Reportages vanaf de Womex Worldwide Music Expo in A Coruña Showcases en conferentie, 25-29 oktober 2023 zaterdag 28 oktober, 2023

Van 25 tot en met 29 oktober 2022 vond in A Coruña, de hoofdstad van Galicië in Spanje, de WOMEX-beurs plaats, de 29ste editie alweer! Met dit artikel brengen we je op de hoogte van wat er allemaal op ons afkomt deze Womex, vanaf het beursterrein, maar vooral vanaf de podia waar de muziek wordt gepresenteerd. Lees de verslagen en bekijk de videofragmenten van de showcases.

Ton Maas, Charlie Crooijmans en Bram Posthumus berichten vanaf de Womex in A Coruña. Met verslagen, foto's en video's!

Vijf dagen lang zwerven we overdag rond tussen de vele stands op de beurs en zien we een flink aantal daycases en nightcases van groepen en artiesten die zich willen presenteren aan podia, festivals, boekers, managers en pers, in de hoop zich voor komend jaar positief in de kijker te spelen. Wij als pers vormen ons natuurlijk een mening over heel veel van deze showcases. Hieronder ons relaas.

Livia Mattos (foto Eric van Nieuwland)

Virtuoos, vrij en vernieuwend accordeonspel van Livia Mattos 
Het hoogtepunt van de eerste avond met showcases was het optreden van de veelzijdige accordeonist Livia Mattos uit het Braziliaanse Bahia. Haar album Apneia sprak me al ontzettend aan. De ritmes, onmiskenbaar Braziliaans en vooral afkomstig uit het Noord-Oosten, zijn lekker strak en swingend. Haar accordeonspel blonk niet alleen uit in virtuositeit, maar was ook vrij en vernieuwend. Wat opviel was haar podiumpresence, ongetwijfeld beïnvloed door haar achtergrond in het circus.
Samen met Rafael dos Santos op drums en Jefferson Babu op tuba vormt ze een opmerkelijk trio, gehuld in opvallende roze-rode showkleding. Het repertoire bestond zowel uit Mattos' eigen composities als een stuk van de levende legende Hermeto Pascoal, dat me deed denken aan een soundtrack voor een komische zwijgende zwartwitfilm. Het optreden culmineerde in een parade van de drie artiesten tussen het publiek. In de hal na afloop omhelsde ze haar fans, waaronder ondergetekende. (Charlie Crooijmans)

Divers en rijk geschakeerd muzikaal universum bij Cocanha
Voor mij piekt de gevoelstemperatuur tijdens het optreden van Cocanha - twee zangeressen uit Occitanië in het zuiden van Frankrijk die hun muzikale erfgoed op hoogst originele wijze vormgeven door traditionele instrumenten op geheel eigen wijze in te zetten. De tamborin de còrdas bijvoorbeeld, is een langwerpig citerachtig instrument met zes bullepezen van snaren dat van oudsher rechtstandig onder de ene arm wordt geklemd, terwijl de andere een houten fluit vasthoudt. De dames leggen hun tamborins echter plat op tafel en bewerken ze met stokken, niet alleen om te slaan, maar ook om slide-achtige klanken en andere spannende geluidseffecten voort te brengen.
Tijdens het zingen en bespelen van de tamborins wordt er ook nog aan voetpercussie gedaan, met behulp van houten plateaus die van microfoons zijn voorzien. En met hun losjes op traditionele ritmes gebaseerde grooves als fundering bouwen de dames een nog complexer staketsel van klaterende zangpartijen, soms synchroon, dan weer in elkaar hakend. Het is onthutsend om te ervaren hoe met relatief simpele middelen en zonder elektronische poespas een divers en rijk geschakeerd muzikaal universum tevoorschijn wordt getoverd. (tekst en foto Ton Maas)

Onweerstanbare chemie bij Magali Sare & Manel Fortià
Het duurde even voordat ik de eerste avond mijn draai kon vinden. Rusteloos liep ik van het ene podium naar het andere. Totdat ik bij het Atlantic Connections Stage in een prachtig klein theatertje terechtkwam. Daar was de showcase van Magali Sare & Manel Fortià al begonnen. Met z'n tweeën streken ze samen over een contrabas, Fortià boven en Sare onder. Al gauw bleek dat ze niet al te zachtzinnig met het instrument omgingen, want het werd al snel ook gebruikt als een trommel. De combinatie van dit schouwspel met de stem van Magali hield me aan mijn stoel gekluisterd. Die stem klonk zo helder, soepel en sierlijk.
Het Catalaanse duo houdt van experimenteren met bekende liedjes. Zo kwam opeens Barco Negro van Amália Rodrigues voorbij, de beroemdste fadista ooit. Wat een heerlijke, frisse uitvoering, in zuiver Portugees. De magie tussen Sare, die elke beweging gebruikte om muziek te maken - dan gaf ze hier een tik, dan weer een roffel daar - en Fortià was onweerstaanbaar.
In het slotnummer mocht iedereen meezingen - heel eenvoudig: Guantanamera, maar dan in vijfkwarts. Zelfs dat nummer - waarbij Sarew ook dwarsfluit speelde - klonk alsof het pas gecomponeerd was. Voor mij het eerste hoogtepunt van de Womex. (Charlie Crooijmans)

