In de Braziliaanse stad Recife vindt om de twee jaar de muziekbeurs Porto Musical plaats. Charlie Crooijmans nam er namens MixedWorldMusic een kijkje en maakte vervolgens ook de plaatselijke carnavalsviering mee. In vier afleveringen doet zij verslag van haar ontdekkingen.

door Charlie Crooijmans

Aankomst 4 februari, 21:30 lokale tijd. Het is benauwd warm. Jas en trui heb ik in m'n tas gepropt. De douaneambtenaar trekt een vies gezicht terwijl hij mijn achternaam verkeerd uitspreekt. Het is loeidruk en het duurt even voordat ik m’n koffer zie verschijnen op de bagageband. Snel op zoek naar een taxi. Een bonafide figuur biedt zijn diensten aan, maar ik ga gewoon in de rij staan voor de taxi commun. Paulo André (organisator van Abril pro Rock) heb ik al ge-smst. Maar helaas geen sjoege. Dus daar ga ik, in het donker, zonder adres of bevestiging naar een pleintje ergens in de stad waar misschien nog net het openingsconcert van Porto Musical aan de gang is. Intussen dringt het besef door dat ik niet meer in India ben (waar ik drie dagen geleden nog was) maar in Brazilië.

Dan toch maar carnaval
Collega Zjakki Willems (RTBF) probeert me al jaren over te halen om mee te gaan naar Recife, waar je beter dan waar ook in Brazilië carnaval kunt vieren. Carnaval... Ik gruw al bij de gedachte. Maar omdat ik eigenlijk wel heel graag naar de tweejaarlijkse muziekbeurs Porto Musical zou gaan, besluit ik het een met het ander te combineren. Dat blijkt een goed idee. In twee weken tijd krijg ik ontzettend veel mee.

Het staartje van de opening
Aangekomen op het pleintje – via omwegen, want zowat alles is afgesloten vanwege het aanstaande carnaval – galmen de klanken van DJ Dolores, de laatste act van het openingsconcert, luid door de straten. Ik sleep m'n koffer mee naar de kleedkamers achter het podium. Zou Paulo André daar soms ergens zijn? Nee, maar er is wel iemand die hem voor me kan bellen. Zo te horen is hij in de buurt en even later sta ik tussen de andere delegates, onder wie ook Ana Paula (festival Polifonia de Música), mijn roommate de komende twee weken bij de moeder van Paulo André. Salve!

Bij de haven van Recife
Recife (in de zeventiende eeuw Mauritsstad geheten) wordt ook wel het Venetië van Brazilië genoemd, vanwege het vele water en de talrijke bruggen. Porto Musical speelt zich af op verschillende plekken binnen de antieke, (gedeeltelijk) opgeknapte wijk dicht bij de haven waar ook graag toeristen rondstruinen. Het was het eerste lokale project van de Womex, dat in 2005 werd opgezet door Chistine Semba van Piranha Arts. Inmiddels zijn daar de Kaapverdische Atlantic Music Expo en Sound of the Xity in Bejing bij gekomen. Deze wijk is straks ook een belangrijk decor voor het carnavalsfeest. In de aanloop daarnaartoe hangt er al een prettige sfeer. Na afloop van Porto Musical zal zo’n beetje alles worden dichtgetimmerd om het wildplassen tegen te gaan.

DIY in het kwadraat
Porto Musical duurt van 4 tot 7 februari. Overdag zijn er conferenties, speedmeetings, daycases (waarover later meer) en een minibeurs waar artiesten zich kunnen presenteren. Twee bijzondere gasten staan op het programma van de conferenties: de rapper Emicida en de populaire componist en pianist Guilherme Arantes. Diens werk zou je niet gauw in verband brengen met wereldmuziek en toch was hij laatst met een eigen standje op de Womex. Melina Hickson (directeur van PM) heeft veel respect voor die carrièreswitch. Arantes wordt immers ouder en moet andere manieren vinden om in de picture te blijven, dus ook op de internationale markt. Het is een beetje alsof je André Rieu op de Womex ziet leuren met zijn materiaal. Het lijkt absurd, maar hè?! Zijn dvd’s staan hier wel in de schappen op de plek waar je wereldmuziek kunt vinden.

Emicida en zijn imperium
Emicida is een heel ander verhaal. Samen met zijn kompaan Evando Fióte heeft deze rapper zonder enige middelen een klein imperium weten op te bouwen. De Racionais – rappers uit de sloppenwijken van São Paulo die hebben bewezen dat je als zwarte artiest ook zonder hulp van platenmaatschappijen heel ver kunt komen − zijn hun grote voorbeeld. Als een stel hipsters (alle mannen hebben hier een baard) staan ze vol vertrouwen en zelfverzekerd hun verhaal te doen. Ook laat Emicida een van zijn videoclips zien. Super professioneel!



