Reportages vanaf de Womex Worldwide Music Expo in Lissabon Showcases en conferentie, 19-23 oktober 2022 zondag 23 oktober, 2022

Van 19 tot en met 23 oktober 2022 vindt in Lissabon, Portugal, de Womex-beurs plaats, de 28ste editie! Met dit artikel houden we je tijdens Womex op de hoogte van wat er allemaal op ons af komt, vanaf het beursterrein, maar vooral vanaf de podia waar Womex de muziek presenteert. Lees de verslagen en bekijk de videofragmenten van de showcases. In omgekeerd chronologische volgorde!

Dagelijks berichten Ton Maas, Charlie Crooijmans, Rik van Boeckel, Erk Willemsen, Bram Posthumus en Francis de Souza vanaf de Womex met nieuwe verslagen, foto's en video's!

Vijf dagen lang zwerven we overdag rond tussen de vele stands op de beurs en zien we een flink aantal daycases en nightcases van groepen en artiesten die zich willen presenteren aan podia, festivals, boekers, managers en pers, in de hoop zich voor komend jaar positief in de kijker te spelen. Wij als pers vormen ons natuurlijk een mening over heel veel van deze showcases. Hieronder ons relaas.

En lees elders op de site de uitgebreide bespiegelingen van Bram Posthumus over de bijdragen van de Afrikaanse artiesten op de Womex. 

Fotografie: Eric van Nieuwland, Jacob Crawfurd, Yannis Psathas en Ton Maas

WOMEX SLOTDAG ZONDAG 23 OKTOBER
Tijd voor resumeren, natuurlijk met cijfers van de organisatie en de awarduitreiking. De Womex vond voor het eerst plaats in Lissabon, en voor de tweede achtereenvolgende keer in Portugal. Er waren meer dan 3.100 muziekprofessionals (waaronder 280 uitvoerende artiesten) uit 113 landen, met meer dan 60 showcase-artiesten die de 280 muzikanten vertegenwoordigden verspreid over 7 podia, 21 op muziek gebaseerde documentaires, 111 sprekers en mentoren die deelnamen aan de conferentiesessies, en een bruisende handelsbeurs met 676 exposerende bedrijven met meer dan 260 stands en twee radiostudio's ter plaatse. Zo, dat hebben we even opgesomd, maar het geeft inderdaad wel aan hoe succesvol deze 'Worldwide Music Expo' is, ook nu, na de pandemie - zeggen wij hoopvol!

Womex Professional Excellence Award
De awarduitreiking vindt traditioneel plaats op de zondagochtend, waarbij vooral de participanten die de Club Summit-nacht tot vijf uur 's ochtends hebben bijgewoond schitterden door afwezigheid. Desalniettemin een bomvolle zaal in het prestigieuze theater waar de Professional Excellence Award werd uitgereikt aan journalist Francis Gay, die in zijn speech met het publiek dit deelde: 'Womex is een global village, maar ook een plaats waar we verplichtingen hebben. De verplichting om onze gemeenschap levendig te houden. Ieder van ons heeft iets bij te dragen. Het is aan ieder van jullie om een rol te vinden in deze gemeenschap en je privilege te gebruiken', waarvan akte.

 

Womex Artist Award
De Artist Award ging dit jaar naar Ivo Papasov, uitgereikt door 'onze eigen' Maite Hontelé. Ivo Papasov: 'Ik ben zeer vereerd met deze prijs. Het is een roep om ons werk, het mijne en dat van mijn musici. Deze hoge erkenning vervult mij met trots voor mijn werk. Ik speel al meer dan vijftig jaar Bulgaarse bruiloftsmuziek. Er zijn geen grenzen tussen arm en rijk, noch tussen kleur en nationaliteit. Onze muziek is de muziek die mensen vreugde brengt, gelukkig maakt en vrij maakt.'

Ton Maas schrijft het volgende over het concert van Ivo Papasov dat volgde op de awarduitreiking:

Hoe terecht de toekenning van de Womex Artist Award 2022 aan veteraan Ivo Papasov ook is, het optreden van zijn Bulgaarse Bruiloftsband dat na de uitreiking volgde is een beschamende vertoning. Dat een artiest op zo’n prestigieus podium in deze tijd nog zo’n slechte behandeling kan krijgen qua geluidsversterking en theaterbelichting, is op zich al een regelrechte schande. Waren er tijdens de Music Meeting klachten over het geluid; hier is het veel en veel erger - en dat nog wel in een goed geoutilleerd theater! Maar wat de band zelf inbrengt, is ook niet echt behulpzaam.
Terwijl in de hoogtijdagen van de band accordeonist Nesho Neshev (nog altijd van de partij) in z’n eentje de orkestrale partijen voor z’n rekening nam, zijn zondag aan het andere uiteinde van het podium maar liefst twee extra keyboards in stelling gebracht waarmee te pas en te onpas behaagzieke sausjes worden uitgestrooid. Bulchenska Ratchenitsa, het stuk waarmee Ivo’s doorbraakalbum Orpheus Ascending uit 1989 van start ging en dat nog altijd als openingsnummer fungeert, is inmiddels nog nét herkenbaar, zó veel is er onnodig aan toegevoegd en verschlimmbessert (fraaie Duitse term voor verbeteren met tegengesteld resultaat). Daar herkennen we gelukkig nog de springerige en tot wildemansdansen nopende maatwisselingen van weleer. Veel andere stukken zijn inmiddels voorzien van aan funk en r&b ontleende grooves, die misschien voldoen aan het eigen moderniteitsideaal, maar toch vooral het unieke karakter van de Bulgaarse bruilofstmuziek ondermijnen. >>