Mouvman Alé (foto Ton Maas)

Mouvman Alé
Genoemde groep uit Réunion is opgebouwd door en rond Franswa Virassamy-Macé en borduurt met traditionele instrumenten plus stevige rock en elektronica voort op de herleving van de kenmerkende maloya, zoals die door de inmiddels legendarische Daniel Wayo werd ingeluid. Wayo, die ooit ook op de Womex – en op het Afrikafestival in Hertme – te bewonderen was, hield het bij die traditie.
Mouvman Alé wil duidelijk meer en zo kan het gebeuren dat het optreden hier en daar wat gekunsteld overkomt, ondanks de aanwezigheid van prima muzikanten en de absoluut charismatische Virassamy-Macé. Gedurfd was het in ieder geval zeker: Ik had nog niet eerder een song gehoord waar zowel de invloeden uit het nabije Afrikaanse continent én die van India doorklinken. (Vanuit beide gebieden werden door de eeuwen heen mensen tegen hun wil naar het eiland gebracht.) Maar zoals gezegd: het leek erop alsof de band álles in drie kwartier showcase wilde stoppen, waardoor de gewilde combinatie van herrezen en gemoderniseerde maloya niet overal even goed uit de verf kwam. (Bram Posthumus)

Aanstekelijke en energieke show van Gordie MacKeeman and his Rhythm Boys
Een paar uur eerder vonden de eerste twee showcases uit de officiële selectie plaats in de theaterzaal van het gebouw waar de vakbeurs is gehuisvest. Daar worden meestal de meer intieme en akoestische acts geprogrammeerd, maar het spits wordt dit keer afgebeten door Gordie MacKeeman and his Rhythm Boys uit het uiterste oosten van Canada. Elektrisch versterkt en energetisch in overdrive bestormen de vier muzikanten het podium, waarvoor zich jammer genoeg slechts een handjevol toeschouwers heeft verzameld om het gebodene te aanhoren. MacKeeman laat zich daardoor echter niet uit het veld slaan en wervelt fiedelend, zingend en tegelijk tapdancend over de bühne, waarbij hij en zijn drie kompanen ook nog eens voortdurend van instrument en rol wisselen. Een aanstekelijke en energieke showcase die eigenlijk een andere setting verdient. (Ton Maas)

Ustad Noor Bakhsh
Heel anders vergaat het de bijna tachtigjarige Ustad Noor Bakhsh uit Pakistan, wiens roem hem zozeer vooruit is gesneld dat de grote auditoriumzaal al bij aanvang goed gevuld is. Zonder TikTok had de wereld wellicht nooit kennisgenomen van deze unieke muzikale traditie met een onwaarschijnlijke ontstaansgeschiedenis.
Het instrument dat Noor bespeelt, de balochi benju, werd namelijk eind negentiende eeuw in Japan bedacht als kinderspeelgoed, maar raakte daar volledig in de vergetelheid. In de jaren twintig van de vorige eeuw belandden exemplaren in India, Pakistan en Afghanistan, waar lokale muzikanten zich over het instrument ontfermden en het verder ontwikkelden. De relatief eenvoudige citer, voorzien van een soort brug met schrijfmachinetoetsen waarmee de snaren kunnen worden ingekort, bleek een ideaal vehikel voor virtuoos en opzwepende gepingel, zeker sinds dat dankzij de komst van de autoaccu elektrisch kan worden versterkt.
Met verrassend lenig vingerwerk vuurt de oude man het ene salvo na het andere af op zijn gehoor. Dit is onmiskenbaar muziek die bedoeld is om festiviteiten in de plaatselijke gemeenschap van passende muzikale omlijsting te voorzien en daarbij de feestvreugde naar een climax te voeren. Als tegen het einde van de set enkele danslustigen uit het publiek opstaan, is er dan ook geen houden meer aan. Bakhsh laat zich deze gelegenheid niet ontnemen en blijft zijn welverdiende toegift zo lang mogelijk oprekken, totdat een Womex-medewerker bruusk het podium op stapt en hem ogenschijnlijk vermanend toespreekt. Verbouwereerd onderbreekt Bakhsh zijn spel midden in het stuk, waarmee het spektakel een overwacht kille afloop krijgt. Een schandelige vertoning, want deze overschrijding van de toestane speeltijd had beslist eleganter kunnen worden opgelost! (Ton Maas)

