In haar jeugd in Brazilië luisterde zangeres Lilian Vieira, de energieke frontvrouw van Zuco 103, naar sambasoulhelden als Tim Maia, Banda Black Rio en Jorge Ben. Omdat ze echter nog te jong was om uit gaan, gingen de swingende en kleurrijke jaren zeventig deels aan haar voorbij. Bijna veertig jaar later blikt Lilian Vieira terug op haar gedeelde leven in Brazilië en ons land, en vormt de sambasoul de inspiratie voor haar onlangs verschenen eerste solo-cd en aanstaande tournee, die op zaterdag 18 januari van start gaat in Rasa.

door Bas Springer

Na twaalf intensieve jaren met veel nationale en internationale tournees laste de populaire brasilelectroformatie Zuco 103 in 2009 een sabbatical in, die inmiddels drie jaar duurt. ‘Sinds de oprichting van Zuco in 1999 is er heel veel gebeurd. We zijn allemaal ouder geworden, hebben kinderen gekregen. Het was zeer intensief, bovendien had ik vliegangst. Dat heeft zijn tol geëist. Op een gegeven moment dacht ik: als ik nu niet even stop, dan is de kans groot dan ik dit straks niet meer kan. Ik had echt tijd voor bezinning nodig. Ik vind het leuk dat mijn Zuco-collega’s (drummer Stefan Kruger en toetsenist Stefan Schmid; red.) lekker bezig zijn. Ze spelen nu bij Caro Emerald.'

Hier of in Brazilië
‘Toen we net met Zuco gestopt waren, kreeg ik zo veel melodieën, dat ik dacht:  daar moet ik iets mee doen. Ik woon al bijna 25 jaar in Nederland en het is altijd een issue voor me geweest: hier of daar wonen. Onbewust schreef ik heel vaak over saudade, over hoe dingen in Brazilië waren, ook over de lelijke dingen. Bij het concert van componist Arthur Verocai in Paradiso in oktober 2011, waar ik optrad als gastzangeres, ontmoette ik pianist en componist Wiboud Burkens (ook producer van Jungle By Night; red.).
'Het klikte meteen omdat hij ook heel erg van Braziliaanse muziek houdt. Ik vertelde hem over de liedjes die ik had geschreven en hij nodige me uit om naar zijn studio te komen.'

Lil, zíngen!
'Toen we daar waren zei hij: ‘Lil, zíngen!’ Hij maakte vervolgens de arrangementen en voegde er een hammondorgel aan toe, wat natuurlijk niet traditioneel Braziliaans is, maar het werkte juist heel goed. Alles verliep heel spontaan en de wisselwerking tussen Wiboud en mij was heel goed. Over het resultaat ben ik tevreden. Het is sambasoul met een persoonlijke touch, in déze tijd opgenomen met thema’s en de sfeer van nu.’

Je hebt je laten inspireren door de muziek uit de jaren zeventig?
'Absoluut. Het is eigenlijk meer een soort frustatie, want in de tijd van de sambasoul, toen artiesten als Carlos Dafé, Banda Black Rio en Tim Maia heel beroemd waren, was ik negen jaar oud en veel te jong om uit te gaan. Ik zag iedereen uitgaan met mooie kleren en ze kwamen terug met verhalen over waar ze gedanst hadden.

Tien jaar te laat geboren
Voor mezelf heb ik het gevoel dat ik op het verkeerde moment geboren ben, ik had graag toen al een jonge vrouw willen zijn. Ik had eigenlijk tien jaar eerder geboren moeten worden. Dan had ik alles van dichtbij mee kunnen maken.'

Wat kun je nog van die tijd herinneren?
'Heel veel televisiebeelden. Clips had je in die tijd nog niet. Voor mijn  gevoel was de muziek uit die tijd de beste muziek ooit. Door de dictatuur kregen de teksten meer diepgang, want je moest heel goed nadenken wat je met je teksten wilde vertellen. De grooves waren ook te gek. Veel invloeden uit Amerika, bijvoorbeeld Earth Wind & Fire, die de inspiratie vormden voor Banda Black Rio, die funk mengden met samba.'

Enorm afrokapsel
'Verder kan ik me de kleding uit die tijd nog heel goed herinneren en bijvoorbeeld het enorme afrokapsel van mijn broer. Hij ging samen met zijn vrienden danspasjes instuderen voordat ze naar de disco gingen. Ik was degene die al zijn broeken strakker moest maken – haha! Ik heb alles van heel dichtbij meegemaakt maar was er niet echt bij betrokken. Ik heb dus eigenlijk heimwee naar een tijd die ik niet heb meegemaakt.'

