door Ben Ackermans

Duimpiano’s! Ze klinken op de voicemail van Vincent Kenis bij de eerste poging tot contact. Bij de tweede keer lopen we ze mis, want dan is de Brusselse producer wel aan de lijn.

Mooie introductie voor je, die telefoonmuziek.
‘Is dat zo? Ik ken het zelf niet. Iemand anders heeft dat er voor me op gezet. Ik weet ook niet wie je hoort. Zal mezelf eens bellen. Konono No 1 misschien?’

Konono no 1
Het zou in het geheel niet raar zijn. De Congolese band, inmiddels wereldwijd vermaard om studio- en vooral livewerk, heeft die status voor een aanzienlijk deel te danken aan Kenis’ niet-aflatende ijver. Hij, gepassioneerd liefhebber van Centraal-Afrikaanse muziek, was het die de groep na een jarenlange speurtocht verder bracht dan het spelen bij rouw- en geboorteplechtigheden in Congo. Geraakt als hij was door de rauwheid, de energie en de tranceopwekkende grooves die de band produceerde met minimale middelen.
 

In de muziek van Konono No 1 hoorde hij de goedbewaarde erfenis uit de dorpen van het Congolese binnenland, maar dan in een elektrisch versterkte variant. Een opzienbarend tradi-modern geluid. Zo heet het althans in de termen van het platenlabel Crammed, waarvan Kenis zelf samen met Marc Hollander grondlegger is.

Kasai Allstars
Vincent Kenis vond die fascinerende combinatie, die ‘Congotronics’ werd gedoopt, bij meer bands in Congo. Zes ervan legde hij vast op een verzamelalbum,Congotronics 2: Buzz ’n Rumble from the Urb’n Jungle. Een daaruit samengesteld collectief kreeg ook een eigen plaat, In The 7th Moon, en internationale tournees: de Kasai Allstars. Muzikanten van dat gezelschap én van Konono No 1 staan deze zomermaanden op nog dertien podia – tot in Japan toe – samen met leden van artpunkers Deerhoof (VS), de Argentijnse singer-songwriter Juana Molina, Wildbirds & Peacedrums uit Zweden, en het al even experimentele Amerikaanse Skeletons. Twee shows zijn al achter de rug.

Jij bent de aanstichter van dit alles. Maar, zo bleek bij die eerste optredens, ook de bassist.
Vincent Kenis: ‘En dat terwijl het dertig jaar geleden was dat ik de bas hanteerde. Toentertijd met de Honeymoon Killers (Brusselse groep die de randen van pop en rock opzocht. Kenis speelde met Hollander ook in het legendarische, nog grensverleggender Aksak Maboul; red.). Maar hier was sprake van een noodgeval.’

Luba-bibliothecaris
Kenis vertelt over het overlijden van Mbuyamba Nyunyi, bespeler van de reusachtige likembé (bas-duimpiano). Niet het eerste sterfgeval dat hij meemaakte sinds hij met de Allstars samenwerkt. ‘Een groot gemis. Hij was zo’n beetje de bibliotheek van de Luba-traditie en het meest enthousiast over dit lopende project. Tijdens repetities met de Congolezen in Kinshasa in april was hij al ziek. We hebben een fortuin aan medicijnen gespendeerd, maar het mocht niet baten. Zes weken geleden is hij aan meningitis overleden.

‘Het was dus helemaal niet de bedoeling zelf muzikaal actief te zijn. Maar nu kwam het goed uit dat ik in de jaren zeventig al gitaar en keyboards heb gespeeld bij Congolese muzikanten als Papa Wemba en Koffi Olomide. Later produceerde ik platen van Afrikaanse muzikanten (recentelijk nog Staff Benda Bilili; red.). En ook door meerdere verblijven in het land heeft de muziek van Congo voor mij niet veel geheimen meer.’

Congotronics vs Rockers heet het project. Wat was de intentie?
‘Vorig jaar brachten we met Crammed het album Tradi-mods vs Rockers. Daarop vertolkten 26 indierockacts uit de avant-gardehoek op hun eigen manier nummers van vooral Konono en Kasai Allstars. Die plaat mag je zien als een hommage. Met deze tour wilden we een stap verder zetten. Enkele bands met de Congolezen samenbrengen en daadwerkelijk laten samenwerken. Dat gebeurt nu. En ik moet zeggen: ze zijn er allemaal erg enthousiast over.’