Valeria Castro (foto Ton Maas)

Soepele swing maar lomp samenspel bij Valeria Castro
Een paar uur later, tijdens de showcases in het oude centrum van A Coruña, is er nóg een genant voorval. Zangeres Valeria Castro, een singer-songwriter uit La Palma op Gran Canaria, had zich uitgedost in een fraaie lange witte japon, ongetwijfeld niet wetende dat ze door een overijverige toneelbelichter ook van achteraf zou worden aangestraald. Het levert ongemakkelijke beelden op, die mijn ergernis over lichtlieden die zo nodig hun eigen kunsten moeten toevoegen aan het gebodene, weer eens bevestigen en versterken.
Dit is bovendien niet het enige waar Castro mee kampt. Als ze zichzelf begeleidt op haar vierkante raamtrommel, soms met enige ondersteuning van haar slagwerker op de bassdrum, weet ze moeiteloos te overtuigen, maar zodra haar vier bandleden zich collectief melden, ondermijnen ze met hun wat lompe samenspel haar soepele swing. Om boven het instrumentale geweld uit te komen, forceert Castro dan bovendien haar stem, waarmee ze afbreuk doet aan de zeggingskracht waarover ze overduidelijk beschikt. (Ton Maas)

Avalanche Kaito
Opvallend aan deze Womex is dat er diverse acts zijn die al lang in de Benelux gespeeld hebben, zoals Florence Adooni uit Ghana, zie de video hierboven. Dat geldt ook voor Avalanche Kaito – in hun geval logischer, want standplaats België! Kaito is Kaito Wimse uit Burkina Faso, die zijn teksten zingt en zegt in het Morée, de meest gesproken taal van het land. Samen met Benjamin Chaval op drums en elektronica, plus de anarchistische gitarist Nico Gitto uit België, vormen ze Avalanche Kaito. We werden meteen wakker geschud door een spannende combinatie van zanglijnen die zo uit de savannedorpen geplukt lijken, en gruizige punk van drums en gitaar.
Kaito kwam al zing-zeggend van achter in de donkere zaal naar voren en bleef, nadat hij op het podium stond, geen moment stilstaan. Op een duizelingwekkende manier wisselde hij af tussen zang, verhalen vertellen, expressieve dans, spelen op zijn talking drum, traditionele dwarsfluit (van de Peul) en booginstrument. Hij dwarrelde en vloog over het podium, was een en al energie! Zelfs drummer Chaval moest op een gegeven ogenblik even op adem komen...
Trouwens, zo vergezocht is die combinatie van Burkinabè-traditie en punk noise niet eens: er bestaat een kleine maar stevige rocktraditie in Burkina Faso, met bands die op een metalfestival niet zouden misstaan.
Kaito heeft de gave je heel snel voor zich te winnen. Zijn connectie met het publiek is ongekend. Neem voor een concert van Avalanche Kaito veel van je eigen energie mee, want deze band grijpt je bij je lurven en houdt je scherp en actief. (Bram Posthumus & Charlie Crooijmans)

Francesco Loccisano en Marcello de Carolis
De eerste 'daycase' in de vroege middag van de derde festivaldag gaat tenenkrommend van start met een inleider van dienst die een kwartier lang uitwijdt over de details van het instrument dat we later in tweevoud te horen zullen krijgen: de chitarra battente, een vroege voorloper van de moderne gitaar. Niemand in de zaal zit te wachten op al die informatie, maar een spontaan applausje om de goede man tot zelfinzicht te brengen, blijkt aan dovemans oren besteed. De irritatie die deze inleiding veroorzaakt, verdwijnt gelukkig als sneeuw voor de zon zodra Francesco Loccisano en Marcello de Carolis, beiden alfkomstig uit het diepe zuiden van Italië, de vingers aan de snaren zetten. Niks 'oude muziek' of stoffig museaal conserveerwerk: met in de achterzak zowel een klassieke scholing als grondige kennis van andere stijlen en genres, plus moderne speltechnieken en inventief en uitgekiend samenspel ontouwen de twee muzikanten een eigentijds en avontuurlijk klanklandschap waaraan zowel het aanwezige pubiek (helaas klein in aantal) als zijzelf zicht- en voelbaar intens genoegen beleven. (Ton Maas)

