Met Third World Nightclub gaf de Nederlandse formatie Dandana in 2015 een aanstekelijk visitekaartje af. En dat beperkte zich niet alleen tot de muziek. Op Youtube verscheen een hoogst originele albumtrailer, waarin de liefde voor vintage elektronica ook visueel werd uitgenut, en op Vimeo is nog altijd Cosmic Pulse te zien, een informatieve documentaire over het maken van de plaat. Volgende maand verschijnt het tweede album van de groep, die inmiddels voor de helft uit Afrikaanse muzikanten bestaat. Ton Maas vroeg oprichter Bas Ackermann naar het naadje van de kous.

door Ton Maas (foto's Ivo Mostert)

Free the System, het tweede album van Dandana, is niet alleen een virtuele rondreis door westelijk Afrika, er klinkt ook diep respect voor de traditie in door, hoe eigentijds de toegepaste muzikale middelen en technieken ook zijn. Wat is hier aan de hand?

Traditie in Afrika onder druk
Bas Ackermann, oprichter, componist en synthesizerbespeler van Dandana: 'We proberen inderdaad trouw te blijven aan de traditionele muziek uit West-Afrika en doen dat ook omdat die tegenwoordig nogal in de verdrukking raakt. De jongeren daar zijn vooral bezig met het produceren van beats en de oudere generatie wordt op dit moment zwaar getroffen door corona. Laatst nog de zanger van Orchestre Baobab. Dus willen wij ons steentje bijdragen aan het levend houden van de traditie en die tegelijk toegankelijker maken voor een zo breed mogelijk publiek. Omdat we niet de pretentie hebben qua sound de wijsheid in pacht te hebben, doen we het op onze eigen bescheiden wijze.'

Van oude naar nieuwe bezetting
'We bedienen ons weliswaar van moderne westerse instrumenten zoals synthesizers, maar doen dat in de geest van de Afrikaanse traditie. Vijf jaar geleden waren we vooral een groepje Nederlandse muzikanten dat Afrikaanse klanken mengde met funk en lo-fi, maar dat veranderde doordat onze gitarist datzelfde jaar besloot zijn eigen weg te gaan. Dat was schrikken, omdat hij en ik samen de ruggengraat van de band vormden. Ik was op dat moment aan het werk in Gambia, waar ik al sinds 2007 actief ben om jongeren wegwijs te maken in de wereld van video en audio. Ik ontmoette daar toen bij toeval twee muzikanten waar ik meteen helemaal weg van was. De ene komt uit Gambia en bespeelt zijn synths op een manier die ik daar nog nooit gehoord had, en de andere - een gitarist uit Senegal, schakelt moeiteloos tussen alle muzikale stijlen uit het westelijk deel van Afrika.'

'Cosmic Pulse' from DANDANA on Vimeo.

Twee continenten - één sound
Het Nederlandse smaldeel van Dandana bestaat nu naast Ackermann uit drummer Jackson Loman en basgitarist Joop de Graaf. De Afrikaanse sectie is opgebouwd uit twee nieuwelingen - Modou Joof uit Gambia en Filly Dioma uit Senegal - plus percussionist en zanger Ebou Gaye Mada, eveneens uit Gambia, die al vanaf het begin in de band zit en in Rotterdam woont.

Goed luisteren en dat dan heel lang
Waar zit voor een Nederlandse muzikant de uitdaging bij deze muziek? Ackermann: 'Niet alleen in de sound, maar ook in het ritme, de groove. Die voel je als Hollander gewoon niet aan - en je kunt hem ook niet beredeneren. Alleen door langdurig en geconcentreerd luisteren ga je heel geleidelijk de complexiteit doorzien en ontdekken waar de flow vandaan komt. Ebou, onze percussionist, noemt het zelf freewheelen wat hij doet, maar het is wel ongelofelijk strak.

Logistieke uitdaging
Hoe run je een band waarvan twee leden in Afrika wonen? Bas: 'Nou, da's inderdaad niet gemakkelijk. Omdat we voor het nieuwe album ook gastmusici wilden gebruiken die traditionele instrumenten bespelen, zoals balafon en xalam, zijn de opnamen voor een deel daar gemaakt, maar het is me toch gelukt om voor Modou en Filly een visum te regelen. Dat geeft goede moed voor de toekomst, want omdat ze keurig zijn teruggekeerd en niet hier in de illegaliteit zijn verdwenen, zal het in de toekomst hopelijk makkelijker zijn om weer visa te regelen.'