>> En dan gaat kavalspeler Nenko Tsachev een beetje stuurloos freaken op zijn fluit, blijkbaar in de veronderstelling dat het om jazz gaat. Of Ivo’s echtgenote, zangeres Maria Karafizieva - ook al vanaf het begin van de partij -, die bij de eerste van haar twee 'cameo's' eigenlijk alleen een beetje mag meeneuriën over een gelikte groove heen. Heel pijnlijk allemaal. Als toetsenist Vasil ‘Vasko’ Denev tegen het einde een mal hoedje opzet en met zijn gadulka (vedel) naar voren komt voor een vrolijke noot in ‘speels' duel met Neshev, zinkt me de moed echt volledig in de schoenen.
Maar wat zich dan ineens voltrekt, is een klein wondertje, want dat speelse blijkt toch niet helemáál gespeeld. Er straalt oprecht plezier vanaf. En door die vonk leijkt ook bij de andere bandleden het oude vuur weer op te laaien, want als bij toverslag valt alle overtollige bagage weg en speelt de groep weer even hecht, lenig en soepel als vanouds. (Ton Maas)

WOMEX SHOWCASES ZATERDAG 22 OKTOBER 

La Brigida Orquesta
Dit zie je niet al te vaak: een formatie uit Chili, met zeven blazers, een bassist en toetsenist, en twee rappers. De blazersgroep is hecht en speelt inventieve arrangementen. De muziek als geheel is vaak filmisch, op medium tempo en met strijdvaardige raps doorspekt. In het Spaans, dus voor mij niet verstaanbaar. Maar hé, zijn Engelstalige raps wel eens verstaanbaar? Het is een bigband met een concept, en daar houd ik van, al leidt het er in dit geval toe dat het concept op een gegeven moment zó ver doorgevoerd wordt dat de spanning verdwijnt. Desalniettemin een zeer prettig slot van deze derde Womex-avond! (Erk Willemsen)

groove&
Het laatste concert dat ik gezien heb in Teatro Tivoli was voor mij het tweede hoogtepunt van het hele showcase-programma. De Zuid-Koreaanse groove& (oftewel groove-and). Waarom ze zo’n rare naam hebben is mij een raadsel, maar de drie meiden waren gewoon fe-no-me-naal. Ze zaten in een halve kring, ieder op een eilandje met allerlei percussie-instrumenten. Ze speelden in de traditie van de gugak, een overkoepelende term voor Koreaanse hofmuziek, volksliederen en sjamanistische rituelen. Één instrument dat onmiddellijk opviel was een soort van verticale gamelan - een houten raamwerk met keteltjes of gongetjes. De drums en de gongs speelden ze heel strak en dynamisch in polyritmes, en hoewel ze ver van elkaar zaten, vormden ze één organisme. (Charlie Crooijmans)

 

Soledad Kalza & Sina Kienou
De laatste avond van de Womex verloopt voor mij heel anders dan voorzien. Dat komt doordat Oscar van der Pluijm, artistiek directeur van Podium Grounds in Rotterdam, me aan het eind van de middag iets heeft laten horen van een project waar hij als muzikant (klassiek gitaar) al drie jaar aan werkt, samen met collega-gitarist Raphael Vanoli en zanger Omar Ka. Mijn enthousiaste reactie leidt tot de uitnodiging om mee te gaan naar een jamsessie in Pharmacia Musical, een fringe-podium ver buiten de Womex-regio. Daar aangekomen val ik bijna letterlijk met m'n neus in de boter: een spontaan optreden van de in België woonachtige zangeres Soledad Kalza met haar kersverse echtgenoot Sina Kienou, gitaarwonder uit Burkina Faso. De muzikale vrijage tussen de echtelieden, waarbij Kalza’s vocale omzwevingen door (gypsy)jazz en latin, en de spontaan geïmproviseerde melodielijnen uit Kienou’s gitaar op betoverende wijze door elkaar heen kringelen en elkaar bijna lijken te strelen en omhelzen, bezorgt me bij herhaling kippenvel. Reden genoeg dus om te blijven plakken tot in de kleine uurtjes. Omar en Oscar betreden na Soledad en Sina ook nog even het podium, maar zien al snel in: het mooi is geweest. (Ton Maas)

