Als geen ander heeft de Senegalese zanger en superster Youssou N’Dour de afgelopen drie decennia bijgedragen aan de wereldwijde popularisering van de Afrikaanse muziek. Hij stond op 12-jarige leeftijd voor het eerst op het podium, maakte in de jaren zeventig furore als ‘De Nachtegaal van Dakar’ bij Etoile de Dakar en werd wereldberoemd met het nummer 7 Seconds, een duet met Neneh Cherry. De laatste jaren was N’Dour Minister van Cultuur en Toerisme. Zijn opmerkelijke terugkeer naar de muziek brengt hem begin juli naar ons land voor concerten in Muziekgebouw Eindhoven (4-7) en Roots Open Air tijdens Amsterdam Roots (6-7).
door Bas Springer
Hij was even weg van het muziekfront, maar vorg jaar in Parijs gaf hij voor het eerst weer een concert, en overrompelend was het! Zie de video verderop in dit artikel. Of download de muziek vanaf de site Menyou, waar Youssou N'Dour zijn digitale uitgaven heeft ondergebracht. In april bracht hij daar ook de ep Fatteliku uit, met traditionele liederen in een nieuw modern Youssou-jasje. In Nederland zal N'Dour op vrijdag 4 juli te zien zijn in Muziekgebouw Eindhoven, en vervolgens op zondagavond als grote hoofdact op de Kop van Java, de nieuwe locatie van Roots Open Air in Amsterdam. We duiken in de geschiedenis van de grootste ster van de Afrikaanse muziek.
Nachtegaal van Dakar
Youssou Madjiguène N'Dour, zoals hij officieel heet, werd op 1 oktober 1959 geboren in de Senegalese hoofdstad Dakar, waar hij opgroeide in de wijk Medina. Zijn prachtige stem was voor het eerst publiekelijk te horen toen hij twaalf jaar oud was. Op zijn zeventiende ging hij zingen bij de Star Band, de moeder van alle Senegalese bands, waaruit talloze andere groepen voortkwamen. De Star Band, opgericht in het onafhankelijkheidsjaar 1960, speelde een mengeling van Afro-Cubaanse muziek, covers van westerse popnummers en Franse chansons. In deze jaren kreeg N’Dour de bijnaam ‘Nachtegaal van Dakar’. Al snel was hij de grote publiekstrekker van de Star Band, die hij in 1979 verliet om zijn eigen band te formeren, Etoile de Dakar, die vooral Latijns-Amerikaanse muziek speelde die destijds erg populair in West-Afrika was. Met deze band groeide N’Dour uit tot de eerste popster van Senegal.
Wegbereider van de mbalax
Begin jaren tachtig vestigde N’Dour zich in Parijs en werd Etoile de Dakar ontbonden. Hij formeerde een nieuwe groep die hij Super Etoile de Dakar noemde. Deze band wordt algemeen beschouwd als de wegbereider van mbalax, de moderne Senegalese popmuziek die ontstond uit de samensmelting van traditionele griotmuziek, Afro-Cubaanse stijlen, rock en zelfs psychedelica. Messcherpe samenzang, heftige slagen op de tama (kleine talking drum), scheurende rockgitaren en onverwachte tempowisselingen vormden de basisingrediënten van deze uiterst broeierige dansmuziek. Super Etoile de Dakar met N’Dour als stralend middelpunt werd al snel de populairste band van Senegal. Bijgestaan door voortreffelijke muzikanten als gitarist Jimi Mbaye, bassist Habib Faye en talkingdrummer Assane Thiam, maakten N’Dour en Super Etoile de Dakar midden jaren tachtig vier sublieme elpees vol onversneden mbalax, die tot het allerbeste uit de Afrikaanse muziekgeschiedenis gerekend mogen worden.
Internationaal succes
Halverwege de jaren tachtig was N’Dour inmiddels zo beroemd dat de tijd rijp was voor een solocarrière. In 1982 bracht het Engelse Earthworks de klassieke lp Immigrés uit, die het begin inluidde van zijn internationale doorbraak. Vanaf het midden van het decennium was N’Dour steeds vaker te horen met westerse popsterren. Zo nodigde de Engelse zanger Peter Gabriel (ex-Genesis) N’Dour uit om zijn voorprogramma te verzorgen bij twee concerten in Ahoy in Rotterdam. Daarna volgden samenwerkingen met Sting, Paul Simon, Bruce Springsteen, Tracy Chapman, Wyclef Jean, Branford Marsalis en nog vele anderen.
