Komende week tourt een niet-te-missen Braziliaans afrobeat-jazzkwartet langs Amsterdam, Utrecht en Eindhoven. Het kwartet van baritonsaxofonist Esdras Nogueira geeft een drietal optredens om hun nieuwe album Transe te presenteren. Transe is een eerbetoon aan het iconische album Transa van Caetano Veloso uit 1972, de deze zanger en componist uit Bahia maakte toen hij in ballingschap zat in Londen tijdens de militaire dictatuur (1964 – 1985). Waarom heeft Esdras gekozen om juist deze LP te herinterpreteren? Zijn er paralellen met toen en nu? Hoe is Esdras te werk gegaan. Met deze vragen in mijn achterhoofd nam ik contact met hem op.

 

door Charlie Crooijmans

Eerst even toelichten waar Esdras (muzikaal) vandaan komt! Zijn ouders komen oorspronkelijk uit het droge Noordoosten – waar de forro overal te horen is. Ze verhuisden naar Brasilia, de hoofdstad van Brazilië waar de regering zetelt en waar fantastische musici vandaan komen, denk aan Satanique Samba Trio en Hamilton da Holanda. Het is ook de stad waar nog steeds heel fanatiek choro wordt gespeeld. Deze Braziliaanse instrumentale jazz is zowel ritmisch als harmonisch een echte uitdaging. Ook Esdras speelt nog altijd graag choro, het genre heeft een grote invloed op zijn saxspel. Hij heeft ook in popgroepen gespeeld zoals Móveis Coloniais de Acaju met een energieke mix van ska en rock. Na 20 jaar is de groep ermee gestopt en besloot Esdras verder te gaan als solist. Transe is zijn vierde album. De plaat ervoor heet Capivara en is een ode aan de multi-instrumentalist Hermeto Pascoal. Net als Hermeto gebruikt Esdras  jazz en improvisatie samen met allerlei ritmes en kleuren uit de verschillende Braziliaanse tradities: maracatu, forro, carimbo, coco, enz.

Transa van Caetano
Het is daarom ook niet gek dat het album van Caetano Veloso iets heeft losgemaakt bij Esdras. Toen een vriend van hem ermee kwam, wist hij er niet direct wat hij er mee moest. Pas nadat hij er aandachtig naar luisterde, klikte het muzikaal door de losse manier van spelen en de vele invloeden. Er klinkt verdriet door maar ook plezier. Caetano maakte de plaat met een stel Braziliaanse bevriende muzikanten in Londen. Hij drukte half in 't Engels en half in 't Portugees zijn heimwee (saudades) en eenzaamheid uit. De politieke context van de ballingschap weegt voor Esdras ook zwaar mee, vanwege het huidige regime van Bolsonaro.

Terug naar een dictatuur?
Bolsonaro, of zoals hij zichzelf graag ‘de Trump van de Tropen’ noemt, verlangt openlijk naar de tijd van de militaire  dictatuur. Zo wordt geleidelijk aan de censuur weer ingevoerd. Journalisten, wetenschappers en artiesten worden niet meer serieus genomen. Esdras vertelde me dat bijv. de financiering is gestopt van een aantal kritische films. En concreter: een advertentie van Banco do Brasil is uit de lucht gehaald omdat ze de diversiteit van Brazilië liet zien. Mensen van allerlei kleuren en uit de LHBT-community. Bij Bolsonaro geldt het gezin als de hoeksteen van de samenleving en alles wat daarbuiten valt, is in zijn ogen een bedreiging. Volgens Esdras is muziek de enige manier om je zo veel mogelijk uit te spreken tegen het regime, zoals hij dat nu doet met zijn nieuwe album.

Een proces van 1 jaar
Samen met zijn kwartet met Thiago Cunha op drums, Marcos Morais op gitaar en Rodrigo Balduino op bas, heeft Esdras een jaar lang gewerkt aan Caetano’s Transa. Nummer voor nummer hebben ze gefileerd, elementen overgenomen, of juist omgezet naar het jazz van nu met een laag Afrobeat. Zo hoort de muziek echt bij deze tijd, terwijl het nog altijd herkenbaar is. Het is digitaal in april uitgebracht en heeft het kwartet de plaat al in Brazilië gepresenteerd. De reacties zijn overwegend positief, vooral omdat de plaat van Caetano zo emblematisch is en het de huidige tijd reflecteert. De twee hoezen bevatten dezelfde vorm en kleuren, en de titel – Transa van Caetano is Transe bij Esdras geworden, heeft een dubbelzinnige betekenis. Trance en de gebiedende wijs van ‘transar’ (neuken, pardon my language, CC).

Naast het musiceren en produceren, heeft Esdras nóg een passie: koken. Samen met zijn echtgenote heeft hij een foodblog opgezet en organiseren ze etentjes bij ze in huis. Esdras’ motto is dan ook: “Muziek en voedsel maken je gelukkig!”

In de optredens wordt het nieuwe album integraal uitgevoerd met daarbij het nieuwe nummer Remexe dat ze net in Barcelona hebben opgenomen en eerder werk. Komt allen, niet alleen om meer te weten te komen over de huidige situatie in Brazilie, maar vooral om te dansen en te genieten. 

Concerten

wo 30 okt - POM (Paviljoen voor ongehoorde muziek), Eindhoven

do 31 okt - Teatro Munganga, Amsterdam

vr 1 nov - Parnassos, Utrecht