Het Afrikafestival in Hertme beleefde afgelopen weekend zijn vierendertigste editie. Omdat het al sinds jaar en dag tot de meest toonaangevende in zijn soort wordt gerekend – en bovendien supergezellig is – waren maar liefst vier van de redacteuren van MixedWorldMusic aanwezig. Hieronder een overzicht van hun indrukken.

door Rik van Boeckel, Charlie Crooijmans, Erk Willemsen en Ton Maas (foto's Ton Maas)

Typerend voor de trouwe bezoekers van dit jaarlijkse evenement in het piepkleine Twentse kerkdorpje Hertme is dat ze zich niet laten afschrikken door enigszins ontstemde weergoden. Ze zijn immers wel wat gewend. Tijdens de vierendertig edities die het festival inmiddels telt, kwam het geregeld voor dat onder de blote hemel in de stromende regen moest worden geluisterd, iets wat de danslustigen bovendien nooit weerhield. Dit jaar viel het, afgezien van wat gemiezer en een enkel buitje, eigenlijk reuze mee. Zaterdag brak tegen het eind van de middag zelfs een bleek zonnetje door.

Liedjestovenaar in het Spookhoes
Ondanks die trouwe bezoekersschare rust de organisatie bepaald niet op zijn lauweren. Net als bij andere festivals die te maken hebben met een ouder wordend publiek, doet men zichtbaar moeite om de gemiddelde leeftijd wat naar beneden te halen. In het Spookhoes, een historisch gebouwtje dat naar het – inmiddels flink uitgebreide – festivalterrein is verplaatst, verzorgde zangeres Naomi Inez met haar begeleiders een spannende muzikale wereldreis voor kinderen, die ze al zingend ook daadwerkelijk aan de hand meeneemt om haar te helpen zoeken naar de staf die ze als heuse Liedjestovenaar uiteraard nodig heeft om het jonge volk (en hun ouders) te betoveren. Bij het eveneens nieuwe DJ-podium werd juist een iets oudere doelgroep op z'n wenken bediend.

Primeurs en poppromille
Rob Lokin, die tegenwoordig samen met zijn zoon Hein verantwoordelijk is voor de programmering, heeft al vaker laten weten dat het steeds moeilijker wordt om in Afrika nog traditionele muziek te vinden waarvan de kwaliteit een optreden in Hertme rechtvaardigt. Het aandeel afropop (in de ruimste zin van het woord) neemt daardoor gestaag toe, maar waar ‘Hertme’ zich door blijft onderscheiden, is dat het festival steevast voor primeurs weet te zorgen. Zeven van de optredende artiesten waren niet eerder in Nederland te zien en de Ghanese zangeres Florence Adooni trad zelfs voor het eerst buiten haar vaderland op.

Adama Dramé (Burkina Faso)
Meesterpercussionist Adama Dramé, die zaterdagmiddag om klokslag twaalf het festival opent, begint zijn solo-optreden met lichte roffels en maakt er vervolgens een spetterende eenmansshow van. Een half uur lang improviseert hij op djembé en voert de spanning langzaamaan op, ondersteund door zijn eigen kreten. Iemand riep spontaan: 'Hier word ik helemaal emotioneel van!' Dramé maakt effectief gebruik van de dynamiek van zijn djembéspel, want het hoeft niet alleen maar hard te gaan. Daarin is hij zonder meer uniek in de wereld. Geen ander bespeelt de djembé zoals hij: soms met louter vingers, dan weer met ferme klappen van de volle hand. Er wordt gedanst, met open mond gestaard naar spektakelstukjes en gekwijld bij ratelende roffels. Tijdens een tweetal workshops in het Spookhoes laat hij de deelnemers de ritmes ook zingen, zodat ze de ritmepatronen uit Burkina Faso beter begrijpen. Die ritmes zijn anders dan die uit Senegal, Mali en Guinée maar ze horen wel tot de gemeenschappelijke Malinke-cultuur.

Harmony’s Brass Band (Benin)
Het optreden van de Harmony’s Brass Band is totaal anders. Zij doorspekken hun blazerspartijen met zang en percussie op de grote drum en de Beninese kpahloue trommels. Met hun optreden creëren zij door het mengen van fraaie melodielijnen, Beninese zang en ritmiek al snel een feestelijke sfeer. Zowel op zaterdag als op zondag spelen ze ook op andere locaties op het festivalterrein en zorgen overal voor vertier.

