door Dieter van den Bergh

Donderdag 1 maart. Voor de deur van Festsaal Kreuzberg in Berlijn, naast de moskee, heeft zich een bonte groep mensen verzameld. Vooral hippe jongeren. Ze komen voor het verjaardagspartijtje van Asphalt Tango. Het Berlijnse platenlabel voor zigeuner- en balkanmuziek bestaat 25 jaar. Tenminste, zo verpakte ze zelf 10 jaar platen maken en 15 jaar managen en produceren.
Het feestje wordt opgesierd met tourbeelden van Asphalt Tango-artiesten. Op balkanbeat van Dj Levy uit Helsinki zien we Fanfare Ciocarlia in Tokio op straat spelen en op het Tilburgse International Gipsy Festival. Hierna mag Romaband Mahala Raï Banda uit Boekarest de volle zaal opwarmen voor de Moldavische hoofdact Zdob si Zdub, die haar cd Basta Mafia! presenteert.

Ostalgie
'Spasiba, mulþumesc, danke, merci, thank you! The international society, we love you!' schreeuwt de half ontblote zanger Roman Yagupov van Zdob si Zdub bij opkomst, om los te barsten in een adrenalineopwekkende portie feestrock, ska en punk. Of beter: etnorock, want de groep – de beste promotie voor het saaie Moldavië – doorspekt haar pretmuziek met doedelzakken, fluitjes en blazers. Met haar bombastische sovjetstijl-metal, klederdracht en liedjes over Gorbatsjov, mamaliga (polenta) en het kapitalisme presenteert de groep een puik staaltje muzikale Ostalgie (DDR-nostalgie): in Berlijn helemaal op haar plek.

Zdob si Zdub
De groep, vers ingevlogen uit Chisinau, de hoofdstad van Moldavië, is de nieuwste aanwinst van Asphalt Tango. Wil het label haar Umwelt vergroten richting rock en Rusland? 'We hebben geen enkele strategie', zegt platenbaas Henry Ernst een dag later. 'Vanaf het begin hebben we de intentie gehad om meer te doen dan traditionele muziek. Met Zdob si Zdub waren we allang aan het onderhandelen. Zij zijn supersterren in eigen land en ook bekend in Rusland, en erg gefocust op Oost-Europa met een voor ons doen nogal ouderwetse presentatie. Wij hadden het idee een moderne plaat te maken waarmee ze een breder publiek konden aanboren. Pas vorig jaar waren ze daar zelf aan toe. We zijn hier erg gelukkig mee, een band met veel potentie.'

Smokkelpraktijken
Henry Ernst (40), geboren en getogen in het Oost-Duitse Leipzig en geschoold trompettist, kwam rond 1986 voor het eerst in Roemenië, als toerist, met zijn broer. Hoewel toerist? Ze hadden een opdracht. Als smokkelaars. 'Mijn familie was actief binnen de christelijke gemeenschap. Van Amerikaanse gelovigen kwam het verzoek of we bijbels naar Roemenië wilden smokkelen. Daar was een grote campagne tegen de kerk aan de gang. Dus wij met een enorme stapel Roemeense bijbelvertalingen daarheen gereden. Niet zonder risico, maar we hebben de missie volbracht.'
Na de revolutie van 1989 reisde Ernst meerdere keren per jaar naar het communistische Roemenië, vaak met zijn goede vriend Helmut Neumann, zijn latere Asphalt Tango-compagnon. Hij raakte geïnteresseerd in de muziek van de zigeuners en trok met een datrecorder en stereomicrofoon de dorpen in, zoals Clejani, thuishonk van Taraf de Haïdouks.
In 1996 belandde hij per toeval in het geïsoleerde Zece Prajini, in de Roemeense regio Moldavië. 'Ik vroeg aan een boer de weg en we raakten aan de praat. "Dus je bent geïnteresseerd in muziek?", vroeg hij. "Dan moet je naar Zece Prajini, daar speelt het hele dorp een blaasinstrument." Wat ik daar aantrof, overtrof mijn verwachtingen. Ik kende de blaastraditie van Bulgarije en Joegoslavië, maar dit was heel wat anders.'