Paço do Frevo
Net als op de Womex zijn de daycases interessant en kwalitatief van hoog niveau. De optredens vinden plaats in Paço do Frevo, een museum annex cultureel centrum. Later krijgen we er een uitgebreide rondleiding. Het is een vrij nieuwe plek waar de frevo − in feite ordinaire carnavalsmuziek − naar een hoger plan wordt getild. In Nederland konden we al kennis maken met het SpokFrevo Orquestra. Nou, dat niveau dus.

De ene viola is de andere niet
Het eerste optreden dat ik bijwoon, is dat van Hugo Linns. Hij werkt onder meer samen met Renata Rosa. Als een van de weinigen experimenteert deze gitarist met de klanken van de 10-snarige viola. Er is een 'viola caipira', maar ook een 'viola nordestina'. De eerste lijkt op een gitaar, maar dan een maatje kleiner, en de tweede heeft niet één klankgat maar een aantal gaten langs de rand. Buiten in het park geeft Linns me een demonstratie.

De varkentjes van Hermeto
Ik ben ook erg onder de indruk van het optreden van fluitist Carlos Malta met Bernardo Aguiar op percussie. Malta speelde jarenlang bij meesterimprovisator Hermeto Pascoal, wat aan alles te merken is, vooral aan de piepende plastic varkentjes (spokkies). Dit is pas muziek maken in het moment, en spelen in de meest letterlijke zin van het woord. Na elk stuk gaan de armen omhoog, alsof ze de finish hebben gehaald. Uiterst vermakelijk en steengoed.



Het jeugdige trio Saracotia brengt een virtuoze mix van impro, choro, forró, frevo en samba. Als accordeonist Julio Cesar zich erbij voegt, begint het echt te koken. Wat een geweldige combinatie!




Praço do Arsenal
Op dit voor iedereen gratis toegankelijke pleintje is een podium opgesteld waar ’s avonds de showcases te zien zijn (vijf per avond) met zowel lokale als landelijke en internationale acts. Rock en MPB voeren de boventoon, maar er is ook muziek uit Pará (in het noorden van Brazilië) − de muziek daar is booming – van Mestre Vieira (surfgitarist), Felix Robatto en Saulo Duarte e a Unidade. Deze muziek laat een meer Caribisch georiënteerd geluid horen.

Persoonlijke voorkeuren
De acts die er voor mij uitspringen zijn eigenlijk heel ouderwets, zoals Analog Africa, Mungo’s Hi Fi (Schotland), Cumbia All Stars, Samba de Coco Irmãs Lopes, en El Hijo de la Cumbia. Maar dat heeft meer met mijn smaak te maken dan met de kwaliteit van deze bands en dj’s. O Terno uit São Paulo is bijvoorbeeld erg goed, maar wel pure rock. Net als bij ons wordt de markt gedomineerd door de Amerikaanse muziek- en filmindustrie.

Alleen dansen op bekende ritmes
Het is boeiend om te zien hoe het Braziliaanse publiek reageert op de dj’s. De dub en reggae van de Schotten en de ronde retroklanken uit Afrika vallen beslist in goede aarde, maar er wordt alleen gedanst op ritmes die men kent. Ben Redjeb (Analog Africa) heeft ervaring met dit probleem. Als je in Colombia geen cumbia draait, haken de dansers af omdat ze de ritmes niet kennen en dus niet weten hoe ze er op moeten bewegen. Wij in Nederland dansen overal wel op. Hoewel... Echte danceliefhebbers doen hun moves ook niet graag op een brassdeuntje.

Muzikaal familiefeestje
Echt geweldig vind ik het optreden van de familie Lopes: Samba de Coco Irmãs Lopes. Rauw en authentiek. Achteraan staan de muzikanten en op het voorplateau de tapdansers (of zijn het klompendansers?) en de vocalist. Na oma is de beurt aan kleindochter en vervolgens aan oomlief of een van de zusters. Tijdens de toegift staan ze midden tussen het publiek als een echte roda de samba. Hier een fragmentje:




'Wereld' of niet
Met de term ‘wereld’ kan je hier eigenlijk nauwelijks uit de voeten. Het gaat immers gewoon om muziek. DJ Dolores (zie volgende aflevering) vindt de term ronduit postkoloniaal en vermijdt bovendien iedere genreaanduiding. Dat Porto Musical een nakomeling van de Womex is, wil niet zeggen dat het een wereldmuziekbeurs zou zijn. Porto Musical is bedoeld om de lokale markt te helpen professionaliseren. Voor journalisten is het in elk geval een prachtige gelegenheid om te zien wat er muzikaal gaande is.

Volledig prgramma Porto Musical 2015.