Eerder dit jaar moest zangeres Niki Jacobs haar theatertournee ‘Grensverhalen’ afbreken wegens gezinsuitbreiding. Na de geboorte van haar dochter pakt ze de draad weer op en gaat de voorstelling opnieuw de theaters in. Ton Maas voelde de zangeres aan de tand over haar project.

Volgens de flyer is Grensverhalen een 'openhartig epos'.
'Zoals altijd spaar ik mezelf niet', vertelt Niki Jacobs. 'Ik geef mezelf behoorlijk bloot, zowel in mijn sterke als zwakke kanten. Maar het is vooral een verhaal over de zoektocht naar wat liefde eigenlijk is. Niet zozeer de romantische liefde, want daar gaat het eigenlijk niet over, maar wel: wanneer is iets liefde en wanneer niet? De liedjes omzomen het verhaal. De rode draad leidt van waar de zoektocht begint tot waar hij eindigt, en onderweg komen er allerlei liedjes voorbij die illustratief zijn voor het thema. En dat heeft dit keer meer Jiddisch materiaal opgeleverd dan in mijn vorige programma, ook omdat die taal zich daar zo ontzettend goed voor leent.'

Fan van The Barry Sisters
'Ik ben een enorme fan van de The Barry Sisters, en uit hun repertoire hebben we een paar geweldige nummers bewerkt. Niet zozeer gecoverd, maar echt naar onszelf toe getrokken qua instrumentatie, improvisaties en dergelijke.'

Het is inderdaad opvallend dat jullie altijd heel veel zorg en aandacht besteden aan de arrangementen.
'Ja, het is belangrijk dat het onze eigen sound krijgt, en dat is wel goed gelukt.'

Het gezelschap van muzikanten om je heen was tot dusver nogal wisselend.
'Maar dat is nu echt voorbij, hoewel het inderdaad een tijd zo is geweest. Ook dat was eigenlijk een zoektocht, maar sinds een jaar of twee is er toch echt sprake van een vaste band.'

Als je in het Jiddisch zingt, moet je dan niet heel veel uitleggen?
'Dat is wel grappig, want er zijn veel nummers waarvan mijn bandleden zeggen: het zal allemaal wel, maar mij zegt het niks. Dus als ik tijdens de repetities met een nieuw nummer kom, maak ik heel uitvoerig duidelijk waarom ik het goed vind of graag wil doen. En dan vertel ik wel bijna woord voor woord waar het over gaat.'

Goed, dat zijn de muzikanten. Maar je zult het ook aan je publiek moeten uitleggen, neem ik aan.
'In de verhaaltjes die ik tussendoor vertel maak ik weliswaar duidelijk waar een nummer over gaat, maar het is niet zo dat ik letterlijk uitleg wat er komt. Alleen als het heel heftig is, vertel ik iets meer.'

Ik herinner me dat je behoorlijk veel praat tijdens een voorstelling.
'Inderdaad, maar in deze nieuwe voorstelling is het allemaal wat gerichter, wat compacter. Dat is wel een van de punten waar ik voor mijn gevoel aan moest werken, en ook aan heb gewerkt. Want je wilt zelf ook groeien en beter worden.'

Verhalen en liedjes
'Ik heb nu eerst teksten geschreven en die laten redigeren door iemand met veel ervaring. En die heeft er niet alleen goed naar gekeken, maar ook nog eens samen met mij, vanuit de vraag wat ik dan precies wilde zeggen, en of bepaalde dingen niet anders of vlotter konden.'

Zijn de teksten die je tussen de nummers uitspreekt, dan helemaal uitgeschreven?
'Nee, tijdens de voorstelling laat ik dat ook weer los. Het is meer dat ik een kader heb waarbinnen ik me kan bewegen. Maar ik houd natuurlijk wel de lijn aan. De hoofdpunten moeten immers op de juiste momenten vallen. Ik relateer ook graag aan de zaal waar ik ben, en aan het publiek. En als er die dag iets is gebeurd dat illustratief is voor het verhaal, dan gebruik ik dat natuurlijk.'

Ben je vooral in Nederland actief?
'Momenteel wel, maar vroeger veel minder en binnenkort komt daar ook weer verandering in, want ik ben bezig met het boeken van een Europees tourneetje voor het seizoen 2014/15.'

Naar het buitenland
'Ik weet dat het voor veel artiesten een grote wens is om naar het buitenland te gaan. Zelf heb ik bijna tien jaar lang vrijwel uitsluitend buiten Nederland gewerkt. En weet je wat het is? Je moet het gewoon regelen. Het is zeker niet onmogelijk, maar het is heel veel werk. En de meeste artiesten hebben een impresariaat dat het ook druk heeft en er gewoon niet aan toekomt. In bijvoorbeeld België en Duitsland zijn zo veel mooie plekken om te spelen, waar ook veel belangstelling is voor mooie dingen. Je moet niet te snel denken: dat is toch te hoog gegrepen, dat gaat niet lukken.'

En in Polen, waar nu echt een Joodse revival aan de gang is?
'Ja, daar is in de zomer een heel groot Joods festival. Ik heb er natuurlijk allang materiaal heen gestuurd. Maar van bevriende muzikanten die er geweest zijn, zoals bijvoorbeeld de Klezmatics, heb ik gehoord dat ze niet erg dol zijn op vrouwelijke bandleiders die ook nog zingen. Het is daar toch iets minder liberaal dan je zou hopen.'

Zingende vrouwen...
'Ze maken soms wel een uitzondering, zoals laatst voor Barbara Strauss, maar die zingt dan ook niet echt. En zingende vrouwen, dat is binnen de joodse orthodoxie nog altijd not done. Dat zou te erotiserend zijn en te veel gevoelens opwekken.'

In Nederland is het Joodse repertoire sinds de klezmerrage van een jaar of tien, twintig geleden een beetje op z’n retour. Heb je daar last van?
'Als je tegenwoordig vertelt dat je Joods repertoire zingt, zeggen veel mensen meteen: o, klezmer. Gatver. Dus ik ben serieus op zoek naar een manier om duidelijk te maken dat wat ik doe geen klezmer is.'

Link naar het hedendaagse
'Ik schrijf veel nummers zelf en die hebben natuurlijk wel te maken met mijn geschiedenis, maar dat is niet hetzelfde. Ik probeer altijd de link naar het hedendaagse te leggen, zodat de thematiek mensen aanspreekt. Ook in muzikaal opzicht heeft onze muziek niks met klezmer te maken. De mensen die ons kennen zijn heel trouw en vinden het echt te gek. Maar volgens mij moet het toch mogelijk zijn om die groep uit te breiden. We komen inmiddels op zo veel plekken in Nederland en daar zijn vast ook liefhebbers van dit soort muziek, dat kan niet anders. En om die te bereiken en enthousiast te maken voor iets dat ze nog niet kennen, dat is mijn grootste uitdaging.'

Flinke uitdaging
'Wat ons echt uniek maakt, durf ik wel te zeggen, is dat de voorstelling geen avond hetzelfde is. De band en ik hebben zo veel vrijheid naar elkaar, en ook vertrouwen. En die vrijheid is wat het zo interessant en enerverend maakt. Maar om dat over te brengen op mensen die ons nog nooit gehoord of gezien hebben, is ook weer een flinke uitdaging.'

Ga hier naar de website van Niki Jacobs.

Concerten
Check de uitgebreide speellijst op de site van Niki Jacobs.