Hoewel Estland slechts 1,3 miljoen inwoners telt, kent deze kleine Baltische staat een levendige muziekscene, die eind maart, begin april gepresenteerd werd tijdens de achtste Tallinn Music Week. In totaal 250 showcases werden gehouden op tientallen locaties in de hoofdstad Tallinn, een prachtige middeleeuwse Hanzestad met oude kerken, houten huizen en kronkelige straatjes, maar ook met nieuwe creatieve hotspots in voormalige industriële complexen. Hoewel de naam anders doet vermoeden, biedt de Tallinn Music Week veel meer dan muziek alleen. Met conferenties, een filmfestival, een design- en voedselmarkt, pop-up restaurants en lezingen was van verveling dan ook geen sprake. Een terugblik.

door Bas Springer

De Tallinn Music Week (TMW) heeft zich in een aantal jaren ontwikkeld tot een belangrijke ontmoetingsplaats voor creatieve professionals uit Oost, West en Centraal Europa. De editie van dit jaar werd bezocht door 35.000 mensen, waaronder duizend muziekprofessionals uit alle delen van de wereld. De TMW ging in 2009 van start als een showcase festival om hedendaagse Estse muziek te presenteren, maar de laatste jaren heeft het festival zich verbreed tot een multicultureel evenement met meer dan 250 muzikale acts uit alle delen van de wereld.

Een nieuwe wind
Dat er in Tallinn op cultureel gebied een nieuwe wind waait, bleek uit de verfrissende openingsspeech van de kersverse Estse president Kersti Kaljulaid. Vaak zijn zulke toespraken nogal clichématig en voorspelbaar, maar Kaljulaid benadrukte dat tijdens de TMW geen ruimte is voor grenzen, beperkingen of cynisme. Het dagprogramma bestond uit conferenties met thema’s als ‘Organizing an event in the most challenging times’ en ‘Quality is the new cool’. Bij het lezen van het dikke programmaboekje wekten die bij mij aanvankelijk de nodige scepsis, maar in de praktijk bleken de meeste conferenties boeiend en leerzaam.

Concentratie op de showcases
Om niet verloren te raken in de overdaad aan programmaonderdelen concentreerde ik me vooral op de showcases, die plaatsvonden in de oude binnenstad, maar ook in gerenoveerde oude industriële complexen zoals Telliskivi, een nieuwe culturele hotspot op zo’n tien minuten afstand van het centrum. Andere bijzondere locaties waren Kultuurikatel, een oude elektriciteitscentrale, waar de welkomsreceptie plaats vond en de Design Market gehouden werd, en de Vene Kultuurikeskus, een schitterend voorbeeld van laat-klassieke sovjetarchitectuur.

Dansbare nordic turbo folk
Het Estse neofolktrio Trad.Attack!, winnaar van de Estonian Music Award 2016, mengt muziek uit oude Estse folkarchieven met rock, elektronische dansmuziek en zelfs boogie. In hun uiterst dansbare, eigentijdse nordic turbo folk, vertolkt op doedelzak, fluiten en gitaar, klinken ook stemmen uit oude archieven, waaronder die van de grootmoeder van zangeres Sanda Silamaa. Hoewel de band pas drie jaar bestaat, weet ze nu al festivalpubliek over de hele wereld in vuur en vlam te zetten met pakkende songs, ondersteund door een indrukwekkende lichtshow, visuals en moderne choreografie.



Intieme liedjes uit eeuwenoude zangtraditie
Veel subtieler ging het er aan toe bij de Mari Kalkun, zangeres en bespeelster van de kantele, die een prachtig solo-optreden gaf in Vaba Lava, de zaal waar het jazz- en wereldmuziekprogramma gepresenteerd werd. De intieme liedjes van Kalkun zijn gebaseerd op de eeuwenoude zangtraditie uit het zuiden van Estland en worden gezongen in talen die met uitsterven bedreigd worden. Mari Kalkun is gezegend met een prachtige, loepzuivere stem, die uit een ver verleden afkomstig lijkt te zijn. Met haar vertolkingen van traditioneel Est repertoire wist ze iedereen tot in de ziel te raken.



Hypnotiserende loops
Uiteraard ontbrak de Estse zangeres en violiste Maarja Nuut niet op de TMW. In 2016 debuteerde ze ijzersterk met een hypnotiserend solo-optreden, waarbij ze traditionele Estse volksmuziek verbond met bezwerende loops. Haar nieuwe programma is een samenwerking met Hendrik Kaljujärv, specialist in elektronica. De spijkerharde, door merg en been gaande klanken die hij produceerde, werden gaandeweg het concert steeds spannender en soms ook dreigender. Fascinerend was het in elk geval.



Traditie en improvisatie
Uitermate boeiend was de showcase van zangeres en pianiste Kadri Voorand met Mikhel Malgand, een van de meest actieve bassisten van Estland. Dit duo bracht een combinatie van jazz, Estse traditie en improvisatie. Voorand maakt behendig gebruik van allerhande elektronica en produceert daarmee de meest wonderlijke vocale klanken. Het daverende applaus na afloop was dan ook meer dan verdiend.



Buitenlands aandeel
Om het mondiale karakter van de TMW te benadrukken waren ook artiesten uit landen als Kaapverdië, Polen en Rusland, Nederland en Denemarken uitgenodigd. De Kaapverdische zanger en gitarist Manuel Lopes Andrade, beter bekend als Tcheka, maakte indruk met zijn energieke interpretaties van traditionele Kaapverdische stijlen zoals morna, coladeira, funaná en batuque.

Oekraïense elektrofolk
Van een heel andere orde was het optreden van Onuka, het elektrofolkproject van de bekende Oekraïense muzikanten Eugene Filatov en Nata, die eerder dit jaar ook te zien waren op Eurosonic in Groningen. De band bestaat uit zeven muzikanten op keyboards, drums, traditionele fluit, twee trombones, hoorn, bandura (harpluit) en andere traditionele Oekraïense instrumenten, alsmede samplers. Onuka betekent in het Oekraïens kleindochter en is een ode aan Nata’s grootvader, bouwer van traditionele instrumenten. De combinatie van traditionele instrumenten met een wel heel stevige dosis elektronica sloeg vooral aan bij de jeugdige bezoekers. Zelf was ik aanvankelijk ook gecharmeerd van het commerciële groepsgeluid, maar na een lied over de kernramp in Tjernobyl verslapte mijn aandacht.



Hartverwarmende zang uit Polen
Rest nog het hartverwarmende optreden van het Poolse trio Sutari. Deze drie jonge vrouwen zingen Poolse en Litouwse volksliedjes en laten zich inspireren door de rijke vocale harmonieën uit hun regio. Het instrumentarium van de dames bestaat naast viool, basetla (Pools-Oekraïense cello) en percussie ook uit dagelijkse gebruiksvoorwerpen als een handmixer, keukenrasp en Engelse sleutel. De hoogst originele teksten van hun songs handelen over vrouwelijkheid en het rauwe bestaan op het platteland, maar uiteraard ook over de liefde.

Interesse in de eigen traditie
De Tallinn Music Week biedt muziek uit alle windstreken, maar is toch vooral interessant vanwege de opmerkelijke talenten die momenteel deel uit maken van de Etste muziek scene, zoals Maarja Nuut en Mari Kalkun. Verheugend is dat momenteel in Estland een grote interesse in de eigen, traditionele muziek te constateren valt. En omdat deze ontwikkeling ondersteund wordt door de overheid, biedt dat zeker hoop voor de toekomst.