Een van de verrasingen van Womex 2014 in Santiago de Compostela was het optreden van zangeres Lleuwen Steffan uit Wales met haar nieuwe groep, waarin zuslief Manon de tweede stem voor haar rekening nam. Een sleutelrol is weggelegd voor Vincent Guerin, een uit Bretagne afkomstige contrabassist met passie voor het experiment. Ton Maas was onder de indruk van Steffan's optreden en voelde haar de volgende ochtend uitvoerig aan de tand.

door Ton Maas (tekst en foto's)

Je bent een zangeres uit Wales en je zingt je eigen liedjes in je eigen taal, het Welsh. En dan sta je hier op de Womex als ‘wereldmuziekartiest’. Is dat niet vreemd?
'Elke artiest zal je vertellen dat labels iets vreemds zijn, maar als het om labels gaat, is 'wereldmuziek' geen slechte plek. Omdat het zo veel omvat, biedt het ruimte. En je bent er ook snel welkom. Bovendien vind je er aangenaam publiek en word je er niet geconfronteerd met de opgeblazen hypes van de Anglo-Amerikaanse popwereld. Het gaat er gemoedelijk aan toe. De sfeer hier bevalt me wel. Ik ben voor het eerst op de Womex en had me het allemaal veel zakelijker voorgesteld, dus ik ben aangenaam verrast. Maar je hebt gelijk: ik zie mezelf niet als wereldmuziekartiest.'

Pop
'Ik ben in feite een popzangeres die in een voor veel mensen onbegrijpelijke taal zingt. Ik weet eigenlijk ook niet precies waarom ik hier sta. Misschien komt het doordat ik akoestische gitaar speel in fingerpickingstijl, waardoor het hier en daar folky klinkt. En die gitaar is er omdat ik behoefte had aan een instrument om mezelf te begeleiden. Toen ik begon, was ik alleen maar zangeres, en daar had ik op een bepaald moment genoeg van. Ik wilde per se onafhankelijk zijn. Als vrouw die haar eigen liedjes zingt maar geen instrument bespeelt, kom je in deze door mannen gedomineerde business helemaal nergens. Dus kocht ik een gitaar en begon heel intensief te oefenen.'

Je vertelde tijdens je showcase dat een van je liedjes als beste werd gekozen tijdens een festival voor minderheidstalen. Voelt dat niet hetzelfde als wanneer je de honderd meter hebt gewonnen tijdens de paralympics?
'Nee hoor. Wat er zo geweldig is aan Liet-International is dat het een platform is voor Europese minderheden waar je – net als hier – andere mensen ontmoet met wie je je verwant voelt. Het gaat daar overigens niet om traditionele culturen, maar om de talen, sommige waarvan je misschien nog nooit hebt gehoord.'

Aan je muziek is duidelijk te horen dat ze geworteld is in de Welshe traditie. Is dat ook je bedoeling of kan je het niet vermijden?
'Ik kan er niks aan doen. Ik probeer het te vermijden, maar het is er desondanks. Ik heb er geen behoefte aan om traditionele muziek te spelen. Niet dat ik er een hekel aan heb – helemaal niet –, maar andere mensen zijn er beter in.'

Steffan en de traditie
'De traditie is natuurlijk heel vertrouwd voor me – ik ben er immers mee opgegroeid –, maar het is niet mijn medium. Ik ben geboren in een kleine plattelandsgemeenschap waar iedereen zong. Dat heb ik onbewust meegekregen. Mensen zeggen vaak dat de samenzang van Manon en mij typisch Welsh klinkt, wat dat ook moge zijn. Geen idee; het zit blijkbaar in de genen.'

De manier waarop je platen tot stand komen, lijkt ook meer op pop dan op folk of wereldmuziek. Alleen al het aantal verschillende en verschillend opgenomen stemmen dat te horen is in Pererinion, de eerste track van de cd Penmon, verraadt intensief studiowerk.
'Grappig dat je dat zegt. Dat nummer kwam zonder vooropgezet plan tot stand. Een paar frasen tekst en het elektronische geluid in de achtergrond waren alles wat ik had, en van daaruit zijn we laag voor laag gaan bouwen. Dat stuk is echt in elkaar geknutseld, dus het is een wonder dat het zo effectief is.'

En hoe zit het in religieus opzicht? Kyrie Eleison, de 'hook' die in dat nummer telkens weer terugkomt, is overduidelijk een verwijzing naar het katholicisme, maar de hymnen op je album Duw a Wyr zijn onmiskenbaar protestants.
'Wel, ik heb heel wat rond geshopt, zowel binnen het christendom als erbuiten. Op zoek naar spiritualiteit en zelfs naar mystiek.'

Op je nieuwe album speelt contrabassist Vincent Guerin uit Bretagne een belangrijke rol, ook als arrangeur. Hoe kwam jullie samenwerking tot stand?
'Ik probeer altijd iets onverwachts te doen, artistiek, maar ook in mijn privéleven. Tikje gestoord eigenlijk, als een soort rebel without a cause. Maar goed, het ging als volgt. Dankzij een speciale toelage kon ik zes maanden naar Bretagne om aan mijn muziek te werken. Dat wilde ik graag vanwege een optreden dat ik er een jaar eerder had gegeven met de Bretonse zangeres Nolwenn Korbel. Bij die gelegenheid was ik gefascineerd geraakt door haar levensverhaal en ook en vooral door haar taal. Bretons is van alle Keltische talen het meest nauw verwant aan het Cornish en Welsh, maar daar had ik voorheen eigenlijk nauwelijks besef van. We zijn in feite één volk, maar zij zijn in de vierde eeuw overgestoken.

De Bretonse connectie
'Het was een ontmoeting die me een overweldigend gevoel van diepe verbondenheid gaf, en dankzij die toelage kon ik een jaar later opnieuw naar Bretagne voor een langer verblijf. Pas toen ontmoette ik Vince (Vincent Guerin; contrabassist; red.). Het was me opgevallen hoe groot de belangstelling voor traditionele cultuur is in Bretagne, compleet met klederdracht en zo meer. Het heeft iets krampachtigs, waarschijnlijk omdat er geen overheidssteun is zoals onderwijs in de eigen taal, iets wat wij in Wales wel hebben. Het maakte me een beetje nerveus omdat ik besefte dat van mij als Welshe artiest in Bretagne ongetwijfeld iets traditioneels verwacht zou worden en dat wil ik helemaal niet.
'Tijdens een festival zag ik Vince, die er optrad met een andere band. De vrijheid die ik hoorde in zijn spel sprak me zo aan, dat ik besloot hem te vragen om samen iets te doen. En het klikte op een manier die ik nooit eerder had meegemaakt. Dagenlang zaten we bij elkaar thuis te praten en te spelen, tot in de kleine uurtjes. Inmiddels zijn we als broer en zus. Ongelofelijk. Eindelijk heb ik mijn muzikale partner in crime gevonden. Ik had al eerder het voorrecht om met geweldige muzikanten te werken, maar dan vooral in de studio of tijdens tournees. Vince is bij het hele proces van het liedjesschrijven betrokken, vanaf de eerste inspiratie. Ik noem hem dan ook 'the father of my baby songs'.'