Fra
De betekenis van Fra is 'mix'. En de mix die deze Ghanese band brouwt is wel heel bijzonder: highlife, afrobeat... afrofunk, soul, rock... jazzfusion... zelfs klinkt heel kort een psychedelische gitaarsound. De blazersklanken komen uit een keyboard dat even een symfonisch effect teweegbrengt. In feite creëert de uit zes musici bestaande groep zo een hele nieuwe, moderne vorm van Afrikaanse muziek, met pulserende afrogrooves en vocalen die naar rap neigen. Er is ruimte voor een sterke solo op conga's ondersteund door shekere’s; het hele optreden barst van de energie met veel gespring en subtiele dansbewegingen. (Rik van Boeckel)

 

 

Daniel Herskedal
Op deze showcase-avond kom je in de stressmodus, want het is de derde dag en eigenlijk ben je te moe om door te gaan. Het optreden van de Noorse componist en tubaspeler Daniel Herskedal was als een broodnodig kalmerend medicijn. Ik kwam weer helemaal tot rust. Wat een mooie sounds weet hij uit die tuba te toveren. Daniel werkt met samples - gemaakt van zijn stem, adem en tuba, en speelde daarmee samen op de tuba of bastrompet. Hij vertelde dat hij zich net voor de pandemie terugtrok, en daar langer moest blijven dan hij had gedacht. Het gaf hem in ieder geval de tijd om zijn tuba helemaal te doorgronden en allerlei nieuwe technieken uit te proberen. Hij maakt vaak soundtracks voor films en podcasts en heeft er aardig wat prijzen mee gewonnen. (Charlie Crooijmans)

 

Derya Yıldırım & Grup Şimşek
Terug naar de Capitolo stage waar de Duits-Turkse Derya Yıldırım & Grup Şimşek al is begonnen. Net als Altin Gün refereren ze aan de Turkse pop van de jaren zestig en zeventig. Bağlama-speler Derya Yıldırım werd uitgenodigd door het New-Hamburg-festival om te spelen met de Frans-Engelse eclecticus L'Orchestre du Montplaisant, bestaande uit organist Antonin Voyant en gitarist Graham Mushnik. Later sloot de drummer Helen Wells zich aan. De formule werkt goed. Derya staat heel relaxt te spelen en te zingen op retrogrooves die zich mengen met funk en kosmische jazz. Het is lekker, maar niet heel bijzonder. (Charlie Crooijmans)

 

Brenda Navarrete
Ze was de ster van Music Meeting Nijmegen 2022; ze werd op allerlei concerten tijdens dit driedaagse festival ingezet als een soort joker, en overal waar de Cubaanse Brenda Navarrete opdook zorgde haar charisma er in een handomdraai voor dat het feest werd. Maar op dat festival was ze niet met een eigen formatie, en toen al was ik benieuwd hoe haar performance zou werken met een eigen band.
Dat kunnen we nu zien op Womex. Ze trekt meteen veel uit de kast, met een formatie van acht (inclusief de backing vocaliste die fraaie vioollijnen neerlegt) en een repertoire dat alle kanten uit vliegt, van traditionele Afro-Cubaanse rumba tot hippere hedendaagse timba met rap. Ze speelt batádrums terwijl ze zingt, dirigeert de band, en soleert regelmatig op conga’s. De composities zijn interessant, wijdlopig, en kennen veel dynamiek. Ze zijn niet altijd even evenwichtig, en het publiek raakt af en toe van koers, maar veelbelovend is deze band absoluut. (Erk Willemsen)

 

Aywa
'Aywa' is een uitroep van blijdschap en vrede, te vergelijken met 'Yalla Yalla'. Aywa is ook de naam van de Frans-Marokkaanse raï gnawa electro poprockband. Door de frontzanger Adil Smaali en de fluitist Damien Fadat ben ik het hele concert gebleven. Wat een leuke jongens! Heel enthousiast en beweeglijk - Adil stuitert over het podium. De poprocksound wordt af en toe opgefleurd door de ngoni en de ijzeren gnawa-kleppers. Het publiek wordt meegevoerd en het concert eindigt in de versnelling, bijna zoals bij een gnawa-ritueel. Het is wel jammer dat de rockbeats zo dominant zijn. (Charlie Crooijmans)

