‘Muziek, is dat wat er tussen de noten zit.’ Flamencogitarist Manuel Moreno Junquera, die op woensdag 10 augustus op 54-jarige leeftijd aan longkanker overleed, was de belichaming van deze uitspraak van violist Issac Stern.
‘Moraíto Chico’, de artiestennaam waaronder Manuel Moreno Junquera het pantheon van de veel te vroeg gestorven flamencolegendes zal betreden, ontwikkelde zich tot een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de toque gitano, de zigeunerflamencogitaar. In de bulerías, de feestelijke stijl van Jerez de la Frontera, zijn geboortestad, bereikte zijn spel een ongekende, swingende schoonheid. Soniquete, de aanstekelijke Jerezaanse schwung, zat niemand zo in de vingers als Moraíto Chico.
Dat wist ook Paco de Lucía, die hem nog in 2010 in Jerez uitriep tot de grootste gitarist van zijn tijd. Hij was niet alleen onnavolgbaar in zijn timing en het enorme gevoel dat hij in het flamencocompas – de ritmes – legde, maar ook in de grote, vaak ondeugende grijns waarmee hij met het leven jongleerde. Moraíto Chico was flamenco in al zijn vezels en de beste demonstratie dat flamenco ‘een manier van zijn’ is.
Geboren in september 1956 in een grote zigeunerfamilie met een lange gitaartraditie, en getogen op de corrales (grote binnenpatio’s) in het ritmische hart van de zigeunerwijk Santiago, voedde Moraíto zich met de flamencoritmes waar hij later als de onbetwiste meester mee jongleerde. Al luisterend en spelenderwijs leerde hij het gitaarspel van vader Juan Morao en oom Manuel Morao, ooit vaste begeleider van zanger Terremoto sr.
Moraíto Chico debuteerde als 11-jarige op het jaarlijks festival van Jerez, waar hij opviel tussen veel bekende namen en hij de gitaar won die gitarist Manolo Sanlúcar beschikbaar had gesteld. Hij verfijnde zijn kunst naast de grote wijze mannen van het cante jondo (de diepe zigeunerzang) aan wiens zijde hij lange nachten vertoefde en toentertijd soms de señoritos (rijke landeigenaren) moest vermaken op de grote sherryboerderijen rondom Jerez.
Moraíto stelde zich vooral ten dienste van de zang en hij maakte vele kilometers flamenco aan de zijde van grootheden als La Paquera de Jerez, Agujetas, Manuel Soto Sordera, El Torta, La Macanita, en José Mercé, met wie hij een onverbrekelijk artistiek verbond had. Hij maakte in de jaren negentig twee eigen albums, Morao y Oro en Morao Morao. Het derde album bleef vrolijk steken in composities die hij ‘aan het maken’ was.
Morao, zoals iedereen hem de laatste jaren noemde, brak de wanden van het traditionele cante jondo niet open, maar toverde daarbinnen met een enorme precisie en verbeeldingskracht een rijkdom aan geluid en ritmische variatie tevoorschijn die de grenzen oversteeg. De magie van zijn gitaarspel zat niet in de noten, of in virtuositeit, maar wat ertussen, in de stilte bleef hangen. Morao verhief de eenvoud tot kunst. En die injecteerde hij met een grote dosis humor, wat hem tot een van de meest geliefde zangbegeleiders maakte.
‘Om me zo te kunnen laten zingen, moet je zo kunnen spelen’, zei de oude zangeres María Bala in de documentaire Goede Zang Doet Pijn, die ik met regisseur Martijn van Beenen in 2010 draaide, net voordat het leven de fatale klap uitdeelde. ‘Je bent het beste wat Jerez ooit heeft voortgebracht.’ Tot op het laatste moment dacht hij zijn optredens op de Flamenco Biënnale 2011 nog te kunnen doen, waar hij artist in residence zou zijn. Vandaag 11 augustus om 12 uur werd Maraíto Chico – Morao – in zijn geliefde Jerez begraven. Veel te vroeg. (Ernestina van de Noort)
Kijk hier naar een deel van de documentaire Goede Zang Doet Pijn, uitgezonden door de NTR, jongstleden januari.
