Twaalf dagen op een schip over de Donau, met alle dagen muziek van het beste uit de Balkan en verre omstreken. Ton Maas maakte het mee en is lyrisch over het fenomeen Danube Music Festival. Maas op de Donau!

tekst en foto's door Ton Maas

Op papier leek het gekkenwerk: een festival op een relatief klein schip, twaalf dagen lang op de Donau, met alle concerten in de panoramabar, die na aftrek van ‘podium’ en bewegingsruimte voor drie videocamera’s plaats bood aan hooguit vijftig personen. Dat zo’n setje gegevens toch iets heel bijzonders kan opleveren, bleek wel uit de opmerking waarmee Simon Broughton, hoofdredacteur van het blad Songlines, na zes dagen afscheid nam: ‘Weet je, de twee beste concerten die ik ooit heb bijgewoond, waren deze afgelopen week hier aan boord. Ongelooflijk!’ Een momentopname uiteraard, maar toch.

De optredens waar hij op doelde, waren inderdaad spectaculair. Om te beginnen The Other Europeans, voortgekomen uit participerend veldonderzoek door Alan Bern (ex-Brave Old World) naar de uitwisseling tussen Joodse klezmorim en Roma lautari (professionele Roemeense gipsymuzikanten) rond de vorige eeuwwisseling in wat tegenwoordig Moldavië heet. Vanwege de beperkte ruimte aan boord van de MS Sofia, de varende festivallocatie, had Bern slechts vier leden van zijn veertienkoppige ensemble meegebracht: klarinettist Christian Dawid uit Duitsland, accordeonist Petar Ralchev uit Bulgarije en twee Moldavische Romamuzikanten: Adam Stinga (trompet) en Marin Bunea (viool). Eerst lieten Bern en Dawid als duo horen hoe de Joodse muzikanten de lokale traditie behandelden; daarna vertolkte de rest van de groep, aangevuld met cimbalist Miklos Lukacs, de zigeunervariant van hetzelfde bronmateriaal.

Een inleidend praatje door Bern, eerder op de dag, gaf de muziek extra context. Zo legde hij uit dat Joodse klezmer en zigeunermuziek ondanks hun gezamenlijke voedingsbodem op de Balkan zich vrijwel zonder onderling contact ontwikkelden, behalve dan in Moldavië, destijds een deel van Roemenië (Moldova). Daar had je zelfs Joodse lautari en Roma klezmorim.

Het tweede hoogtepunt van het Danube Music Festival belichaamde precies datgene wat de organisatoren met dit festival voor ogen staat: een jamsessie waarbij muzikanten uit verschillende tradities elkaar uitdagen en inspireren, in een informele setting waar de afstand tussen musici en publiek vrijwel geheel ontbreekt. De leiding was dit keer in handen van de Macedonische bandleider, klarinettist en saxofonist ‘King’ Ferus Mustafov, en onder de deelnemers bevonden zich behalve leden van zijn eigen bruiloftsorkest diverse Other Europeans. Voor zover het geheime recept van het Danube Music Festival al te ontrafelen valt, zijn dit in ieder geval belangrijke ingrediënten: het selecteren van artiesten die in staat zijn hun ego ondergeschikt te maken aan het grotere geheel, die artiesten zo te combineren dat ze elkaar prikkelen en uitdagen, en dat te doen in de intimiteit van een kleine, geïsoleerde gemeenschap die dagenlang lief en leed met elkaar deelt.

Natuurlijk gaan er ook dan nog dingen mis. De Turkse percussionist Misirli Ahmed kwam om te zegevieren en maakte daardoor van elke jamsessie een duel, waarmee hij zich snel buitenspel plaatste. Maar daartegenover stonden vooral hoogtepunten: de Hongaarse avond met de groep Romengo en de twee begeleiders van zangeres Márta Sebestyen, die zelf verstek moest laten gaan. Meesterlijk was ook het concert van udspeler en zanger Haig Yazdjian met zijn trio. Scherp, swingend en met enorm veel plezier injecteerden zij funk en jazz in Yazdjians muzikale achterland, dat zowel Armenië als Syrië en Griekenland omvat.

Even dreigde de Donau definitief buiten beeld te raken, met optredens van achtereenvolgens Carlos Nuñez (Galicië Spanje), Elisabeth Vatn (Noorwegen) en de Guineese griots Prince Diabaté en N’Faly Kouyaté. Maar tijdens de grote finale op 31 maart kwam het tot ieders verrassing helemaal goed tijdens een jamsessie van de twee West-Afrikanen met kavalspeler Matyo Dobrev, een van de vier ‘Virtuosi’ uit de film van Zlatina Rousseva waarmee het in 2005 allemaal begon. Na een voorzichtige aanloop waarin beide ‘partijen’ elkaar afwisselend begeleidden, vond iedereen de moed zijn vertrouwde domein te verlaten en samen het grote avontuur aan te gaan, met pure magie als resultaat.

Het is te hopen dat de EU ook in de toekomst het uitzonderlijke belang van het Danube Music Festival zal onderkennen, want zonder hun subsidie is een onderneming als deze volstrekt onmogelijk. Plannen voor een derde editie zijn er al volop, inclusief live webcasting van de concerten en jamsessies vanaf het schip, als aanvulling op de YouTube-filmpjes en dvd’s die nu nog achteraf worden uitgebracht.

Bekijk een videodocumentaire van acht minuten op Euronews, inclusief een interview met Alan Bern van Other Europeans.

Website van het festival: www.danubemusicfestival.com

Virtuosi de Nulle Part – Z. Rousseva (2005) 
Against the Stream – Z. Rousseva (2008)