Alicia Edelweiss
Prettig gestoord met een vleugje Kate Bush en een flinke scheut Björk, zo zou je de Oostenrijks-Britse Alicia Edelweiss met een beetje fantasie kunnen plaatsen in het muzikale spectrum. Kenmerkend zijn haar theatrale presentatie, vaak nogal geëxalteerde zang in de alllerhoogste regionen, en de tot in de puntjes uitgekiende opbouw en vormgeving van haar optreden. Zelfs haar twee begeleiders op repectievelijk altviool en cello moeten tijdens het spelen blijkbaar met de juiste blik (beetje wazig) de zaal in staren.
Haar showcase op zaterdagmiddag gaat voortvarend van start. Wat opvalt is hoe met slechts drie instrumenten (zelf speelt ze afwisselend accordeon, gitaar en ukelele) een orkestrale sound wordt neergezet, die dankzij de repeptitieve motieven soms doet denken aan het vroegere werk van Philip Glass. Het genoemde 'prettig gestoorde' zit 'm niet alleen in haar uitdossing (denk verkleedkist) en motoriek, maar ook in de onderwerpen van haar songs. In het hilarische The Cockroaches and Me beschrijft ze hoe een amoureuze verhouding met die kleine schatjes haar door een eenzame periode van haar leven loodste. Bovendien vertolkt ze op overtuigende wijze een nummer van Daniel Johnson, de getormenteerde Amerikaanse singer-songwriter.
Uiteindelijk loopt Edelweiss toch een beetje in de val van haar eigen succes door zich door het uitbundige applaus te laten verleiden de zaak nog wat op te rekken. ‘We hebben tijd voor nóg een nummer!’, roept ze enthousiast na ruim een uur (terwijl een showcase max 45 minuten mag duren). Snelle blik opzij en dan: ‘Nee? O, jammer dan. Doei!’ En weg snelt ze. Toch een beetje een nachtkaars. (Ton Maas)

 

 

 

WOMEX SHOWCASES VRIJDAG 21 OKTOBER


Rangamatir Baul
De laatste showcase van de vrijdag - het is inmiddels nacht - komt nog uit de selectie van vorig jaar. Door de pandemie kon de groep niet naar Portugal afreizen. Gelukkig zijn ze opnieuw in de selectie gekomen, want je wilt dit natuurlijk wel live zien. Muzikaal is het fantastisch!
Rina Das Baul, uit een bekende Baul-familie, speelt alles tegelijkertijd: de ektar (1-snarig instrument), een trommel; ze zingt en terwijl ze rondjes loopt hoor je haar enkelbanden op de maat meerinkelen. Ook de mannen die bij haar zijn spelen en zingen, afwisselend met Rangamatir's soloact. De stageact vind ik wel te statisch. Baul is niet alleen een spirituele beweging die vreugde, liefde en verlangen naar de mystieke vereniging met het goddelijke weerspiegelt, maar ook een groep minstrels die zich vrij en blij voelen om te bewegen. Dat mis ik hier wel. (Charlie Crooijmans)

 

 

Tito Paris
Middernacht brengt de Kaapverdische legende Tito Paris diverse nummers van zijn vele albums ten gehore op het Lusofonica Podium. Ik heb zijn muziek vaak gehoord, ook live, en het blijft een genoegen hem te horen zingen met zijn karakteristieke licht-hese stem in nummers vol coladeira als Guilhermina, Dança Ma Mi Criola, Pretinha en Regresso. Paris begint zijn optreden met de morna, de bekende Kaapverdische muziekstijl, wereldwijd bekend gemaakt door Cesária Évora. Heel mooi zijn de bijdragen van accordeonist Bisnaga, die de nummers extra cachet geeft. Tito neemt letterlijk zijn petje voor hem af. Dat Paris' teksten zeer bekend zijn, blijkt wel uit het feit dat het publiek soms zelfs ongevraagd meezingt. Het creëert een bijzondere live-sfeer die zeker tijdens de Kaapverdische klassieker Sodade extra versterkt wordt als een Kaapverdische zanger vanuit het publiek even meezingt. (Rik van Boeckel)

 

Bia Ferreira
Het optreden van de Braziliaanse zangeres-gitariste Bia Ferreira is bij vlagen fel, krachtig en expressief. Haar songs hebben dan ook zeer betekenisvolle inhoud, gericht tegen racisme, de vernietiging van het Amazonewoud en ter verdediging van de Lhbti-gemeenschap wereldwijd. Sommige songs hebben een reggaegroove, andere zijn weer meer funky, en haar zang is soms ook rap-achtig. Het wordt mooi als toetseniste Priscila Azevedo accordeon speelt bij een liefdeslied. Ze vraagt het publiek bij een volgende song een Portugese tekst mee te zingen en dat wordt volop gedaan. Ze krijgt terecht een langdurige staande ovatie, die ze zelf nog opzweept met strijdbare teksten. (Rik van Boeckel)