Wat is je het meest bijgebleven?
'Misschien nog niet eens zozeer de muziek, want als ik sommige nummers nu weer hoor, denk ik: wat was daar nou zo bijzonder aan. Het is vooral de sfeer. Wat ik me uit die periode kan herinneren zijn de kleuren. De mensen hadden een hele vrije manier van kleden en van lopen.'

Grote mond tegen dictatuur
‘Tegelijkertijd was er de dictatuur. Maar de mensen gedroegen zich heel erg vrij. Misschien dat er daarom in die tijd zo veel doden zijn gevallen. De mensen hadden een grote mond en protesteerden. Heel veel mensen zijn toen opgepakt.'

Wie waren de populaire artiesten in die tijd?
‘Ik noemde ze al, Banda Black Rio, Carlos Dafé, Tim Maia, Arthur Verocai en Jorge Ben, maar ook artiesten als Lady Zu, Cassiamo en Elis Regina, die  hier in Nederland nooit bekend werden.’

Wat voeg jij aan de sambasoul toe?
‘Ik vind niet dat ik sambsoul breng, ik ben er wel door geïnspireerd en voeg er elementen uit de jazz, pop en dance aan toe. Mijn teksten wijken natuurlijk ook af van die van de sambasoul.'

Geweld en ontevredenheid
'Mijn teksten gaan over actuele zaken. Ik zing niet over dingen van vroeger. Ik beschrijf situaties die ik in Brazilië meegemaakt heb. Het is misschien vervelend om over te praten, maar het geweld in Brazilië is de laatste jaren enorm toegenomen, dus daar zing ik over. Ik zing over de ontevredenheid van de mensen. En over het besef wie ik ben, hoe ben ik hier ben terechtgekomen.'

Je woont al bijna 25 jaar in Nederland, maar je denkt nog vaak aan Brazilië. Hoe sterk is dat gevoel?
'Als je wat ouder wordt, ga je terugblikken. Ik denk dan bijvoorbeeld aan mijn ouders, die ook ouder zijn geworden, en ik denk aan al die jaren die ik ver van hen geleefd heb, die jaren krijg je nooit meer terug. Die gevoelens zijn heel sterk.'

Hommage aan mijn ouders
'Mijn moeder was zangeres. Zij zong altijd het nummer Nunca als ze zich triest voelde. Mijn vader was president van de sambaschool, dus hij was een belangrijk man, althans in onze beleving. Mijn cd is dus ook een hommage aan mijn vader en mijn moeder.'

Volg je de ontwikkelingen in Brazilië nog?
'Ja, elke dag. Het is en blijft mijn land. Je hoopt natuurlijk dat alles beter wordt. Brazilië mag dan een economische wereldmacht geworden zijn, er bestaat nog steeds armoede. Wat ik wel te gek vind, is dat de corruptie veel eerder dan vroeger aangepakt wordt. Er zaten corrupte mensen in de regering, maar die brengen nu hun dagen in de gevangenis door.'

Het Braziliaanse volk verdient beter
'Maar het is een lang proces. Er is heel veel onrust en protest. De onrust kan nog jaren duren. De corruptie is zo ingeburgerd. Elke keer kom je weer iets nieuws tegen. Het Braziliaanse volk verdient veel beter dan nu. Er is veel rijkdom, maar die is niet eerlijk verdeeld. Vandaar al die protesten rondom het WK Voetbal, dat niet echt voor het volk is. Het is heel duur. De protesten komen alleen veel te laat, maar dat is typisch Braziliaans.'

Gaan we in de toekomst nog van Zuco horen?
'Jazeker, we zijn sinds een paar maanden weer aan het opnemen. Er komt dit jaar nog een cd en we gaan weer touren!'

Solo-cd is míjn verhaal
'Ik ben nu bezig met de promotie van mijn allereerste cd en wie weet maken we er nog een. Het is in ieder geval een mooie ervaring. Ik heb het gevoel dat ik me veel meer bloot heb gegeven dan bij Zuco. Dit is wel míjn verhaal, terwijl Zuco het verhaal van ons drieën is. Het is eng omdat het heel persoonlijk is, maar ik vind het ook heel spannend.’

cd
Lilian Vieira - Lilian Vieira (Coast to Coast)

site
www.lilianvieira.com

concerten
za 18 januari: cd-presentatie, Rasa, Utrecht
vr 24 januari: De Kroepoekfabriek, Vlaardingen
vr 31 januari: Duycker, Hoofddorp
za 8 februari: Paard van Troje, Den Haag
vr 14 februari: De Vorstin, Hilversum
za 15 maart: Manifesto, Hoorn
za 22 maart: Podium De Kelder, Amersfoort
vr 28 maart: De Doelen, Rotterdam (Jazz International)
do 3 april: Patronaat, Haarlem
vr 4 april: P60, Amstelveen
vr 18 april: Luxor Live, Arnhem