Kimi Djabaté (Guinee-Bissau)
De in Lissabon woonachtige zanger, gitarist en balafonspeler Kimi Djabaté brengt vooral repertoire van zijn recente album Dindin (Kinderen) ten gehore. Helaas wordt de balafon niet altijd goed versterkt, maar zijn twinkelende gitaarspel is gelukkig uitstekend te horen. Zingen en balafon spelen doet Kimi gelijktijdig. Ondanks de regen danst een deel van het publiek ongestoord door. De nummers gaan onder meer over hoe mensen in Guinee-Bissau met kinderen omgaan; zij worden er minder goed behandeld. En Kimi's sterkste nummer Yensoro gaat over slechte liefdes, iets wat hij overigens niet laat doorklinken in de fraaie melodie. Hij laat het publiek regelmatig meezingen, zoals in Alidonke en Ná. Zijn drummer/percussionist Sebastian Scheriff toont zich een meester op  zowel drums als conga’s. Na afloop geeft Kimi Djabaté nog uitleg over een paar nummers. Zo vertelt hij dat Alidonko erover gaat dat je iets wilt maar dat in een relatie niet kunt. Dat bezorgt je een gevoel van saudade. Ná blijkt een dankbetuiging aan zijn moeder, voor alles wat ze voor hem heeft gedaan. Kimi speelde niet alleen nummers van Dindin, maar ook van het album Kanamalu (2016). Alles wordt gezongen in de Mandingataal die in verschillende West-Afrikaanse landen wordt gesproken.

Florence Adooni
Florence Adooni, 'De koningin van de Frafra Gospel', komt uit de oude Ashanti-hoofdstad Kumasi, het epicentrum van de highlife. Frafra heeft zich daarentegen ontwikkeld in de kerken in het Noordoosten van Ghana. De warme, charmante en soulvolle zang van Adooni wordt ondersteund door de stem van Joyce Ayinne en begeleid door haar swingende highlifeband met spetterend koper, die ook alle ruimte krijgt om te schitteren. Het is een geweldige combinatie en een sublieme formule uit de koker van de producer van het label Philophon, die haar ook wel Frashanti noemt. Florence schrijft zelf haar teksten over liefde en God, maar er is één lied bij van haar moeder, die zelf ook zangeres was, en een van de Finse popartiest Jimi Tenor. Florence en Jimi hebben elkaar ontmoet in Berlijn, waar hij haar en Lizzy Amaliyenga vroeg om backing vocals op te nemen voor het nummer Vocalize My Luv, dat qua thema natuurlijk heel mooi past in Adooni's repertoire, maar er qua sound juist uitspringt omdat het zo lekker funky is.

Miroca Paris (Kaapverdië)
De Kaapverdische zanger/gitarist Miroca Paris, voormalig drummer/percussionist van Cesária, brengt niet alleen songs van zijn album D’Alma, maar ook nieuw repertoire dat op een volgend album te horen zal zijn. De song Felicidad (Geluk) laat hij op een heel bijzondere wijze door het publiek meezingen. Tot de nummers die live extra fraai uitpakken, behoren Joana Joaninha en Ninguem. Paris weet het publiek zeker te overtuigen met zijn uitvoeringen van Kaapverdische muziekstijlen als morna, coladeira en funana. Ook al heb je hem vaker zien optreden, het blijft een genot om naar zijn muziek te luisteren, vanwege zijn specifieke warme en raspende stemgeluid en gevarieerde gitaarspel.

Adédèji (Nigeria)
De muziek van de Nigeriaanse zanger/gitarist Adédèji is van een heel andere orde. Dat is ook het bijzondere van 'Hertme': dat het de grote diversiteit van de Afrikaanse muziek laat horen. Bij de eerste song van Adédèji hoor je meteen de jazzinvloeden die hij in Nederland heeft opgedaan op het Prins Claus Conservatorium. Zijn mix van afrobeat, funk en jazz klinkt live net zo krachtig als op zijn laatste album Yoruba Odyssey en het eerdere Afreekanism. Adédèji zingt vooral over de liefde en de politieke situatie in Nigeria, zo vertelt hij na afloop.

Maya Kamaty (Réunion)
Maloya, de traditionele liedvorm van het eiland Réunion, was al eerder in Hertme te horen, maar klinkt nu in een modernere vorm, vertolkt door Maya Kamaty. Zij combineert maloyaritmes met akoestische elektronische instrumenten. Dat maakt haar muziek behoorlijk experimenteel. Al is het mooi, soms klinkt het niet echt Afrikaans en krijg je door haar Franstalige zang zelfs associaties met het Franse chanson. Behalve zingen bespeelt ze de traditionele kayamb, een vierkant percussie-instrument dat ritmisch geschud wordt. Met haar optreden zorgt ze voor een mooie rustgevende afsluiter van de zaterdag.

Derek Gripper (Zuid-Afrika)
De Zuid-Afrikaanse gitarist Derek Gripper geeft een korte demonstratie ten beste van de bijzondere manier waarop hij de kenmerkende melodielijnen van de 21-snarige kora heeft overgezet op zijn gitaar, die slechts over zes snaren beschikt. Hij vertelt hoe hij de kora in Mali leerde kennen en demonstreert verschillende technieken. Gripper treedt ook enkele malen op in het Spookhoes.