Elshan Ghasimi
Ook Elshan Ghasimi, afkomstig uit Iran maar inmiddels woonachtig in Duitsland, is een eigentijdse artiest, maar dan omdat ze als eerste vrouw op haar tar (langhalsluit) de radif, het oudste repertoire uit de klassieke Perzische muziek, vertolkt. Haar showcase bestaat uit slechts één lang stuk en is een schoolvoorbeeld van 'slow music'.
Nadat ze zich heeft geïnstalleerd op haar stoel, haar gewaad heeft geschikt en alle hulpstukken op hun plek heeft, verzinkt Ghasimi eerst in diepe concentratie alvorens de eerste snaar aan te slaan. Die priemt daardoor meteen diep door in de ziel. De muzikale zwerftocht waarin ze haar publiek meeneemt, is voor ongeoefende oren niet altijd makkelijk te volgen, maar gelukkig vaak ook verrassend goed navoelbaar. Als na ruim drie kwartier de laatste stilte valt, blijft de concentratie als een zwangere zindering in de zaal hangen. Pas als ze haar linkerhand in een vuist op de klankkast van haar tar legt en haar rechterarm laat zakken, hoor ik om me heen weer voorzichtig ademen, wat me nog nadrukkelijker doet beseffen hoe adembenemend deze belevenis was. (Ton Maas)

 

Nogmaals Elshan Ghasimi
In de middag van dag twee vond het optreden van Elshan Ghasimi plaats, een Iraanse tarspeler, componist en onderzoeker. Nadat ze was geïntroduceerd, betrad ze het podium en nam alle tijd die nodig was. Eenmaal alles op zijn plek, inclusief het steunkussentje voor haar tar, begon ze onafgebroken te spelen.
Vanaf het allereerste moment werd je meegenomen door haar zachte spel, waarin de stiltes ook een belangrijke rol speelden. Het leek haast niet van deze tijd en toch is het zo, omdat ze de rigide Perzische klassieke muziek, gebaseerd op de radif, losser heeft gemaakt door haar eigen interpretatie.
Sinds haar kindertijd heeft Ghasimi zich bekwaamd in de klassieke muziek en heeft ze altijd nauwgezet de regels gevolgd. Tijdens haar studie in Baku merkte ze op dat de mugam zeer verwant was aan de pure Perzische muziek, en anders dan de radif meer in lijn was met de moderne tijd. Door deze ervaring, en ongetwijfeld ook door haar emigratie naar Berlijn is ze op een andere manier naar de radif gaan kijken en laat ze zich inspireren door poëzie en conceptuele kunst.
Het bijwonen van dit optreden voelde op de een of andere manier uitzonderlijk verrijkend; het was een voorrecht om dit mee te maken. (Charlie Crooijmans)

Kin’Gongolo Kiniata
Uit de gigantische massa van de Congolese hoofdstad Kinshasa komt altijd weer wat nieuws en de Womex deed er goed aan om iets uit het hart van Afrika te laten overkomen waar de klassieke Congolese rumba hooguit een bijrolletje had. Wat we wel horen is een hard voortdenderende grotestadsgroove, waarvan de motor wordt gevormd door de onstuitbaar beukende basgitaarlijnen uit het instrument van mede-vocalist Djino Bass; natuurlijk is de zang meerstemmig, we zijn in Afrika
Helaas maken de geluidstechnici van Pelicano, de zaal waar de band zijn showcase geeft, er een zooitje van, waardoor de zang en vooral de percussie het moet afleggen tegen diezelfde basgitaar, die knetterhard staat afgesteld. Maar goed: wie uit Kinshasa komt, is tegenslag gewend, en de vijf jonge gasten laten zich er niet door uit het veld slaan. En als die percussie dan wel even te horen is – de band gebruikt stukken metaal en zelfs plastic flessen – krijg je een goede indruk van hoe Kin’Gongolo Kiniata met bij elkaar geïmproviseerde muziekinstrumenten het perfecte moderne stadsfeestje weet te bouwen. (Bram Posthumus)

