Baloji's Afrikaanse urban music met witte gitaren
'Ik wilde de Congolezen eens iets anders voorschotelen' vrijdag 23 maart, 2012
door Dieter van den Bergh
Wat heeft de Belgisch-Congolese rapper Baloji (1978) gemeen met de Amerikaanse soulzanger Marvin Gaye (1939-1984)? Allebei arriveerden ze in de winter van 1981 in Oostende. Gaye met zijn zoon per boot vanuit Engeland, Baloji met zijn vader met het vliegtuig vanuit Congo-Kinshasa, toenmalig Zaïre. Gaye en zoon zouden ruim een jaar blijven, Baloji en vader twee jaar. Dat er op Kinshasa Succursale van Baloji een song van Marvin Gaye staat, is dan ook geen toeval. Nazongi Ndako is een versie van I’m Going Home, op geheel Balojiaanse wijze: de Amerikaanse funkzanger Amp Fiddler duelleert met de rapper, en de legendarische Zaïrese band Zaiko Langa Langa fungeert als backingband. In part 2 van Nazongi Ndako is Royce Mbumba te gast. De track I’m Going Home (to see my mother) is niet voor niets gekozen. Op Kinshasa Succursale gaat Baloji terug naar zijn roots: de plaat werd grotendeels in Congo opgenomen.
Tovenaar
Het album was in 2010 al klaar, en Baloji – tovenaar in het Swahili – had een leuke deal met EMI liggen. Maar die werd afgeblazen. 'Ze vonden mijn plaat uiteindelijk te obscuur', zo vertelt de in Brussel woonachtige boomlange rapper in Amsterdam. 'Ze wilden iets à la Youssou N'Dour of Magic System, geen avontuurlijke cross-overplaat in elk geval van een onbekende Congolees.' De cd werd uiteindelijk in 2010 meegeleverd bij het Belgische tijdschrift Knack, in het kader van 50 jaar Congolese onafhankelijkheid. De wereldwijde fysieke release is nu dankzij Crammed Discs een feit. De plaat is deels een bewerking van Baloji's debuut Hotel Impala uit 2008. Zeven songs kregen een nieuwe versie.
Onenightstand
Zijn vader was een van de gelukkige Congolezen die in de jaren zestig in België mocht gaan studeren. Met hem kwam Baloji op vierjarige leeftijd in Oostende terecht. Twee jaar later verhuisde hij naar Luik, waar hij bij zijn Congolese stiefmoeder ging wonen. Lachend: 'Ik ben het product van een affaire, een onenightstand.' Hoeveel broers en zussen hij heeft? 'Uh…, ligt eraan hoe je telt. Vijf broers en twee zussen, schrijf dat maar op. De meesten wonen ook in België.'
In Luik werd Baloji op z'n zestiende als MC Balo lid van het Franstalige hiphopcollectief Starflam, een groep die een paar jaar later populair werd in zowel Wallonië als Vlaanderen. 'Dat is vrij uniek. Er zijn maar een paar groepen die dat ook zijn, zoals dEUS en Zita Swoon.'
Hoewel hij in de Congolese gemeenschap van Luik opgroeide, was hij nauwelijks met Congolese muziek bezig. Nog steeds niet trouwens. Natuurlijk kent hij de muziek wel, en de grote namen als Tabu Ley, Dr. Nico en Franco. 'Je kunt er niet omheen in de cafés, en in de kapsalon waar ik elke week mijn haar laat doen.'
Belgische popscene
In Luik werkte Baloji in een platenzaak, Caroline Music. 'Het enige baantje dat ik ooit gehad heb. Hierdoor was ik veel meer geïnteresseerd in hiphop, pop, rock en elektro. Soulwax, dEUS, Das Pop, dat soort dingen.' Dit verklaart ook zijn vriendschappen in de Belgische popscene: hij stond op het podium met Flip Kowlier (van de West-Vlaamstalige hiphopgroep Hof van Commerce), Gabriel Ríos, die songs meeschreef, is een goede vriend, en met Tom 'dEUS' Barman nam hij een Franse versie op van de Congolese klassieker Indépendance Cha-Cha, in een andere jasje terug te vinden op zijn nieuwe cd.
Toen hij in 2009 weer voor het eerst in Congo (Kinshasa) kwam, was hij teleurgesteld in de muziek. 'Ik had gehoopt op meer alternatieve muziek en distortion- en wahwahgitaren, net als in Nigeria en Ghana. Maar die waren er niet. Het was alleen maar plug & play.' Ook was de muziekscene veel uniformer dan wat hij verwacht had. 'Je hebt soukous en soukous. Een genre. Op de rest – hiphop, reggae, noem maar op – heerst een soort embargo, net als in Cuba. De hele scene lijdt daaronder.'
