Voor de zesde keer alweer vond eind april in de Poolse hoofdstad het Mazurkas of the World Festival plaats, met niet alleen deelnemers uit het hele land, maar ook uit Litouwen, Wit-Rusland, Oekraïne, Slowakije, Oostenrijk en zelfs de VS. Ton Maas was voor MixedWorldMusic aanwezig en doet in een aantal afleveringen verslag.

door Ton Maas (tekst en foto's)

Het is een grappig gezicht. Tijdens de eerste trommelworkshop van het Mazurka Festival in Warschau zitten de deelnemers in een kring en klappen in stilte de snelle driekwartsmaat van de traditionele Poolse dans. Handen op de knieën en dan twee virtuele klappen in de lucht. Een twee drie, een twee drie… Op een teken van docent Piotr Piszczatowksi nemen de gebroeders Panczak hun instrument ter hand en zetten in. Al na enkele maten is vrijwel iedereen in de kring de tel kwijt en richten verbaasde blikken zich op de Poolse harmonia (een soort accordeon) en de barabantrom, die met hun grillige accenten het basisritme aan zicht en gehoor onttrekken. Verwarring alom. En inderdaad, voor wie gewend is aan de keurige driekwartsmaat van de mazurka’s van Chopin, lijken deze dorpsmuzikanten uit de regio Mazovië, bakermat van de volksdans waardoor Chopin zich liet inspireren, met hun zwalkende groove welhaast dronken of op z’n minst aangeschoten.

Van verwarring tot begrip
Grijnzend kijkt Piszczatowski de kring rond, zichtbaar genietend van de zojuist gestichte verwarring. Stap voor stap laat hij vervolgens zien en horen hoe achter de ogenschijnlijke grilligheid van de traditionele mazurka een grote precisie verscholen gaat. ‘Het ritmische systeem laat zich nog het best vergelijken met dat van tal uit de Indiase klassieke muziek’, let hij uit. ‘In plaats van de hele tijd in drieën te tellen, volgen de muzikanten dit schema: een-twee-drie een-twee-drie een-twee een-twee een-twee, dus twee maten van drie tellen, gevolgd door drie maten van twee tellen. En dan vallen als vanzelf de accenten op andere plekken.’ Vervolgens staat hij op, neemt een raamtrommel in de hand en laat al pirouetten draaiend zien hoe ritme en dans vervlochten zijn. Als gevolg van de specifieke zwier van de mazurka blijken sommige tellen iets te worden opgerekt, waarmee nog weer iets van de grilligheid is verklaard.

Gangmakers van het eerste uur
Je kan goed merken dat de leden van het Janusz Prusinowski Trio de gangmakers zijn van het festival dat in 2010 met twee edities van start ging en vorige maand voor de zesde maal plaatsvond. Net als slagwerker Piotr Piszczatowski zijn ze bijna allemaal betrokken bij de workshops. Klarinettist Michal Zak leidt die voor blaasinstrumenten en bassist Piotr Zgorzelski geeft dansles aan gevorderden, dankbaar gebruik makend van oude archieffilmpjes waarop te zien is hoe de mazurka destijds werd gedanst, hoewel juist het voetenwerk vaak onzichtbaar blijft door roklengte en ondeskundige cameravoering. Bandleider Janusz Prusinowski is vooral belast met de organisatie van het geheel, en ontbreekt daardoor bij de workshops.

Respect voor de oudjes
Het is hartverwarmend om te zien met hoeveel respect de oude dorpsmuzikanten uit de streek rond Warschau worden bejegend. Violist Jan Gaca, de meest legendarische van de oude meesters, overleed helaas vorig jaar, maar zijn broer Piotr is nog altijd van de partij. Collega Jan Kmita verzorgt de vioolworkshops voor gevorderden. Trommelaar Józef Pancak en zijn broer Czeslaw (Poolse harmonia) duiken overal op waar een ritmesectie nodig is. De bejaarde klarinettist Stanislaw Witkowski, die Michal Zak terzijde staat bij de workshop voor blaasinstrumenten, maakt indruk als hij de trompet van een cursist ter hand neemt en er achteloos een perfecte toon uit tovert.

Groeispurt
Begon het festival Mazurka's of the World in 2010 met een handjevol fanatieke liefhebbers, inmiddels zijn sommige van de zalen van het Mazowieckie Centrum Kultury (centrum voor Mazovische cultuur) te klein geworden voor het gestaag groeiende aantal workshopdeelnemers. Ook steeds meer belangstelling trekken de concerten die plaatsvinden op diverse plekken in de stad, uiteenlopend van de spiegelzaal van het na de oorlog herrezen koninklijk paleis tot de postindustriële club Sen Pszczoly (bijendroom), gesitueerd in een voormalige wodkastokerij in de volkswijk Praga.

Meer info: www.festivalmazurki.pl