Bia Ferreira - foto Eric van Nieuwland

Ngulmiya
Als het om de muziek van de oorspronkelijke bewoners van Australië gaat, is de eerste associatie vaak met het gereutel en gezoem uit de krochten van de didgeridoo, een uitgeholde boomtak. Daarvan is in de showcase van Ngulmiya niets te horen. Het klankbeeld wordt gedomineerd door twee stemmen die zich qua ademsteun, intensiteit en vibrato kunnen meten met die van een klassieke heldentenor. Alleen gaat het hier om een soort oerkreet, peilloos diep doorvoeld en doorleefd maar voor westerse oren moeilijk te duiden. Horen we hier woede, wanhoop of juist vurige passie en liefde? Minimalistische aanslagen op de concertvleugel en lang uitgerekte streken over vioolsnaren fungeren als suggestieve drager, aangevuld met vooraf opgenomen soundscapes. Opvallend zijn de (voor westerse oren althans) ongemakkelijk lange stiltes die het intro van een stuk scheiden van de rest. Terwijl de twee zangers hun machtige stemmen laten schallen, maken ze met de armen trage, bezwerende gebaren. Pas aan het einde van de voorstelling, nadat pianist en violiste het podium hebben verlaten, komen de zangers overeind uit hun stoel en voeren al zingend een al even trage en rituele dans uit.
Het gaat hier dan ook niet om onversneden traditie, maar om een project dat duidelijk wil maken dat ook in uiterst afgelegen streken als Arnhem Land door de eeuwen heen sprake is geweest van uitwisseling met andere culturen. Ngulmiya Nundhirribala, wiens naam de voorstelling draagt, is leider van een traditionele dansgroep en band. Hij ontwikkelde het project in samenwerking met klassiek componist Luke Howard en singer-songwriter Anthony Gray. Samen creëerden ze een nieuwe vorm voor de ceremoniële gezangen en vertellingen van zijn volk, met dit fascinerende resultaat. Een klein uur lang lijkt het alsof de zaal van Teatro Tivoli is geteleporteerd naar een ander universum, een van angstaanjagende schoonheid. (Ton Maas)

 

The Dizzy Brains
Een garagerockband uit Madagascar, dat wilde ik wel zien, en met de shuttlebus rij ik naar het podium dat zuidelijker ligt. Helaas voor de band dacht niet iedereen zoals ik en is de enorme ruimte schaars gevuld. Het podium ligt ook best wel diep. In een intieme clubsituatie komen ze veel beter tot hun recht. Hoewel de ruige energie wel overkomt. De band is opgericht door de broers Andrianarisoa die van hun vader het rockgeluid van de jaren zestig en zeventig meekregen. TZe zijn ook fan van The Sonics, he Stooges en MC5, en gebruiken die punkenergie om hun woede te uiten tegen corruptie, uitbuiting en censuur. Het is dan ook behoorlijk heavy en virtuoos. Ze doen me een beetje denken aan indorockers, door hun charisma en beweeglijkheid. (Charlie Crooijmans)

 

 

 

Duarte
De Portugese fadozanger Duarte brengt net als Sara Correia de sfeer van een fadohuis naar het podium en dit keer naar het Lusofonica Podium, gevestigd in een grote klassieke bioscoop. Hij zingt aanvankelijk zacht, laat het publiek meeklappen in zijn zelf geschreven fado Reviravolta, dat hij aankondigt als traditionele fado. Veel van zijn fado’s zijn traditioneel. Hij laat zijn musici alleen spelen in een guitarrada, wat ook een echte fadotraditie is. Hij loopt al zingend over het podium. Daarna verlaat hij even het pad van de fado en zingt hij een prachtig traditioneel lied uit Alentejo, Maria da Rocha, waarbij hij zichzelf op de gitaar begeleidt en het publiek uitnodigt met hem mee te zingen. Het maakt zijn optreden bijzonder afwisselend. Duarte eindigt met een aantal prachtige nummers zoals Terra de Melancolia en het uptempo Saudades Trazes Contigo. (Rik van Boeckel)

Corina Sîrghi și Taraful Jean Americanu
Een sfeervol begin van de avond is de showcase van het Roemeens/Amerikaanse kwartet Corina Sîrghi și Taraful Jean Americanu. Als het optreden zich in een rokerige salon zou afspelen, zou je je zeker in het verleden wanen. Virtuoos spel op hakkebord, viool en accordeon, dat tegelijkertijd smeuïg ruw is. De prachtig weemoedig gezongen liederen van de jonge, elegante Corina contrasteert daar mooi mee. Als uitsmijter spelen ze de Roemeense versie van de lambada, Chorando Se Foi, een Braziliaanse klassieker, maar het zou zo een een Roemeense traditional kunnen zijn, want alle dirty-dancemoves van de lambada zijn weggelaten. (Charlie Crooijmans)

 