De jaren tachtig als kantelpunt
Jullie hebben als band duidelijk een ander klankideaal dan veel Afrikaanse muzikanten, voor wie het niet scherp genoeg lijkt te kunnen klinken. 'Dat blikkerige geluid is volgens mij een erfenis uit de jaren tachtig, toen de opnametechniek veranderde. Iemand als Francis Bebey uit Kameroen maakte voor die tijd alleen maar platen met een warme, bijna wollige sound. Maar vervolgens ging alles opeens gestoken scherp en digitaal klinken, zelfs de bas! Wij streven daarentegen juist naar een warm en analoog geluid.'

Analoog als tegenwicht
'Ons vorige album is dan ook helemaal op tape opgenomen. Achteraf had het voor mij wel wat helderder nogen klinken, maar het was ook een experiment. voor Free the System zijn vooral de opnamen op lokatie in Afrika digitaal gemaakt, vooral omdat het nogal onpraktisch is om grote tapemachines overal mee te zeulen. Maar vervolgens is alles toch nog door de taperecorder gehaald, om een soort nostalgisch tegenwicht te bieden aan de supergladde en gelikte sound die tegenwoordig gemeengoed is.'



Film en tape verzachten alles
De video bij de titeltrack lijkt ook op film geschoten. Hoe zit dat? Bas: 'Met een super-8 camera, maar vervolgens wel digitaal nabewerkt. Ik houd ervan om analoog en digitaal met elkaar te mixen, maar ik doe het toch vooral omdat het organische karakter van tape en film volgens mij ruimte schept voor verbeelding. Het verzacht alles. Ook dat is een soort commentaar op de huidige hang naar perfectie, waarbij de muziek vaak vooral hard en agressief klinkt.'

Afrikaanse creativiteit en inventiviteit
En wat is het verhaal? Ackermann: 'In de film krijgt een kleine jongen een steen tegen zijn hoofd waar een gat in zit, en door dat gat kijkend gaat hij de wereld om zich heen opnieuw ontdekken. Het is gebaseerd op iets wat me overkwam toen ik ergens in Gambia zat te wachten bij een kruispunt. Er kwam een jongetje naar me toe met een plastic dingetje waar hij doorheen keek en deed alsof hij er foto's mee maakte. Voor mij symboliseert het de creativiteit en inventiviteit die ik in Afrika voortdurend aantref en die me buitengewoon inspireert.'

Weg met het keurslijf
Jullie nieuwe cd bevat behoorlijk lange stukken. Is dat ook een soort commentaar op de vluchtigheid van Spotify? 'Zeker. Spotify is een beetje zoals een radiostation. Het moet niet veel langer duren dan twee, drie minuten en op een bepaalde manier zijn opgebouwd. Afrikaanse muziek laat zch nu eenmaal niet in dat soort formats dwingen. Bij zo'n keurslijf van coupletten en refreinen gaat voor ons de lol eraf. Onze muziek ontwikkelt zich vanuit de pulse, in een flow. Het begint altijd met een jam. Op basis daarvan ga ik componeren en daarna volgt de fase waarin we een stuk al spelend comprimeren. Daarbij zoeken we altijd naar dynamiek, want ondanks het repetitieve karakter mag het zich niet de hele tijd alsmaar herhalen.'

Getransporteerd door muziek
'Afrikaanse muziek is ooit uit noodzaak geboren, simpelweg omdat mensen over grote afstanden met elkaar moesten communiceren. En nog steeds is het een prachtig en diep communicatiemiddel. Bovendien worden in Afrika muziek, dans, ritueel en kleding nog altijd als één gezien, terwijl dat hier in het Westen ergens onderweg uit elkaar is gevallen in afzonderlijke onderdelen. Wij moeten die met veel moeite en kunst- en vliegwerk weer bij elkaar brengen, maar dat hoeft daar niet. Daardoor grijpt het ook veel dieper in, ook emotioneel. Ebou zegt altijd: "The moment I play music, I'm out of unhappiness". Nederlanders denken dan dat hij bedoelt dat het hem blij en vrolijk maakt, maar het gaat veel dieper dan dat. Hij wordt er echt door getransporteerd.

Free the System, het nieuwe album van Dandana, verschijnt op 18 september.

Meer informatie: Dandana