De Angolese zanger en componist José Adelino Barceló de Carvalho, beter bekend als Bonga Kwenda ofwel Bonga, debuteerde precies veertig jaar geleden met het album Angola 72, een klassieker uit de Lusophone muziekwereld die nog altijd niets aan zeggingskracht verloren heeft. In deze periode woonde hij als uitgesproken voorstander van de Angolese onafhankelijkheid een tijd in Rotterdam. Met zijn schurende en raspende, uit duizenden te herkennen stem reisde hij sindsdien over de wereld met een prachtige mix van semba, kizomba en Afro-Caribische muziek. Vorig jaar verscheen zijn dertigste album, Hora Kota, en op zaterdag 6 juli is hij een van de sterren op de jubileumeditie van Afrikafestival Hertme. Bonga-fan van het eerste uur, Bas Springer, sprak vorig jaar met deze sympathieke en sociaal bewogen veteraan van de Afrikaanse muziek.

door Bas Springer

Bonga werd in 1943 geboren in Kiripi in de provincie Bengo in Angola, destijds een van de vijf Portugese kolonies in Afrika. Hij begon op zijn vijftiende met zingen. 'Ik ben opgegroeid in een musseque (letterlijk: gebouwd met zand), zeg maar arbeiderswijk in Luanda. Mijn eerste groep heette Kissueia en we waren heel trots op onze eigen Angolese identiteit. We zongen over het harde leven van de Angolezen, dat gekenmerkt werd door armoede en onderdrukking door de Portugezen. In die tijd werden in het geheim bevrijdingsbewegingen opgericht, die steeds invloedrijker werden.'

Lange burgeroorlog
Een van de landen die niet wenste te onderhandelen over de onafhankelijk van zijn Afrikaanse kolonies was het Portugal van dictator Salazar, die koos voor een meedogenloze aanpak van de onafhankelijkheidsbewegingen. Gelukkig bracht de Anjerrevolutie van 1974 een nieuwe Portugese regering aan de macht die wél voorstaander van onafhankelijkheid was. Op 11 november 1975 werd Angola eindelijk onafhankelijk, maar de zo gewenste vrede en stabiliteit lieten lang op zich wachten als gevolg van een slepende burgeroorlog, die duurde van 1975 tot 2002.

Semba, kizomba, rebita
Gevraagd naar zijn muzikale inspiratiebronnen, antwoordt de vlot sprekende Bonga: ‘Allereerst mijn vader, die accordeonspeler was in een rebitagroep. Rebita is traditionele Angolese volksmuziek. Zelf begon ik te spelen op de dikanza (schraapstok), een percussie-instrument gemaakt van gegroefd bamboe, die je met een houten stok schraapt. Iedere avond kwamen we met een groep jongeren bij elkaar om te dansen en te zingen. We leverden kritiek op onze leefomstandigheden en op de kolonisators, die onze cultuur niet serieus namen. Vaak kwamen er ook ouderen bij, die ons vertrouwd maakten met traditionele muziek en oude verhalen en gezegden.’

Onafhankelijkheidsbeweging
Toen Bonga 23 was, vertrok hij naar Portugal, waar hij Portugees recordhouder werd op de 400 meter hardlopen. Zijn activiteiten als militant lid van de MPLA (Movimento Popular de Libertação de Angola, de Volksbeweging voor de Bevrijding van Angola) bleven echter niet onopgemerkt en begin jaren zeventig moest hij uitwijken naar het buitenland. ‘Ik was een overtuigd voorstander van de Angolese onafhankelijkheid. Omdat het te gevaarlijk was om langer in Lissabon te blijven, vertrok ik naar de Belgische stad Louvain-la-Neuve, waar veel Kaapverdische studenten woonden. Zij moedigden mij aan om te gaan zingen en brachten mij in contact met Djuga de Biluca, die in Rotterdam het label Morabeza opgericht had. Ik kan me nog heel goed herinneren dat we mijn eerste album, Angola 72, in Hilversum opnamen. Dat moest trouwens heel snel gebeuren, want we hadden één dag voor de opnames; de volgende dag moest er gemixt worden. Mijn internationale carrière is dus in Nederland begonnen. Na mijn periode in Rotterdam ben ik naar Parijs gegaan en sindsdien heb ik over de hele wereld gereisd.’

Rijkdom eerlijk verdelen
Bonga woont tegenwoordig deels in Angola: ‘Mijn leven speelt zich nog steeds grotendeels in Lissabon af, maar ik heb een klein huis in Luanda laten bouwen omdat ik nog altijd veel familie en vrienden in Angola heb. Of ik definitief in Angola blijf hangt van de situatie in het land af. Op het moment reis ik steeds heen en weer tussen Portugal en Angola.’
Gevraagd naar de toestand in zijn land antwoordt Bonga: ‘Angola is aan het veranderen. Ons vliegveld is gemoderniseerd en in de hoofdstad Luanda zie je nu veel grote gebouwen en dure auto’s. Angola is een ongelooflijk rijk land met heel veel mineralen en olie. Er is dus veel rijkdom, maar de meeste mensen profiteren daar niet van. De Angolezen moeten zich beter organiseren en zorgen dat iedereen van de rijkdom kan genieten. Er valt nog veel te verbeteren, met name op het punt van onderwijs en gezondheidszorg.’

Hommage aan de ouderen
Bonga's meest recente cd heet Hora Kota, wat letterlijk ‘De tijd van de ouderen’ betekent. 'Het  is een hommage aan de ouderen en alles wat ze voor Angola gedaan hebben. Op deze cd staan veel vrolijke dansnummers, maar de onderwerpen zijn serieus. Ik zing over sociale misstanden, zoals de tegenstelling tussen arm en rijk. Ook zing ik dat je nooit moet vergeten waar je vandaan komt.’
Aan het einde van het geanimeerde gesprek benadrukt Bonga nogmaals zijn band met ons land: ‘Ik bewaar goede herinneringen aan Nederland. Ik heb er vaak opgetreden en ken nog steeds veel mensen. Ik heb veel aan Nederland te danken en verheug me dan ook bijzonder op mijn optreden in Amsterdam.’

Concert 2013
za 6 juli: Afrikafestival Hertme, Openluchttheater Hertme
Bekijk hier het volledige programma van het Afrikafestival dat op 6 en 7 juli in het sfeervolle Openluchttheater van Hertme plaatsvindt. 

Concerten 2012
zo 8 juli: Alliantie Roots Open Air, Oosterpark, Amsterdam
zo 29 juli: Sfinks Mixed, Boechout

Selectieve discografie
Angola 72 (1972)
Angola 74 (1974)
Racines (1978)
Diaka (1990)
Mulemba Xangola (2000)
Live (2004)
Best of Bonga (2009)
Hora Kota (2012)