Windborne
Het Amerikaanse kwartet Windborne bestaat uit twee paar echtelieden die zich al jarenlang verdiepen in meerstemmige samenzang. In eerste instantie ging hun belangstelling helemaal niet uit naar de Amerikaanse volksliedjes waaruit hun huidige repertoire vooral bestaat. Het waren gezamenlijke vakanties op Corsica die hen in aanraking brachten met de paghjella, de oude volkspolyfonie van het eiland die ook in klein verband van drie tot vier mannen wordt bedreven. Ze gingen er bij een oude meester in de leer en gaven tijdens de showcase ook een indrukwekkend staaltje van hun beheersing van de paghjella ten beste. Maar Windborne heeft zich net zozeer laten inspireren door de Watersons uit het Engelse Hull, die in de vroege jaren zestig de Britse folkwereld op z’n kop zetten met hun ongepolijste en daardoor verrassend authentiek klinkende vorm van meerstemmigheid. De vier Amerikanen houden het in de uitvoering wat gepolijster, maar qua inzet en enthousiasme doen ze niet voor hun Britse voorlopers onder. >>

 

Windborne - foto Ton Maas

 

>> Net als bij de Watersons zijn de uiteindelijke uitvoeringen van de liedjes de uitkomst van een lang proces van gezamenlijk improviseren, schaven en slijpen tot het allemaal 'klopt'. Een belangrijke reden om zich over de eigen Amerikaanse traditie te ontfermen, was het besef hoe relevant liedjes van weleer soms nog steeds zijn, zeker als er maatschappelijke misstanden in aan de kaak worden gesteld. Een video van hun vertolking van Song of the Lower Classes, een 'protestsong' uit de jaren veertig van de negentiende eeuw met de Trump Tower als decor, ging in 2017 viraal en betekende de definitieve doorbraak van de groep. Zelf moest ik een traantje wegpinken toen een liedje van een van mijn helden van weleer werd ingezet: het weemoedige When I’m Gone van de inmiddels vrijwel vergeten Amerikaanse singer-songwriter Phil Ochs. Zo mooi en aangrijpend als gezongen door Windborne had die song in mijn oren nog nooit geklonken. (Ton Maas)

 

Dani Larkin
De Noord-Ierse zangeres Dani Lirkin kan worden omschreven als een muzikale verhalenvertelster die haar teksten vooral baseert op de Ierse mythologie en folklore. Begeleid door George Sloan op percussie en Kate Squires op viool begint ze haar optreden heel relaxed op de banjo. Bij volgende songs speelt ze gitaar. Het is meer folkmuziek dan wereldmuziek dat ze brengt. De songs van haar debuutalbum Notes for a Maiden Warrior zijn mooi en poëtisch, zo laat ze horen. Ze is ook een goede gitariste, wat vooral duidelijk wordt in de uptempo arrangementen en als ze zonder haar begeleiders verder speelt en zacht en subtiel gitaarspel ten gehore brengt. Ze eindigt haar optreden puur vocaal samen met Sloan en Squires. Een fraaie afsluiting.  (Rik van Boeckel)

 

WOMEX SHOWCASES DONDERDAG 20 OKTOBER


Kastrup Quartet
Een absoluut hoogtepunt van de avond is het nachtelijk concert van de Braziliaanse producer en drummer Guilherme Kastrup. Ik ken hem nog van het succesvolle project dat hij deed met wijlen Elza Soares dat zelfs op Le Guess Who? stond, waar ik Elza nog heb mogen interviewen. Kastrups naam prijkt op vele projecten en op deze Womex komt hij met zijn eigen band. En hoe! Wat een verrassing. Zijn drumspel, een lust voor oog en oor, staat centraal, maar Esdra Nogueira op sax, Tom Maciel op gitaar en Victoria dos Santos op percussie hebben een gelijkwaardige rol. Niet alleen is de muziek ontzettend goed, vernieuwend en creatief, het concert had ook een sterke spirituele laag. Mede door de filosofisch realistische teksten van Kastrup zoals 'We staan met elkaar in verbinding als één organisme met onze aarde'. Ook de verkiezingen in Brazilië komen langs. Het publiek zingt hartstochtelijk mee: Ole ole ole ola, Lula, Lula! (Charlie Crooijmans)

 

Mark Eliyahu
Hij speelt kamanche en baglama en is groot in Israel, met miljoenen views op Spotify. Zijn composities zijn van hoog niveau en worden mede uitgevoerd door zijn vader Piris Eliyahu op tar, Haim Weiss op keyboard, Yankale Segal op bas en Rony Iwrin op een speciale drumset opgebouwd uit drums, cajón, kalebassen en conga's. Iwrin geeft de intrigerende en soms mysterieuze muziek een krachtige drive. Helaas staat het geluid af en toe veel te hard, maar dat doet niets af aan het feit dat Eliyahu’s composities goed uit de verf komen. Vooral zijn spel op de kamanche is briljant. (Rik van Boeckel)