Haepaary
Ik had erg uitgekeken naar het optreden van het Koreaanse duo Haepaary. In de beschrijving stond vermeld dat ze de muziek van het confucianisme zouden herdefiniëren. De melodieën en teksten vinden hun oorsprong in de jongmyo jeryeak, de koninklijke voorouderlijke ceremoniemuziek van de Joseon-dynastie (1392-1897), en de namchang gagok, een traditioneel Koreaans vocaal genre dat voorheen exclusief door mannen werd uitgevoerd.
De twee diep naar binnen gekeerde artiesten, zangeres Minhee Park en elektronica-manipulator Hyewon Choi, creeërden een gelaagde, minimal 'wall of sound'. Park zong soms door een dikke laag effecten heen, terwijl Choi niet alleen haar elektronische apparatuur bediende, maar ook op momenten twee bekkens (gongs) tegen elkaar sloeg of een keer op de grote trommel sloeg. Ergens halverwege het optreden kwamen ze naar voren met houten voorwerpen, vermoedelijk gerelateerd aan een ritueel, die ze op robotachtige wijze voor zich uit staken of opzij hielden. Hiermee produceerden ze verder geen geluid. Het stond ook los van de voortdenderende beats.
Mijn bezwaar ligt daar ook meteen, omdat die elektronische laag de zogenaamde diepere laag totaal overheerst. Alleen bij de zang en het slaan van de bekkens schemerde die erdoorheen. Vergeleken met Koreaanse acts op vorige Womex-edities vond ik deze het minst tot de verbeelding spreken. (Charlie Crooijmans)

Def Maa Maa Def (foto Jacob Crawford)


Def Maa Maa Def
Al sinds de hoogtijdagen van Positive Black Soul, Daara J Family en de meidenrapgroep Alif levert Senegal puike hiphop af en deze twee schrijven daar een nieuw hoofdstuk bij, dankzij de combinatie van fijne inventieve beats uit de laptop van DJ Zeina plus live percussie en drums. Senegal is leverancier van duizelingwekkend ingewikkelde drumpatronen en die vormen ook hier de basis. Daarbovenop: een podiumpresentatie om u tegen te zeggen van de twee rap- en zangdiva’s Mamy Victory en Defa, die precies de juiste mix maken van ernst en ironie. Maar ze stralen ook de pure lol uit van op het toneel staan en spelen met je publiek. Ze doen dat alles met bravoure en wat de Fransen zo mooi savoir faire noemen. Allang grote sterren in Dakar en verre omstreken; nu de rest van de wereld nog. Dat gaat ze wel lukken. Mijn ene grote Womex-favoriet dit jaar. (Bram Posthumus)

Bamba Wassoulou Groove
Vanuit Def Maa Maa Def kan ik meteen doorlopen naar wat mijn tweede grote Womex-favoriet wordt: Bamba Wassoulou Groove. Nergens zag ik zóveel gitaartalent rondlopen als in Mali. Zet daarvan de beste bij elkaar, onder wie Super Rail Band-veteraan Moussa Diabaté en mede-veteraan en drummer Maguett Diop, voeg daarbij een paar jongere talenten op bas, nóg een gitaar, en zang, en je hebt goud. Vanaf de eerste seconde was ik weer thuis in Bamako, waar je deze muziek live op de wonderlijkste plekken kunt meemaken; vanaf de eerste seconde was het hele Womex-publiek ondergedompeld in de soort onweerstaanbare groove waar Malinezen patent op hebben. Na drie kwartier showcase was de reactie vooral: nu al afgelopen? Ze begonnen net warm te draaien… meer! (Bram Posthumus)

Johannes Geworkian Hellman van het duo Symbio (foto Ton Maas)

Symbio
De showcase van het Zweedse duo Symbio op zaterdagmiddag stelt nogal teleur. Draailierspeler Johannes Geworkian Hellman gaf enkele jaren geleden tijdens de laatste Celtic and Balfolk Night in de Rotterdamse Doelen nog een indrukwekkend optreden met Garizim, een trio met de opmerkelijke bezetting van draailier, contrabas en baritonsaxofoon: avontuurlijke en bovendien transparante muziek op het snijvlak van traditie en avant-garde. Bij Symbio daarentegen, het duo dat Hellman vormt met accordeonist LarsEmil Öjeberget, wordt elk gaatje dichtgesmeerd met notenbrei en mondt elke ritmische omzwerving steevast uit in het dodelijk saaie 'four on the floor'. (Ton Maas)

Erini
Op weg naar de showcase van Erini was ik even vergeten wat ik kon verwachten. Eenmaal binnen hoorde ik meteen dat het om Griekse muziek ging. De zuivere, melismatische stem van Erini, begeleid door cello en de Kretenzische lyra, klonk diep geworteld in de traditie. Erini groeide op op Kreta, waar ze werd ondergedompeld in de tradities van haar moeder, een afstammeling van Griekse vluchtelingen die in de jaren twintig uit Anatolië waren verdreven. Tegenwoordig woont ze in New York, waar ze zich heeft gespecialiseerd in de Grieks-Anatolische muziek.
Erini bracht een paar wiegeliederen en een klaagzang voor de mensen die door oorlogen ontheemd zijn geraakt, zowel vroeger als nu. Ook zong ze een nummer in het Grieks dat door verschillende landen wordt opgeëist. Iedereen herkende het. Ikzelf ken het als het Turkse lied Üsküdara Giderken. Bij het laatste nummer wilde ze dat we meezongen; best lastige zinnen, maar het ging verrassend goed - er waren vast een paar Grieken in de zaal.(Charlie Crooijmans)