Het zal geen abc-tje zijn zo’n divers gezelschap, twintig muzikanten, op een lijn te krijgen.
‘Dat is het ook niet. Het verschilt wel van groep tot groep. De gitaristen van Deerhoof gebruiken technieken en trucs die we kennen van de moderne Congolese muziek. Hoewel het ook weer geen rumba is die ze spelen. De moeilijkheid zat ’m misschien nog wel meer bij de Afrikanen.’

Andere ‘tijd’
‘De leden van Konono spelen allemaal in dezelfde tijd (time; red.) maar bij de Kasai Allstars ligt het anders. Die muzikanten behoren allemaal tot verschillende stammen, met ieder hun eigen muzikale kenmerken. In het begin was het door de verschillende ritmes een probleem de goeie beat te pakken te krijgen.’

De première in Brussel, half mei, was een volgens recensies wel spannende, maar ook wat nerveuze aangelegenheid. Daarna kwam Madrid. Anders?
‘Daar ging het erg goed. Het bleek allemaal al beter te passen. Nee, niet strakker, op de een of andere manier hebben we juist een meer vrije vorm gevonden. Vergeet niet dat het gezelschap in zijn totaliteit vooraf aan het eerste optreden maar vijf dagen heeft gerepeteerd. De rest ging via internet. Langs die weg wisselden we ideeën voor nummers uit. Zondag (19 juni; red.) zijn we weer opnieuw aan repetities begonnen.’

Je hoopt altijd dat zo’n samengebracht gezelschap een stadium bereikt waarin het als een organisch geheel klinkt. Ben je al zo ver?

‘Op sommige vlakken wel, op andere nog niet. Het belangrijkste is de interactie tussen de drummers. Daar moeten we de balans nog wel in vinden. Je moet je ook realiseren dat er een verschil is tussen de Afrikanen en de niet-Afrikanen. Als je een rocker bent, ben je al je hele leven gewend verschillende stijlen te spelen. Voor de Congolezen is het een grotere uitdaging de stap naar een ander terrein te maken. Zij waren ook het meest zenuwachtig.’

Wat Konono No 1 en Kasai Allstars doen wordt op de website van Crammed betiteld als ‘muziek van de toekomst’. Werkelijke mening of mooi staaltje marketing?
Lacht: ‘Dat is een citaat van een vriend. Het is natuurlijk gewoon… muziek. Maar wel muziek waarin de culturele beperkingen makkelijk wegvallen. Het sluit dicht aan bij wat wij in Europa als techno kennen. De repetitiviteit daarvan is pedagogisch van nut geweest: we zijn nu klaar voor Afrikaanse repeterende ritmes en distortion. De tralies tussen Europa en Afrika verdwijnen. Dans en vervormd geluid, ach, is dat niet iets universeels?’

Behalve dat je ons al heel lang laat kennismaken met de muziek uit Congo, probeer je daar groepen te steunen in het in ere houden van muziek die dicht bij hun eigen wortels ligt. Zoals te zien en te horen op The Karindula Sessions, een cd/dvd met opnamen van bands uit de mijnregio Katanga.
‘Anders gebeurt het niet. In Congo bestaat vrijwel geen muzikale scene meer. Er is een groot vacuüm. De sterren nemen hun platen op in Europa. In Congo zelf vinden nauwelijks nog producties plaats. Het is een geïsoleerd land geworden.’
 
Nieuwe scene
‘Bij de grote gitaarbands hoor je vrijwel geen nieuwe ontwikkeling. Dan is het mooi jonge mensen te zien die sterk op percussie georiënteerde muziek oppakken en zo aan het begin staan van wat misschien wel een nieuwe scene is. Hoopvol.’

Beladen woord voor een Belg wellicht, maar mogen we je een muzikale missionaris noemen?
‘Weet je, het zit in de familie, die band met Congo. Dat wist ik lang zelf niet, maar ik blijk van moederskant een oom gehad te hebben die vijftig jaar geleden ook al met muzikanten uit dat land speelde. Het heeft niks te maken met kolonisatie. Afrikaanse muzikanten waren een deel van de showbizzwereld, en kruisten zo ook mijn pad. En daar kwam een hoop uit voort. Ik maakte die keuze niet, het gebeurde gewoon.’

concerten
Op 26 juni speelt dit project op festival Couleur Café in Brussel en op 30 juni in Tivoli in Utrecht. Zie hier voorproefje 1 en voorproefje 2.

playlist met oorspronkelijke tracks en nummers van het nieuwe album
Luister hier naar de playlist die we samenstelden met de oorspronkelijke nummers van Konono en Kasai All Stars en wat de indireockers ermee deden op de de dubbelaar Trad-Mods vs Rockers.