In 1989 zorgde klarinettist Ivo Papasov met zijn band voor een ware sensatie tijdens de Music Meeting in Nijmegen. Dit jaar keert hij voor het eerst in al die jaren terug - alsof er (bijna) niets veranderd is, want behalve de koning zelf is ook echtgenote en zangeres Maria Karafizieva nog altijd van de partij, net als accordeonist Nesho Neshev. Maar ook gitaarvirtuoos Ateshgan Yuseinov en meesterslagwerker Salif Ali draaien inmiddels al aardig wat jaartjes mee in deze nog altijd dampende en geoliede muzikale stoommachine.

door Ton Maas (tekst en foto's)

In 1989, toen we bij muziek uit Bulgarije nog vooral dachten aan de kunstige maar ook wat brave koorzang van La Mystère des Voix Bulgares, was daar opeens het album Orpheus Ascending van Ivo Papasov and his Bulgarian Wedding Band. Dat was vooral te danken aan producer Joe Boyd, die Papasov had zien optreden tijdens het jaarlijkse festival voor svatbarska muzika (bruiloftsmuziek) in Stambolovo, een evenement dat fungeert als markt waar trouwlustige stelletjes en hun familie de gewenste muzikale omlijsting van de bruiloft komen uitzoeken. Voor dat feest, dat soms meerdere dagen in beslag neemt, is jarenlang gespaard, dus die muzikale omlijsting mag wat kosten. Geen wonder dat bruiloftsmuziek in Bulgarije en omstreken ‘serious business’ is.

Explosief mengsel met traditionele wortels
Hoewel de svatbarska muzika onmiskenbaar geworteld is in lokale Bulgaarse traditie, kreeg het genre zijn uiteindelijke vorm in de jaren zestig door vermenging van Bulgaarse, Turkse en Macedonische stijlen met zigeunermuziek. Papasov voegde er eigenhandig elementen uit jazz en rock aan toe en schreef in de jaren tachtig samen met zijn trouwe muzikanten de canon van de Bulgaarse bruiloftsmuziek.

Beroemd ondanks gespannen verhoudingen
Vraag een willekeurige Bulgaar(se) om de naam van een beroemde muzikant uit zijn of haar land te noemen, en het antwoord luidt vrijwel zeker 'Ivo Papasov'. De klarinettist is in eigen land niets minder dan een levende legende. En dat is eigenlijk best verrassend, want vanwege zijn Turkse komaf (eigenlijk heet hij Ibo, kort voor Ibrahim) en zigeunerbloed ontbeert hij eigenlijk de nodige vinkjes, terwijl de verhoudingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen van de Balkan op z'n zachtst gezegd 'gespannen' zijn. Documentairemaakster Adela Peeva maakte dat in 2003 pijnlijk duidelijk met haar film Chia e Tazi Pesen? (Whose Song Is This?), een verslag van haar rondreis door de Balkan, waarbij ze overal diezelfde vraag stelde en steeds een ander antwoord kreeg.



To count or not to count
Bulchenska Ratchenitsa, het ruim elf minuten lange nummer waarmee Orpheus Ascending opent, was een soort meesterproef waarmee Papasov voor eens en voor altijd zijn stempel drukte op de Bulgaarse muziek. Nadat Ivo zelf een sierlijk en buitelend intro heeft uitgerold over onheilspellend aanzwellend spervuur uit de basgitaar, gaat de histige rondedans vol razendsnel wisselende oneven maatsoorten op orkaansterkte los. Duizelingwekkende breaks benemen de luisteraar met regelmaat de adem. Tijdens Ivo’s eerste bezoek aan ons land bracht hij het nummer ook ten gehore tijdens het tv-programma Reiziger in Muziek. Na afloop vroeg presentator Han Reiziger aan componist Theo Loevendie, die naast hem aan tafel zat te luisteren, wat hij er van vond. Theo wierp nog een laatste blik vol bewondering richting Ivo en zijn band en antwoordde na eerst een diepe zucht te hebben geslaakt: ‘Weet je wat het ergst is? Ze hoeven al die maatsoorten niet eens te tellen, zoals wij dat moeten. Ze spélen het gewoon! Echt jaloersmakend is dit.’

Zaterdag 4 juni staat Ivo Papasov met zijn Wedding Band op de Music Meeting in Nijmegen.

Het volledige programma van de Music Meeting 2022 vind je hier.