Vijftienduizend schuld
Terwijl Neumann in Clejani bij de lokale Roma cimbalom ging studeren, bleef Ernst in Zece Prajini hangen en stelde een groep samen: Fanfare Ciocarlia. ‘Dit móet ik naar Duitsland brengen’, dacht hij, en een serieuze carrière als manager/muziekscout was begonnen. In de lente van 1997 tourde Ciocarlia voor het eerst door Duitsland. Een succestour, de clubs zaten vol, maar financieel een ramp. 'Ik was een muziekfreak, een opnameman, maar had geen idee hoe ik het organisatorisch en zakelijk moest aanpakken. Uiteindelijk hield ik er een schuld van vijftienduizend mark ofzo aan over. Gelukkig hebben mijn ouders me geholpen dat af te lossen.'
Kort daarna kwam er een verzoek van een wereldmuziekfestival in Keulen. 'Of ik Ciocarlia niet opnieuw uit Roemenië over wilde laten komen. ‘Weten jullie wel dat dat minstens vijftienduizend mark aan tickets, gages, transfers en hotels gaat kosten’, waarschuwde ik. "Dat is cool", zeiden ze meteen. Daarna is het balletje echt gaan rollen.'
De eerste drie Ciocarlia-cd’s produceerde Ernst en Neumann nog onder de hoede van het Berlijnse Piranha-label, daarna – vanaf 2002 – onder eigen naam. Te beginnen met de Bulgaare zanger Jony Iliev, later onder meer Besh O Drom (Hongarije), Motion Trio (Polen), Kal (Servië), ErsatzMusika (Rusland), La Cherga (voormalige Joegoslavië), Mahala Raï Banda (Roemenië) en Kottarashky (Bulgarije).

Wodka
De naam werd verzonnen na een nacht doorhalen op wodka. Later bleek dat er ook een Frans/Roemeense film bestond met de naam Asfalt Tango, puur toeval. Nog even over die naam: Asphalt Tango is ook de naam van een Ciocarlia-track, een van de meest groovy balkanbrass-tunes ooit, geschreven door ene Adrian Sical. Wie dat is? Ernst lacht mysterieus: 'Doet dat ertoe?'
Dat Ciocarlia een instant succes werd, valt wel te verklaren, zegt Ernst. 'Natuurlijk, we kwamen precies op het goede moment.' Het Westen had net kennisgemaakt met de Balkan-blaasmuziek, via de films van Emir Kusturica (Time of the Gypsies, Arizona Dream, Underground) en de soundtracks van Goran Bregovic. 'Mensen dachten: hey, dat is de muziek van de film. Of dachten dat wij de fanfare uit de films waren. Maar wij speelden niet de filmmuziek, juist andersom: Kusturica gebruikte de muziek van Ciocarlia. Songs als Kalashnikov zijn al decennialang bekend in Roemenië.'

Balkanbeatbeweging
Ook de op dance gerichte balkanbeatbeweging die even later op kwam, legde Asphalt Tango geen windeieren. Hoewel acts uit de Berlijnse stal gretig werden ingezet voor remixes van onder anderen Shantel – zoals Mahala Raï Banda en Ciocarlia – deed het label zelf niet actief mee. Bewust niet. 'Ik heb nog nooit een remix gehoord die beter is dan het origineel', zegt Ernst. 'Wij promoten handmade music.' De deels elektronische Kottarashky uit Sofia, van wie in mei een nieuw album verschijnt, is een uitzondering. 'Hij speelt alles zelf in en maakt op een ambachtelijke manier nieuwe elektronische muziek.' Of Socalled, de Canadese klezmerrapper en -sampler, een nieuwe aanwinst van Asphalt Tango.

Spotify
Net als veel andere platenlabels heeft Asphalt Tango het moeilijk. Cd-verkopen zijn dramatisch afgenomen. Van Fanfare Ciocarlia werden honderdduizenden cd's verkocht, maar dergelijke cijfers lijken voorgoed verleden tijd. De markt is enorm veranderd, zegt Ernst. 'Vroeger compenseerden we verliesgevende projecten met de cd-verkoop, dat gaat niet meer.' Bovendien wordt het moeilijker om acts aan de man te brengen. 'Er is steeds minder budget voor ‘experimentele’ muziek, zelfs in een land als Nederland, dat altijd extreem open minded is geweest. Een act als Zdob si Zdub zal eerst een hit moeten scoren wil iemand het aandurven.'
Maar het grootste probleem is volgens de Duitser het begrip en het gedrag van het publiek. 'Neem de discussie over copyright op internet. Mensen claimen dat ze muziek gratis moeten kunnen krijgen. Maar waar moet de muzikant dan nog van leven?' Asphalt Tango sloot recent haar Spotify-account. 'Streaming trekt de fysieke verkoop nog verder omlaag en het levert niets op. Voor een miljoen streams krijg je tweehonderd dollar. Tweehonderd dollar! Daar kun je een uur een studio van huren en één gitaartake opnemen!

Discriminatie
Hoewel hij in eerste instantie wordt gedreven door de muziek, heeft Ernst – al jarenlang getrouwd met een Roma-vrouw uit Boekarest – ook een achterliggende agenda. 'Tuurlijk. Ik wil ook graag een beeld rechtzetten. De Roma dealen nog steeds met grote discriminatie door verkeerde beeldvorming. Vraag een willekeurig iemand iets positiefs te zeggen over de Roma – verder dan de muziek komt men meestal niet. Maar de muziek kan natuurlijk niet het enige zijn. Ga maar eens tien uur met Ciocarlia in een tourbus zitten. Je krijgt de beste gesprekken over filosofie, politiek, etnische tegenstellingen en het leven. Dan pas leer je ze echt kennen.'
Natuurlijk is het ook niet altijd gemakkelijk om met Roma te werken, erkent Ernst lachend met een illustratie: 'Normaal heb je een klein probleempje in vijf minuten opgelost. Gipsy's hebben soms de neiging om van iets kleins een groot drama te maken. Maar omdat wij zo diep in hun traditie en mentaliteit zitten, weten we hoe we daarmee om moeten gaan. We zijn one of the guys, familie, dat is denk ik een belangrijke reden van ons succes.'