Arnaldo Antunes
Arnaldo Antunes ken ik al heel lang, vanaf de tijd dat hij bij de rebelse rockgroep Titãs zong (tot 1992) en uit zijn latere talloze (solo)projecten, waaronder een samenwerking met Malinese koraspeler Toumani Diabaté. In welk project Antunes ook zingt, zijn sonore stem en teksten zijn meteen herkenbaar. Het verbaasde me om te zien dat hij in een nieuw samenwerkingsverband op de Womex stond. Maar het is dan ook wel een bijzondere samenwerking, namelijk met het jonge pianowonder Vitor Araújo. Samen hebben ze het album Lagrimas No Mar uitgebracht. Naast een aantal eigen nummers zijn het vooral bekende nummers en gedichten van Antunes die door Araújo zijn gearrangeerd.
Het mooie is dat Antunes eigenlijk niet echt zingt maar heel duidelijk zijn gedichten voordraagt. Ook al versta je geen Portugees, je hoort de schoonheid in de strofes. De mannen waren in pak gestoken en het podium zag er heel sober uit met op de achtergrond een groot scherm met dito sobere visuals. De minimale bewegingen van Antunes waren uiterst effectief. Dat Araújo een geweldige pianist is, liet hij horen in zijn soloversie van Merry Christmas Mister Lawrence van Ryuichi Sakamoto. Hij speelde van zacht en lieflijk tot overdonderend heftig. Het was werkelijk een verrassend mooi concert waarbij iedereen geboeid zat te luisteren. (Charlie Crooijmans)

DJ Asna (foto Jacob Crawford)

DJ Asna
Op naar de Club Summit en de set waar ik het meest naar uitkijk: DJ Asna. Ivoorkust is er vergeleken bij Mali, Senegal en grote broer Nigeria altijd een beetje bekaaid vanaf gekomen als het om belangstelling voor de muziek gaat en dat is toch een beetje jammer. Côte d’Ivoire (zoals de Ivorianen hun land liever noemen) is tenslotte de geboorteplaats van maar liefst drie soorten populaire muziek die alle drie met een 'z' beginnen: Magic System grossiert, net als een hele berg andere bands, in zouglou, waar ik bijna tien jaar geleden alweer een verhaal over maakte voor Mixedworldmusic. De immens populaire Meiway (ooit op The Hague Africa te zien) komt uit Grand Bassam, de badplaats vlakbij de economische hoofdstad Abidjan. Meiway is de uitvinder van het gelikte en superaanstekelijke zoblazo. En dan is er nog de nationale legende Ernesto Djé Djé die in de vorige eeuw furore maakte met zijn ziglibity. DJ Asna sprenkelt heel inventief stukjes Ivoriaanse ritmes door haar set.
Neem bijvoorbeeld de syncopes die het begin inluiden van de grootste Ivoriaanse wereldhit ooit, Magic System's Premier Gaou. Ze flitsen tijdens haar set in verschillende gedaantes even langs. Alles blijft natuurlijk in het strakke tempo van de clubdance, maar daarbinnen schakelt ze soepel van West Afrika naar Brazilië en weer terug. Dj-sets bij Womex duren anderhalf uur; deze was zó voorbij. DJ Asna, een opvallende verschijning die haar gezicht voor een deel schuil laat gaan achter een gordijn van kunstig aan elkaar geweven kaurischelpen (in vervolgen tijden waren deze wettig West-Afrikaans betaalmiddel) hield haar publiek lekker bij de les. Nog een illustratie van een simpel feit: de dansscene wordt er echt leuker van wanneer je meer vrouwen achter de draaitafels zet. (Bram Posthumus)

