Negen jaar geleden was ze al te zien op de Womex in Sevilla, de Canadese inuitzangeres Tanya Tagaq met haar eigenzinnige interpretatie van de katajjaq, de traditionele vorm van keelzang waarmee inuitvrouwen met elkaar 'duelleren' totdat een van beiden een vocale steek laat vallen. Nu doet ze voor het eerst Nederland aan op uitnodiging van het Holland Festival.
door Ton Maas (tekst en foto's)
De eerste keer dat tijdens het Holland Festival traditionele muziek van de Inuit was te zien en horen, was in 1985 in de Meervaart, onder de titel Inuit Games. Het ging toen om onversneden traditie, in bontgevoerd 'vol ornaat' uitgevoerd onder de gloed van toneelverlichting uit het pre-LED-tijdperk. Onvergetelijk was het - niet alleen vanwege het hoge exotische gehalte van de traditionele Inuitzang, die nooit eerder op een Nederlands podium te horen was geweest, maar ook doordat tijdens de bloemenhulde waarmee de voorstelling - geheel conform de vaderlandse theatertraditie - werd afgesloten, een van de vrouwen onverwacht een hap nam uit het haar aangereikte boeket.
Aloude spelvorm
Traditioneel wordt de katajjaq uitgevoerd door twee vrouwen die borst op borst gedrukt tegen elkaar aan staan, als in een armloze omhelzing. Het 'spelletje' bestaat uit synchroon uitgevoerd ritmisch gehijg en gegrom uit de krochten van het ademhalingsapparaat en eindigt steevast in luid gegiechel als een van de twee een foutje heeft gemaakt. De moeilijkheidsgraad is voor buitenstaanders moeilijk vast te stellen, maar gezien de vaak zeer korte duur van de 'strijd' moet die toch behoorlijk hoog zijn.
Van twee naar een
Tanya Tagaq ontwikkelde een eigen solistische vorm van de katajjaq. Bovendien koos ze voor instrumentale begeleiding en zocht daarbij ongebruikelijke combinaties op. De cd Auk/Blood, die ze in 2007 opnam, kwam tot stand in samenwerking met violist Jesse Zubot, een veteraan uit de Canadese folkscene die bekend werd met het duo Zubot & Dawson en met The Great Uncles of the Revolution. Ook elektronica en cello spelen op het album een prominente rol. Nog meer strijkers (en bepaald niet de minste: namelijk die van het Kronos Quartet) zijn samen met Tagaq te horen op de cd Tundra Songs, met werken van componist Derek Charke.
Eet meer zeehond!
Tanya is in eigen land niet onomstreden. Zo sprak ze zich publiekelijk uit tegen het verbod op het doden van zeehonden, vanwege de ingrijpende gevolgen daarvan voor het leven van haar volk, de Inuk, hoewel die voor hun eigen levensonderhoud van het verbod zijn vrijgesteld. 'Voor een stuk rundvlees ben je in de winkel tot wel 130 dollar kwijt! Geen wonder dat in Navanut heel wat kinderen ondervoed zijn. Veel mensen realiseren zich niet dat er in Canada gebieden zijn die eigenlijk tot de Derde Wereld behoren', aldus de zangeres en activiste. 'Het wereldwijde verbod op zeehondproducten uit de jaren zeventig heeft de Inuit enorm in de problemen gebracht', vertelt ze. 'Ondanks de ontheffing werd onze enige duurzame bron van inkomsten ons ontnomen omdat niemand nog zeehondenbont wilde kopen. De zelfmoordcijfers zijn sindsdien enorm toegenomen.'
The Björk connection
Alle commotie over haar stellingname over andere kwesties als schaliegaswinning ten spijt is de ster van Tagaq rijzende. Voor haar laatste album Animism kreeg ze de prestigieuze Polaris Award, het Canadese antwoord op de Grammy. En dat ondanks geduchte concurrentie van onder meer Drake en Arcade Fire. The Guardian omschreef haar als 'the polar punk who makes Björk sound tame'. Een aardige opsteker voor de Canadese zangeres die eerder als 'ingehuurde hulpkracht' aan plaatopnamen en concerten van de IJslandse popster mocht meewerken.
20 juni - Tanya Tagaq (met Jesse Zubot en Jean Martin): Bimhuis, Amsterdam
