Lionel Loueke komt op 4 december naar Bozar in Brussel. De Beninese gitarist won onlangs de Edison in de categorie World. Wie is Lionel Loueke? Een interview.

door Saskia Bender

We hebben in Nederland een officiële muziekprijs met een hele lange geschiedenis: de Edison. Nederland, het tweede land in de wereld dat zo’n muziekprijs instelde, was er vroeg bij in 1960; alleen Amerika was ons een jaar eerder voorgegaan met de Grammy. In dit jubileumjaar 2010 werden natuurlijk weer de Edisons voor pop en klassieke muziek uitgereikt, maar ook jazz en world staan sinds eind jaren negentig op de prijzenkaart.

Op 22 oktober werd bekend dat de Edison World dit jaar naar gitarist Lionel Loueke uit Benin gaat. Over zijn album Mwaliko, waarop hij samenwerkt met onder anderen Angélique Kidjo en Richard Bona, meldt de jury het volgende: ‘Het is een nieuwe stap op de door Loueke ingeslagen weg om zijn arrangementen nog verder te verdiepen. Hij is een musicus die de kunst verstaat om complexe ritmische figuren te verbinden aan verfijnde akkoorden op een manier die ver uitstijgt boven het simpel plaatsen van westerse harmonieën op niet-westerse ritmes.’

Unieke eigen stijl
Lionel Loueke werd in 1973 geboren in Benin in West-Afrika. Hij begon als percussionist en ontdekte op zijn zeventiende zijn liefde voor de gitaar. Loueke studeerde eerst in Ivoorkust, toen aan de American School of Modern Music in Parijs en daarna aan het Berklee College of Music in Boston. Op basis van zijn Afrikaanse roots ontwikkelde hij een unieke eigen stijl die in Amerikaanse jazzkringen enthousiast werd verwelkomd.

Zijn talent bleef niet onopgemerkt en hij kreeg een beurs aan het prestigieuze Thelonious Monk Institute, toen nog gevestigd in Los Angeles. Inmiddels werkte Lionel Loueke met gerenommeerde musici als Terence Blanchard, Herbie Hancock en Wayne Shorter. Met Hancock komt hij naar Bozar in Brussel, op 4 december aanstaande.

Na de solo-cd In a Trance volgde in 2005 Gilfema, opgenomen met Loueke’s eigen trio. Een recensent van de Groene Amsterdammer schreef over die cd: ‘de briljante West-Afrikaanse verhalenverteller-op-gitaar maakte met Gilfema een van de mooiste jazz-cd’s van 2005.’ In 2006 kwam Virgin Forest uit, in 2008 verschijnt bij het label Blue Note zijn vierde album Karibu, en ook een tweede cd met zijn Gilfema-trio. Voor Mwaliko uit 2010 kreeg hij dus de Edison.

Rumba en afrobeat
Ondergetekende sprak tijdens het North Sea Jazz Festival van 2007 met Loueke over de muziek die hem in zijn jeugd inspireerde: niet alleen de lokale percussiesounds van Benin, maar ook Afrikaanse pop uit andere landen was voor hem een inspiratiebron: ‘Ik luisterde naar alle stijlen waarin de gitaar een belangrijke rol speelde, zodat ik de solo’s kon naspelen. Ik heb wel een paar jaar gestudeerd op de gitaarstijlen van de Congolese rumba en de Nigeriaanse afrobeat, ik luisterde naar King Sunny Adé, Tabu Ley Rochereau en Franco. Ook de West-Afrikaanse highlife en palmwinemuziek was natuurlijk heel belangrijk voor me.’

Later kwamen daar idolen als George Benson bij. ‘Ik studeerde een week op een of twee maten, draaide zijn muziek op een cassettedeck, waarbij ik de snelheid verlaagde door met bijna lege batterijen te werken, haha!’ Tijdens zijn opleiding in Parijs, en vooral op Berklee, deed Loueke veel technische kennis op en leerde hij de jazz goed kennen, maar ‘ik dreigde mijn eigen stijl te verliezen. Ik herinner me dat ik een bandje opzette dat ik had opgenomen toen ik nog in Benin woonde, en ik hoorde dat ik toen echt vanuit mijn hart speelde op Berklee leerde ik wel goed te spelen, maar het had geen ziel. Vanaf dat moment heb ik altijd vastgehouden aan mijn eigen stem.’

Thuisbasis Benin
Tijdens zijn studie aan het Monk Institute werd juist dáár de nadruk op gelegd: ‘het ging erom je eigen geluid te ontdekken, om niet te klinken als andere gitaristen – en ook om te leren hoe je je staande houdt buiten de veilige schoolmuren.’ Lionel Loueke werkte in de jaren na zijn opleiding met Terence Blanchard en Herbie Hancock. ‘Herbie is niet alleen een fantastische muzikant maar ook een geweldig mens. Ik heb ontzettend veel van hem geleerd, niet alleen op het podium maar ook in de bus, op het vliegveld – niet alleen op muzikaal gebied maar ook hoe je in het leven kunt staan: dat je niet in je comfort zone moet blijven maar altijd weer iets nieuws moet uitproberen.’

Maar het contact met ‘thuis’ blijft de basis: ‘Ik probeer een keer per jaar terug te gaan naar Benin, om daar twee of drie weken te zijn, hoe moeilijk het ook is om dat in te plannen met alle verplichtingen die ik heb. Ik mis Benin als ik in Amerika ben. Ik mis het weer, het eten, mijn vrienden en mijn familie. Ik moet naar Benin om mijn batterijen op te laden, om weer contact te maken met de energie van thuis, en ik voel me ook echt geestelijk en muzikaal ‘verfrist’ als ik dan weer vertrek. En tegelijkertijd droevig, natuurlijk...’

Concert
4 december: Bozar, Brussel (met Herbie Hancock)

Luister naar Mwaliko op onze MixedWorldMusic.com Spotify playlist.

Website Lionel Loueke.