7 Seconds
Met albums als Nelson Mandela (1985) en Set (1990) trok ‘You’, zoals hij liefkozend door zijn fans genoemd wordt, steeds meer internationale aandacht. Zijn wereldwijde doorbraak kwam in 1996 met de hit 7 Seconds, een duet met Neneh Cherry. Het nummer was een ballad, die niets van doen had met N’Dours mbalax maar hem wel wereldfaam opleverde. Zo zong hij samen met de Belgische zangeres Axel Red het zelf geschreven openingsnummer voor het WK voetbal 1998, dat in Frankrijk gehouden werd.
Om een groot westers publiek te bereiken versimpelde N’Dour de complexe, springerige mbalaxritmes. In een interview dat ik in de jaren 90 met N’Dour had vertelde hij uitvoerig hoe hij Senegalese ritmes als uitgangspunt nam, om ze vervolgens zodanig te vereenvoudigen dat westerse oren en benen het ook konden volgen. Een weloverwogen aanpak die al snel zijn vruchten afwierp.
Zakenman
Behalve zanger en componist profileerde N’Dour zich steeds vaker als sociaal en politiek betrokken wereldburger. Zo organiseerde hij in 1985 een concert voor de vrijlating van Nelson Mandela, toerde hij rond voor Amnesty International en werkte hij samen met de Verenigde Naties en Unicef.
Behalve een succesvol artiest is N’Dour ook een geslaagde zakenman. Hij is eigenaar van de opnamestudio Xippi en het platenlabel Jololi. In september 2003 richtte hij het mediaconglomeraat Futurs Medias op , dat bestaat uit de krant L’Observateur, de meest gelezen dagelijkse krant in Senegal, het radiostation Futurs Medias (RFM) en sinds september 2010 het tv station Futurs Medias (TFM).
Minister van Cultuur
In 2012 wilde N’Dour meedoen aan de presidentsverkiezingen in Senegal, maar het hooggerechtshof blokkeerde zijn politieke ambities. De officiële reden was dat een aantal van de stemmen die N’Dour nodig had voor zijn kandidatuur, niet gecontroleerd kon worden. Een onzinnig argument want president Abdoulaye Wade werd niet uitgesloten, hoewel die in strijd met de grondwet voor een derde termijn ging. Op 27 januari 2012 braken daardoor rellen uit. Op 21 februari raakte N’Dour gewond aan zijn been bij een door de autoriteiten verboden bijeenkomst.
In april 2012 werd N’Dour Minister van Cultuur en Toerisme in de regering van Macky Sall, een functie die hij inmiddels niet meer bekleed omdat de regering in september 2013 ontbonden werd. N’Dour is nog wel speciaal adviseur van de president met de rang van minister. ‘Ik denk er geen seconde aan om de politiek te verlaten en ik zal ook mijn hobby, de muziek, nooit opgeven. Ik kan niks garanderen. Ik ben nog steeds niet helemaal vrij. Ik heb nog altijd verantwoordelijkheden op staatsniveau en we hebben nog werk te doen.'
Comeback 2013
In 2013 maakte N’Dour zijn comeback tijdens ‘Le Grand Bal’ in het Palais Omnisports de Paris-Bercy. Over deze opmerkelijke terugkeer naar de muziek merkte N’Dour op: ‘Afgezien van een paar humanitaire concerten heb ik de afgelopen twee jaar geen grote concerten gegeven. Ik wil weer mijn oude niveau bereiken. De mensen gaan niet alleen zien en horen wat ze al kennen maar ik wil mijn muziek ook vernieuwen. Ik denk dat dit het juiste moment is en ik nodig alle Afrikanen en alle muziekliefhebbers uit. Voor mij is dit het juiste moment om een positief beeld van Afrika te tonen. Het moet een feest worden. Afrika is oorlog, droefheid en AIDS, maar er is ook een Afrika dat lacht en een mooie kant heeft. Dat is het beeld dat ik in het Westen wil laten zien.’
Concerten
vr 4 juli Muziekgebouw Eindhoven
zo 6 juli Roots Open Air, Java Eiland, Amsterdam
Bekijk hier het twee uur durende comeback-concert in Parijs 2013.
Vorige maand bracht Youssou N'Dour een nieuwe single uit: Souvenirs. De clip:
Op 4 april 2014 kwam de ep Fatteliku uit in Senegal. Bekijk hier de film over de making of.