Siti Muharam & The Unguja All Stars (Zanzibar/Tanzania)
Tijdens het optreden van Siti Muharam & The Unguja All Stars  legt ûdspeler Hassan Mahenge aan het publiek uit hoe de bevolking van Zanzibar in 1807 de Arabische taarab-muziek leerde kennen en hoe die vervolgens werd gemengd met de lokale muziek, die detijds op xylofoon, piano en fluit werd gespeeld. Er werd Kidumbak percussie aan toegevoegd. Tijdens het optreden van de in het Swahili zingende Siti Muharam klinkt naast de Arabische snaarinstrumenten ûd en quanun ook de darbuka. Met name het getwinkel van de quanun vormt een fraaie omlijsting van de zang van Siti Muharam. Het is prachtige muziek. De Arabische invloeden zijn goed te horen. Als Siti danst, zwiert haar groene jurk in het rond. Na afloop wordt uitgelegd wat de term taarab betekent: ‘bewogen worden door muziek’. Heel bijzonder dat de taarab-muziek door Siti Muharam & The Unguja All Stars nu naar Nederland en de rest van de wereld wordt gebracht.

Maria Karg over Keti Koti
Na dit optreden betreedt Maria Karg het podium op voor een korte inleiding op de lezing die ze later in het Spookhoes zal geven en die gaat over haar persoonlijke relatie tot het slavernijverleden. Ze vertelt ook over de herdenking in het Oosterpark, waar koning Willem Alexander zijn excuses aanbood en waar ze zelf bij aanwezig was.

Rajery (Madagaskar)
Daarna maken we een muzikale oversteek van Zanzibar naar Madagaskar. Zanger en vahilaspeler Rajery heeft al drie keer eerder in Hertme opgetreden. En wederom is het genieten geblazen van zijn virtuoze en sprankelende spel op de traditionele buisharp en van zijn zang, die vaak dezelfde lijnen volgt. Rajery speelt vooral muziek van zijn meest recente album Fito. Hij laat het publiek met de armen meebewegen met zijn muziek en de maat op verschillende manieren meetellen. Zo creëert hij een bijzondere muzikale sfeer!

Jocelyn Balu & Borumba (Congo)
Vanaf dat moment wordt het alleen maar swingender, te beginnen met de Congolese rumba van zanger/gitarist Jocelyn Balu. Rob Lokin vertelt in zijn aakondiging – traditiegetrouw op wat formele toon voorgelezen van een briefje – dat we vanuit het huidige Congo naar Belgisch Congo gaan; want de Afrikaanse ritmes die ten tijde van de slavernij naar Cuba waren gereisd, kwamen in die tijd weer terug naar Afrika. Zo ontstond de Congolese rumba. Jocelyn Balu begint zijn optreden a capella, maar zodra achter hem de Borumba band inzet, wordt er volop gedanst op deze heerlijk swingende muziek en ontstaat er een feestelijke sfeer. Het concert kent een paar wat rustiger momenten, maar lang duren die niet. Jocelyn’s eigen danspassen werken  dermate stimulerend dat enkele mensen uit het publiek na enige tijd het podium opklimmen om de feestvreugde te verhogen door mee te dansen. 

Kader Tarhanine (Mali)
Vanuit Congo worden we vervolgens naar de Sahel gelokt door de muziek van Kader Tarhanine, een moderne exponent van de toearegmuziek die poëtische teksten zingt in zowel Amazigh als Arabisch. Aan het begin van het concert speelt Mohamed Alhosseini djembé, maar zodra hij achter het drumstel plaatsneemt, begint de muziek meer op toeareg-rock te lijken en doet denken aan die van Bombino. Er wordt inmiddels ook enthousiast gedanst door het publiek en daar doen nóg meer mensen aan mee als Adama Dramé zich op het podium meldt met ratelende roffels en uiterst strakke slaps, waarbij hij bovendien een duel aangaat met drummer Mohamed Alhosseini. Een waanzinnige combinatie! 

Fra (Ghana)
Het Afrikafestival Hertme sluit af met de highlife funk van de Ghanese band Fra, die in feite een fusion van highlife, funk, afrobeat, soul en rock produceert. Er worden nummers gespeeld als Herebaba en Kokonsa, waarvan de titels in het Engels worden aangekondigd. Zo krijgt Hertme 2023 een buitengewoon swingende en spetterende afsluiting. De bandleden van Fra laten iedereen enthousiast meezingen en mengen zichzelf uiteindelijk tussen het publiek, terwijl ze zingen: 'You look so beautiful, you look so nice when you smile'. Het swingt de pan uit en ook nu weer klimmen mensen het podium op om daar een dansfeest te creëren, geïnspireerd door de superdansbare muziek van Fra!