Lautari-kids
Maar het ging niet altijd goed. Neem het tragische verhaal van Rom Bengale, door Ernst eind jaren negentig samengesteld uit de mahala (zigeunergetto) van Boekarest. 'Lautari-kids tussen de 16 en 24. Zeer chaotisch, maar muzikaal virtuoos.' Na een paar Europese tournees moest Asphalt Tango met de groep stoppen. 'Ze namen het rock ’n roll-leven iets te serieus en zopen en spoten zich kapot, werden echte junkies.' Uit de as herrees Mahala Raï Banda. Met aan het roer de ‘oude, wijze’ Aurel Ionita, ook bekend van Taraf de Haïdouks.
Ook het leven van Henry Ernst – non-stop scouten, touren en produceren – was jarenlang behoorlijk rock ‘n roll. Grijnzend: 'Tegen de hardcore aan, ja.' Tegenwoordig doet hij het rustiger aan, gaat ook minder vaak mee op tournee. 'Sommige bands kunnen alleen op tour, zoals Mahala. Maar Ciocarlia niet. Twaalf man die allemaal de leider willen zijn. Dat werkt niet, dus offer ik me op als leider.'

Straatarm zigeunerdorp
Ciocarlia, inmiddels wereldwijd bekend, is nog steeds de troef van het label. De groep was te zien in de roadmovie Brass on Fire en in de film Gegen die Wand, en te horen op de soundtrack van Borat, waarvoor speciaal een balkanbrassversie van Born To Be Wild werd gemaakt. De fanfare componeert tegenwoordig zelfs voor Ikea. De meeste groepsleden wonen nog steeds in Zece Prajini (tien velden). Dankzij het internationale succes kon meer dan de helft van het voorheen straatarme zigeunerdorp herbouwd worden.
Ernst denkt na over een nieuw concept voor de fanfare, na succesvolle projecten als Gypsy Queens & Kings (met o.a. Saban Bajramovic, Ljiljana Buttler en Esma Redzepova) en Balkan Brass Battle (met het Boban & Marko Markovic Orkestar). 'We hebben een goed nieuw verhaal nodig, dat werkt motiverend voor de jongens.' Ernst denkt aan een project waarin de focus op het dorp ligt, zo verklapt hij. Met voor het eerst ook een rol voor de vrouwen van Zece Prajini. 'Zij kunnen gaan zingen, zodat de muziek meer folky wordt.'

Persoonlijke soundtrack
Wat zijn Ernsts eigen favorieten? 'Het best verkochte, meest uitgebalanceerde en diverse album is Queens & Kings. Maar mijn favoriet is Sounds By a Bygone Age, Vol. 1 met oude opnames van Ion Petre Stoican. Stoican heeft een rauwe recht-uit-het-hartsound. Prachtige opnames, mede dankzij de Electrecord Studio in Boekarest, een soort Roemeense equivalent van de Cubaanse Egrem Studio. Tijdens een van mijn eerste trips naar Roemenië kocht ik in Brasov een oude plaat van Stoican op vinyl. Ik nam die thuis op cassette op, het werd mijn persoonlijke soundtrack voor al mijn Roemenië-trips. Ik heb daar jaren naar gezocht op cd, toen hebben we hem zelf maar uitgebracht.' Lachend: 'Da’s het mooie van een platenlabel runnen.'

Must haves uit de stal van Asphalt Tango
Fanfare Ciocarlia - Baro Biao (1999)
Fanfare Ciocarlia - Iag Bari (2001)
Jony Iliev’s (Bulgarije) - Ma Maren Ma (2002)
Sounds From a Bygone Age (2005) - 5cd-serie met oude Roemeense muziek
Fanfare Ciocarlia & gasten - Queens & Kings (2007)
Oana Cãtãlina Chitu - Bucharest Tango (2008)
Kal - Radio Romanista (2009)
Kottarashky - Opa Hey! (2009)
Fanfare Cocarlia - Best of Gypsy Brass (2009, alleen op vinyl)
Zdob si Zdub - Basta mafia! (2012, ook op vinyl)
 

Bekijk nieuws, tourdata, releases en meer op
www.asphalt-tango.de

Asphalt Tango wordt in de Benelux vertegenwoordigd door Music & Words
www.musicwords.nl

Klik hier voor de volledige lijst in de Benelux verkrijgbare albums en dvd's.