En dan nog…
Matt Carmichael liet een sympathieke set van subtiele jazz in een klassiek combo horen, met hemzelf op sax, plus drums, staande bas, piano en fiddle. Mooie, afgewogen composities met wortels in de Schotse folktradities. De band 79s Gang, helden uit New Orleans, sloten hun optreden af met een echte parade: swingend, aanstekelijk en in de beste tradities van de meest Afrikaanse stad in de Verenigde Staten. Bij drie anderen haakte ik voortijdig af: Killabeatmakers, Ko Shin Moon en Kutu. De eerstgenoemden maken het soort feestmuziek waar je niet bij stil kan blijven zitten maar die eerlijk gezegd niet bijster origineel overkomt ondanks de wat hoogdravende pretenties die Womex over deze act bij elkaar pende; nummer twee maakt met de traditionele saz en hopen elektronica een moderne mix van muziek van alle oevers van de Middellandse Zee, een geluid dat we in eerdere en sterkere versies al kennen van het ooit ijzersterke Speed Caravan, waar ik tijdens dit optreden regelmatig naar terugverlangde; en ook Kutu heeft ondanks een op papier kansrijke formule niet het vermogen echt binnen te komen. Terwijl ik voor Ethio-jazz echt op ieder uur van de dag en de nacht te porren ben… en dat met de stem van Hewan Gebrewold, speelse vioolpartijen van virtuoos Théo Ceccaldi én… zware elektronica iets boeiends had kunnen opleven. Het gebeurt helaas niet – althans niet voor mij. (Bram Posthumus)

Less is more
O ja: akoestiek en elektroniek, u ziet hier inderdaad een patroon ontstaan. Het is een rage aan het worden. Vanaf de opening (bij vlagen zeker boeiend), via een fiks aantal showcases en een paar die ik hierboven al noemde kregen we de combinatie van moderne elektronica en (oude) akoestische instrumenten wel behoorlijk vaak voorgeschoteld. Soms werkt dat dus maar soms lijkt het wel ingegeven te zijn door het idee 'iedereen doet het, dus wij ook maar'. Als er één ding is dat deze Womex goed illustreerde, is het wel dat minder toch echt vaak meer blijkt te zijn… (Bram Posthumus)

En tenslotte: De Ambassade
Nog nooit eerder stond er een stand die toebehoorde aan een land op dat gigantische continent ten zuiden van het onze: Afrika. Die eer viel te beurt aan Senegal. Resultaat van de inspanningen van Dudu Sarr, onvermoeibaar pleitbezorger voor de muziek van zijn land. Dat er negenentwintig Womex-edities voor nodig waren om dit voor elkaar te krijgen, zegt wel iets over de vertegenwoordiging van het continent dat – misschien als geen ander – de drijvende kracht is geweest achter het fenomeen 'wereldmuziek'... Het helpt natuurlijk ook zeker als je de internationale manager bent van een van de grootste iconen van de laatste pakweg vier decennia, Youssou N'Dour. Maar het is vooral Sarr's eigen onvermoeibare werk, met als voorlopig hoogtepunt de oprichting van de Dakar Music Expo, die Senegal een gezicht heeft gegeven op het podium van de muziekprofessionals. Muzikaal staat Senegal natuurlijk al decennia op de kaart; waar het aan ontbreekt, is een infrastructuur – en daar hoort ook een stand op Womex bij.

Dudu Sarr: 'We zijn denk ik wel een voorbeeld voor andere landen. De meeste Afrikaanse Womex-delegaties lopen hier alleen maar rond. Ze hebben geen stand als honk. Toen ze ontdekten dat wij wel een stand hadden, kregen we al snel een bijnaam: De Ambassade!'

Aan grote namen geen gebrek: met N'Dour èn Baaba Maal, Thione Seck (RIP), Coumba Gawlo, Orchestre Baobab, Touré Kounda, Positive Black Soul, Séckou Keita, Omar Pene, Pape Seck, Viviane, Alif en de laatste rapsensatie Def Maa Maa Def (zie hierboven in dit verslag) heeft Senegal een formidabele reputatie. Voeg daarbij wat er op de stand was te zien aan labels, beginnende artiesten en websites – maar ook radiostations die muziek van eigen bodem draaien, videoproducers die in Dakar hypergelikte clips kunnen maken, podia zoals het Culturele Centrum Douta Seck in Medina, de vermaarde mbalakh-club Yengoulène, het Institut Français in Dakar en Saint Louis en de splinternieuwe maar helaas ver weg gelegen Dakar Arena, beginnende online verdienmodellen en een bureau dat zich bezighoudt met auteursrechten… jawel, er is zoiets als een muziekindustrie aan het ontstaan. Maar er kan en moet altijd meer. Ook en juist op Womex. Graag zien we De Ambassade volgend jaar terug en hopelijk zijn het er dan minstens twee… (Bram Posthumus)

Jausmé
De laatste verrassing van het vijfdaagse evenement was voor mij de 'Off-Womex' showcase van zangeres Jausmé uit Litauen, een singer-songwriter die zichzelf begeleidt op de kankles, een snaarinstrument dat net als de Finse en Estse kantele tot de familie van de citers behoort. Ondanks haar machtige stem bleek ze in staat gevoelige snaren aan te raken bij haar publiek. Verfrissend was het bovendien om liederen te horen die niet gebaseerd zijn op een akkoordenschema, maar meanderend oprijzen uit de repetitieve patronen die Jausmé tokkelend aan haar kankles ontlokt. (Ton Maas) 

Womex Awards voor On The Move en BCUC
Womex reikt elk jaar awards uit voor uitzonderlijke prestaties op het gebied van wereldwijde muziek; dat kan zijn wegens muzikale uitmuntendheid, maatschappelijk belang, commercieel succes, politieke impact, of levenslange prestaties. 