PoiL Ueda
Grootste verrassing voor mij deze avond is PoiL Ueda, een samenwerkingsverband van de Franse band PoiL en de vermaarde Japanse zangeres en satsuma-biwaspeelster Junko Ueda. Eén bonk energie, verpakt in intrigerende composities met bezwerende vocalen, waarbij je je soms bij Zappa, soms bij King Crimson en af en toe zelfs bij de aloude Franse band Magma waant. Een onverwachte symbiose van stijlen die van begin tot eind boeien. In maart komen ze naar Nederland. (Erk Willemsen)

 

 

João Selva
De showcase van João Selva vond plaats in de venue die net wat zuidelijker ligt dan de andere podia, maar ik wilde hem per se zien, vanwege dat zalige tropicália-geluid; een retro, funky samba die de pan uit swingt. De muzikanten zelf konden in ieder geval niet stil blijven staan. Het zag er daarom heel aantrekkelijk uit. João Selva, die met allerlei artiesten heeft samengewerkt, vond het tijd om een soloalbum te maken, en zijn nieuwste album Navegar is daar het resultaat van. In de geest van tropicália zat er ook een activistisch momentje in de show, toen hij een vlag pakte met daarop 'Fora Bolsonaro' - de huidige president van Brazilië valt absoluut niet in de smaak van muzikanten -, dus Bolsonaro, wegwezen! (Charlie Crooijmans)

Balaklava Blues
Het lijkt hier op de Womex verder weg dan ooit, maar de oorlog in Oekraïne is nog steeds aan de gang. Oekraïne is vertegenwoordigd door Balaklava Blues met Mark en Marichka Marczyk en Oskar Lambarri. Mark en Oskar hadden een bivakmuts op en spelen percussie en viool, en Marinchka zit met haar keyboard in het midden. Ze mixen traditionele liederen en zang met edm, trap en dubstep. De lichtshow en de harde beats geven een grimmige sfeer, maar het optreden was aan de andere kant ook optimistisch en krachtig. De Oekraïners vechten niet alleen voor hun land maar ook voor hun cultuur en identiteit. Heel bijzonder. (Charlie Crooijmans)

 

Balaklava Blues

Israel Fernández
Teatro Tivoli, een van de vijf podia van Womex 2022, staat drie kwartier lang in het teken van de traditionele flamenco van de (natuurlijk...) all-Zuid-Spaanse groep van Israel Fernández, met aan zijn zijde een van 's werelds beste flamencogitaristen Diego del Marao. De twee percussionisten Angel Moreno Peña en Marcos Alba Carpio beginnen te spelen op een kastje en zullen de rest van het optreden begeleiden met palmas. Fernandéz' krachtige stem en idem flamencozang maken diepe indruk, ook op het olé-reagerende publiek dat de palmas van harte meeklapt. (Rik van Boeckel)

 

Marco Mezquida
Zoals het bij afrobeatdrummer Tony Allen leek alsof het de stokken waren die zijn handen lieten bewegen, zo krijg je bij de Spaanse pianist Marco Mezquida het gevoel dat hij de toetsen van zijn concertvleugel amper hoeft aan te raken om het klavier tot zingen te verleiden. Daarmee weet hij zelfs een zaal vol kritisch vakpubliek moeiteloos in vervoering te brengen, zo bewees hij donderdagavond op het Off-Womex podium. Bij Mezquida ook niet de geijkte ritmesectie van contrabas en drums, maar een veel leniger en veelkleuriger combinatie van cello (Martin Meléndez) en percussie (Aleix Tobias). Bovendien zijn de drie mannen dankzij hun jarenlange en intensieve samenwerking zodanig op elkaar ingespeeld, dat ze al die klankrijkdom ook bij het gezamenlijk improviseren onder de vingers hebben en blindelings tot bloei kunnen brengen. Het leverde momenten op van bijna onaardse schoonheid. (Ton Maas)

Lia de Itamaracá
Volgens mij programmeert Womex elk jaar wel wat oude knarren met een rijke culturele bagage die op dit moment (weer) helemaal hot zijn. Dit jaar is dat Lia de Itamaracá. Een lange, statige vrouw, die met minimale bewegingen het publiek kan opzwepen. Ze spoort ons aan om te dansen op Afro-Braziliaanse ritmes uit het Noordoosten van Brazilië. Ze komt dan ook van het eiland Itamaracá dat tegenover Recife ligt. Ze heeft een kleurrijk gezelschap meegenomen om haar te begeleiden. Drie legendarische blazers, twee ludieke backing vocals en twee jonge(re) energieke percussionisten. Op het repertoire staan liederen als Marinheiro So en andere traditionals. Het concert deed me denken aan Siba e a Foluresta, ook een Womex showcase, een aantal jaar terug. Siba komt uit de Manguebeat beweging - die traditionele muziek weer hip and happening wist te maken. Lia laat zien dat de oude garde dat zelf ook kan. Heerlijk. (Charlie Crooijmans)

