De Congolese zanger, componist en bandleider Tabu Ley Rochereau, pionier van de Congolese rumba, is zaterdag 30 november op 73-jarige leeftijd overleden in het Saint-Luc ziekenhuis in Sint-Lambrechts-Woluwe (België). Samen met Le Grand Kallé, Docteur Nico en Franco behoorde Rochereau tot de Grote Vier van de Congolese rumba, die decennialang de Afrikaanse dansvloeren domineerden. Hij componeerde 3000 nummers en bracht maar liefst 250 albums uit. Met het heengaan van Rochereau komt definitief een einde aan de Belle Époque van de Congolese rumba.

door Bas Springer

Rochereau’s handelsmerk was een prachtige soulvolle stem, die veel warmte en lichtheid uitstraalde. Twee voortreffelijke compilaties op het Engelse label Stern’s heten dan ook toepasselijk The Voice of Lightness. Door de Los Angeles Times werd hij ooit de 'Afrikaanse Elvis’ genoemd. Een onzinnige vergelijking natuurlijk, maar het geeft wel aan welke status Rochereau in het westen genoot.

L’African Jazz
Tabu Ley Rochereau werd op 13 november onder de naam Pascal-Emmanuel Sinamoyi Tabu geboren in Bandundu, in wat toen nog Belgisch Congo heette. Over zijn geboortejaar lopen de bronnen uiteen. In sommige biografieën wordt 1937 genoemd, in andere 1940. In 1956 trad hij als zanger toe tot L’African Jazz, de band van de legendarische Congolese zanger en componist Joseph ‘Le Grand Kallé’ Kabassele, die algemeen beschouwd wordt als de grondlegger van de Congolese rumba. In 1960 scoorde Le Grand Kallé een megahit met het nummer Indépendance Cha Cha, dat hij componeerde ter gelegenheid van de Congolese onafhankelijkheid, die op 30 juni 1960 uitgeroepen werd. Of Rochereau ook op dit nummer te horen is, lopen de meningen uiteen.

African Fiesta
In  1963 verliet Rochereau  African Jazz om samen met gitarist Nicolas Kasanda wa Mikalay, beter bekend als Docteur Nico, zijn eigen groep op te richten, African Fiesta. De vruchtbare samenwerking tussen Rochereau en Docteur Nico resulteerde in een grote variëteit aan ritmes en melodieën, met name door toevoeging van vleugjes soul en country. African Fiesta was vooral populair bij een stedelijk publiek. Twee jaar later gingen Rochereau en Docteur Nico uit elkaar. Docteur Nico werd de leider van African Fiesta Sukisa en Rochereau formeerde African Fiesta National, een van de meest succesvolle bands van de Afrikaanse muziekgeschiedenis. De zangers Papa Wemba en Sam Mangwana, die later ook beroemd werden, maakten  deel uit van African Fiesta National.

Orchestre Afrisa International
In 1970 formeerde Tabu Ley Orchestre Afrisa International, dat de grote concurrent werd TPOK Jazz, de band van de andere Congolese rumbaster Franco Luambo Makiadi, beter bekend als Franco. Tussen Franco en Rochereau bestond altijd een grote rivaliteit, hoewel beide reuzen ook een aantal lp's samen opnamen, zoals de klassiekers L’Evénement! Rochereau et Franco a Paris, Omani Wapi, een bloedstollend mooie hommage aan Joseph Kabassele, en Lettre à Monsieur Directeur General.

Jaren tachtig
In het midden van de jaren tachtig ontdekte Rochereau een jonge getalenteerde zangeres en danseres, M’Bilia Bel, de eerste  rumbazangeres die in grote delen van Afrika populair werd. Tabu Ley en M’bilia Bel trouwden en kregen een kind. In 1988 introduceerde Tabu Ley een andere zangeres, Faya Tess. M’bilia Bel verliet de groep en ging solo succesvol verder.
Eind jaren tachtig nam de populariteit van Tabu Ley Rochereau in de Congo af. Een nieuwe generatie muzikanten was opgestaan, die geen zoete rumba meer speelde, maar een veel snellere en hardere variant: soukous. Deze nieuwe golf werd aangevoerd door groepen als Zaiko Langa Langa, en Victoria Eleison en zanger Papa Wemba. In Europa en Amerika bleef Tabu Ley Rochereau echter nog lange tijd populair, en hij trad diverse malen in ons land op, waaronder vier keer in de Melkweg in Amsterdam.

Aangepaste rumba
Begin jaren negentig vestigde Rochereau zich tijdelijk in Californië en paste hij zijn muziek enigszins aan een internationale publiek aan door Engelstalige songs op te nemen en internationale dansstijlen zoals samba te mengen met rumba. In 1996 werkte Tabu Ley mee aan het album Gombo Salsa van Africando. Het nummer Paquita op dit album is een remake van een lied dat hij eind jaren zestig opnam met African Fiesta.
Na de val van dictator Mobutu in 1997 was Rochereau nog enige tijd minister van Cultuur onder president Laurent Kabila. Enige jaren geleden kreeg Rochereau een beroerte, waar hij nooit meer helemaal van herstelde.

Innovator
De betekenis van Rochereau voor de ontwikkeling van de Congolese muziek laat zich niet in een paar zinnen samenvatten. Hij beschikte over bijzondere artistieke kwaliteiten en was, samen met Le Grand Kallé en Franco, grondlegger van de moderne Congolese rumba. Rochereau moedigde innovatie binnen de rumba voortdurend aan door nieuwe instrumenten te introduceren, en nieuwe stijlen als salsa, soul en disco. In de loop der jaren ontwikkelde Rochereau zich van begenadigd componist en zanger tot bandleider, en hij werd een geslaagd zakenman die over een eigen productiemaatschappij beschikte (Genidia). Hoewel zijn invloed als zanger en liedjesschrijver in Afrika onmiskenbaar is, klinken zijn songs in Europa en Amerika nog maar zelden. Het is dan ook te hopen dat een nieuwe generatie zijn muzikale erfenis niet zal vergeten.

Aanbevolen discografie
The Voice of Lightness 1961-1977 (Stern’s / Sonic Rendezvous)
The Voice of Lightness Vol. 2  (Stern’s /Sonic Rendezvous)