De Womex Award voor Professional Excellence is voor On The Move, het netwerk en online platform dat culturele werkers ondersteunt en informatie geeft om hun internationale mobiliteit te vergroten. 

Het Zuidafrikaanse BCUC nam tijdens de slotceremonie de Artist Award in ontvangst. Ze zijn al vele jaren aan de weg aan het timnmeren en deden al vaak de Benelux aan, altijd mega-energiek en indrukwekkend. Hun muziek weerspiegelt alle mensen om hen heen en ze zingen in alle elf officiële talen van het land, met muziek die beïnvloed is door elementen uit hiphop, rock, funk, gospel en Afrobeat, maar ook uit inheemse spirituele praktijken. De award is voor hun toewijding aan hun muziek, hun mensen en hun land; voor het belichamen van de kracht, eenheid en vooruitgang die trots in hun bandnaam wordt verkondigd Bantu Continua Uhuru Consciousness; en voor hun pure vermogen om elk dak eraf te spelen. Zie de toegift die ze speelden tijdens de award-ceremonie.

 

 

Het openingsconcert
Last but not least recenseren we in deze reportage het traditionele openingsconcert van de Womex, dat telkens door het gastland wordt verzorgd, in dit geval Spanje en in het bijzonder de stad A Coruña in het uiterste noordwesten van Spanje. Het markeert een eerste succes van deze Womex. In het Palacio de la Ópera nu eens geen revueachtige bombast, maar 'klein maar fijn' als leidraad. Bovendien worden de vier acts op speelse wijze aan elkaar geregen door de opdracht om zich voor hun optreden te laten inspireren door een van de werken die Picasso maakte in de tijd dat hij in A Coruña woonde en werkte. Eerbetoon en citymarketing in een. Slim!
Gitarist Niño Josele uit het Andalusische Almeria trapt samen met pianist José Heredia Sánchez de avond af met een door hem geschreven stuk waarin de flamenco duidelijk doorschemert, maar met nadrukkelijk ingehouden passie en veel subtiele schakeringen en melodische wendingen gespeeld. Fraai en bespiegelend en vol instrumentaal raffinement, maar een tikje te lang om te blijven boeien. Na een uiterst efficiënte ombouw van luttele minuten is de beurt aan het duo Tarta Relena, twee in glimmend zwarte avondkleding uitgedoste zangeressen die hun zangpartijen begeleiden met donderende beats en samples uit de tussen hen in opgestelde kist vol elektronica. Onwaarschijnlijk knappe meerstemmigheid, waarbij de stemmen zelfs met een halve toon tussenruimte loepzuiver op koers langs elkaar scheren, terwijl peilloos diepe bassen het gevoel van een dreigende aardbeving oproepen. Avontuur op het scherpst van de snede, maar niettemin onmiskenbaar geworteld in lokale traditie. ->

 

Caamaño en Ameixeira (foto Ton Maas)

Het derde duo van de avond vormt met een volledig akoestische set ook weer een markant contrast met beide voorgangers. Even lijkt het erop dat we onthaald gaan worden op pretentieloze Galicische folk, maar dat is schijn. Caamaño en Ameixeira ogen weliswaar als hedendaagse folkies, met hun stoere wandelschoenen, slobberjeans en kralenkettingen, maar de dames hebben heel wat meer in hun mars. In een zorgvuldig opgebouwde set overrompelen ze hun publiek met emotioneel geladen liederen. Als ze op een bepaald moment ruggelings tegen elkaar aangedrukt staan, zorgen ze met hun wonderschone en geconcentreerde samenzang voor het eerste kippenvelmoment van deze Womex.
Je zal maar degene zijn die hierna het podium nog moet betreden. Zangeres Karmento is overduidelijk op van de zenuwen en haar band maakt ook al geen erg overtuigende indruk. Met het vierde en laatste optreden van de avond gaat het openingsgala toch een beetje als een nachtkaars uit. (Ton Maas)

Videocompilatie van deze openingsavond