 

Sara Correia
De Portugese fadozangeres Sara Correia geeft een geweldig optreden in Teatro Tivoli. Ze wordt begeleid door Diogo Clemente (gitaar), Angelo Freire (Portugese gitaar), Frederico Gato (bas) en Joel Silva (drums). In het theater brengt ze de sfeer van een fadohuis tot leven met een aantal nummers van haar laatste album Do Coraçao (2020) zoals Antes Que Digas Adeus, Tu Ganhas Sempre, Porquê do Fado en O Pórtico. Ze weet vol kracht te zingen, sterk de hoogte in te gaan en een nieuwe draai aan de traditionele fado te geven, én geeft haar musici de ruimte om te soleren. Vooral het spel van Angelo Freire is sprankelend. Vergeleken met drie jaar geleden, toen ik haar zag optreden in São Pedro do Sul in het noorden van Portugal, is ze enorm gegroeid, zowel qua zang als performance. (Rik van Boeckel)

Duo Ruut
Het optreden van Duo Ruut (foto boven, door Ton Maas) uit Estland vormt een mooi en rustig contrast met dat van Les Mécanos (zie hieronder). In 2019 bracht de groep haar debuutalbum Tuule Sõnad uit en in 2021 de ep Kulla Kerguseks. Katariina Kivi en Ann-Liset Rebane bespelen samen één Estse zither, de één alleen met haar vingers en strijkstok, de ander vooral met drumstokken. Hun muziek is minimalistisch en wordt gekenmerkt door een goede dynamiek en subtiele ritmiek. Hun optreden is een goede weergave van hoe je de zither kunt bespelen. Het duo zingt in het Ests liederen over opgroeien, werk en de liefde. Soms melancholiek, soms vrolijk. Erg mooi is ook een in het Engels gezongen traditionele Ierse song. (Rik van Boeckel)

 

Les Mécanos
Met hun tien bulderende mannenstemmen komen Les Mécanos uit het zuiden van Frankrijk binnen de kortste keren op orkaankracht. Met beukend slagwerk doen ze daar zelfs nog een schepje bovenop. Maar wat ze met dat rauwe bronmateriaal tot stand brengen, is van een verrassende subtiliteit en schoonheid. Dankzij uitgekiende arrangementen zorgen ze bovendien voor de nodige afwisseling, al moet gezegd dat het geheel na een half uur of zo toch wat voorspelbaar begint te worden. Juist dan leggen de mannen hun gereedschap (naast trommels wordt er ook geslagen met en op steeksleutels en jerrycans) even neer, verlaten hun slagorde en nemen vlak naast elkaar plaats op de rand van het podium voor een bijna verstilde, prachtig meerstemmige vertolking van een traditioneel liefdesliedje in het Occitaans, de inmiddels vrijwel uitgestorven taal van hun ouders en voorouders. Echt vernieuwend is hun muziek misschien niet, maar met hun aanstekelijk enthousiasme en overrompelende energie zijn de mannen wel perfect festivalmateriaal. (Ton Maas)

 

Opening met Lisbon Sounds
De openingsavond van Womex 2022 vindt plaats in het Teatro Tivoli en staat in het kader van Lisbon Sounds, ofwel het nieuwe traditionele Lissabon. De avond wordt geopend door pianist/componist Júlio Resende die zijn optreden begint met drie medemusikanten op Portugese gitaar, contrabas en drums. Zijn fadojazz klinkt meteen erg goed, ook als hij het tweede nummer solo speelt, krachtig en helder. Bijzonder wordt het als de stem van Amália Rodrigues op tape klinkt van achter uit de zaal, en Júlio Resende daarop schitterend improviseert.
Hierna volgt de jonge, in het zwart geklede fadozangeres Beatriz Felício, begeleid door Portugese gitaar, klassieke gitaar en basgitaar. Aanvankelijk klinkt ze niet overtuigend, maar in de loop van haar optreden gaat het steeds beter. Ze laat ook horen dat fado niet alleen triest kan zijn maar ook vrolijk.
Expresso Transatlântico begint met knallende drums. De groep speelt traditionele Portugese muziek met elektrische gitaar, drums, trompet en toetsen. Hun optreden is energiek; het spel van de jonge, wellicht wat aanstellerige mandolinespeler (maar ja, meteen alle camera's erbovenop!) is virtuoos.
Zoals bij Expresso Transatlântico de mandoline uitblinkt, geldt dat bij Club Makumba voor de saxofoon. De groep mixt mediterrane muziek met rock, waar vooral de gitarist aan bijdraagt. Worldhardrock? Binnenkort te horen op Eurosonic Noorderslag in Grongen! (Rik van Boeckel)

 

www.womex.com