Droom
Op zijn 28ste had hij weer voor het eerst contact met zijn biologische moeder. Ze vroeg: ‘En, wat heb jij de laatste 25 jaar gedaan?’ Het was voor Baloji de directe aanleiding om terug te gaan. Nee, hij had eigenlijk helemaal geen droom om ooit terug te gaan. 'Ik was niet op zoek naar rust, peace, mijn Afrikaanse identiteit of andere onzin. Ik was op zoek naar mijn moeder en naar een nieuwe muzikale ervaring. Ik wilde op muzikaal vlak iets doen wat nog nooit gedaan was. Ik wilde de Congolezen ook eens wat anders voorschotelen. Díe urgentie was er.' Zijn droom: urban music als hiphop en funk, maar dan met gitaren; ‘witte’ gitaren, maar ook soukousgitaren. Een rauwe gitaarsound stond hem voor ogen. 'Kan ook prima met Afrikaanse muziek, zie Tinariwen.'
In zes dagen nam hij in Kinshasa nieuwe songs op, met hulp van acts als Zaiko Langa Langa en Konono No 1. In Lubumbashi, in het zuidoosten, ontmoette hij zijn moeder. 'Ik had me altijd een beeld gevormd van mijn moeder: het was de allermooiste vrouw van de wereld.' Of die verwachting uitkwam? Baloji wil weinig over de ontmoeting kwijt. Mysterieus: 'Ik ben erachter gekomen dat ik een kind van Lubumbashi ben, ik hoef niet in therapie en we hebben weer contact, dat zegt genoeg.'
Ongelooflijke dynamiek
Baloji schrok van wat hij aantrof in Congo. ‘De Congolezen zijn de nikkers van Afrika’, rapt hij op zijn cd in Tout Ceci Ne Vous Rendra Pas le Congo. 'Ze laten zich massaal misbruiken. Congo is een van de rijkste landen van Afrika, er is olie, goud en koper. Congo is een van de grootste producenten van coltan, gebruikt bij de productie van mobiele telefoons. Maar slechts een klein groepje profiteert daarvan. Angola heeft recent twee kilometer van Congo afgesnoept, niemand die er wat tegen doet.'
Baloji trad onder meer op in de al jaren door rampspoed getroffen stad Goma, aan de grens met Rwanda, en kon maar één ding concluderen: 'Ontzettend goed dat de VN daar nog zit.' Maar er is hoop, zo merkte hij afgelopen zomer toen hij er weer was. 'Er heerst een ongelooflijke dynamiek onder jongeren. Veel jonge mensen zien niet langer alleen Europa als het beloofde land, maar kijken ook naar buurlanden als Angola, Zambia en Tanzania.'
L'Orchestre de la Katuba
Baloji hoopt de komende tijd zo veel mogelijk te spelen. 'Van je cd moet je het niet meer hebben, dat is slechts een visitekaartje.' Zijn vijfkoppige Brusselse band – waarmee hij momenteel ook tourt, L’Orchestre de la Katuba, genoemd naar het getto in Lubumbashi waar zijn moeder woont – bestaat uit onder anderen gospelzanger en bassist Didier Likeng, soulzangeres Miss Camille en gitaarveteraan Dizzy Mandjeku, die jarenlang met Franco’s OK Jazz speelde. 'Dizzy is like a daddy. Ik heb gisteren nog voetbal met hem gekeken.' Maar Mandjeku is ook muzikaal een lichtend voorbeeld. 'Talking 'bout guitars: in de tijd dat hij met Franco optrad hadden ze vier sologitaren en twee ritmegitaren. Wow!'
Maar ook tournees zijn duur, zeker zonder support. Bovendien heeft hij het manco dat hij een (voornamelijk) Franstalige artiest is. 'De Franse markt bestaat niet buiten Frankrijk, of je moet Serge Gainsbourg of Manu Chao heten.' Van de andere kant; hij heeft wel een unieke sound. 'In ieder land heb je wel bands die precies klinken zoals Muse of Arcade Fire. Ik denk dat ik wél iets bijzonders te bieden heb.'
Kid uit Lumumbashi
Laatst tourde hij voor het eerst door Amerika, er staan optredens in Brazilië, Japan en – in samenwerking met de Franse ambassade – in West-Afrika op stapel. En vorige week stond hij nog samen met Orchestra Baobab in de Barbican in Londen. 'Ik had amper vier uur geslapen, maar was happy as hell.' Vaak voelt het onwerkelijk, zegt hij. 'Als ik ergens in een trein of vliegtuig zit, ben ik nog steeds bang dat ze me terugroepen. ‘Hé, waar ga jij heen?’ Of zoals vorige zomer toen hij op een festival in Central Park speelde. 'Toch best onwezenlijk voor een kid uit Lubumbashi.'
concerten
do 1 maart: Kultuurcafé, Brussel
De Congolees-Belgische rapper Baloji heeft alles in zich om een internationale ster te worden. Zijn even swingende als rockende cd Kinshasa Succursale is een cross-overjuweel vol hete soukous, rumba, hiphop, funk, gospel, reggae, rock, en niet te vergeten een flinke dosis engagement. Onder meer Blitz the Ambassador, Konono No.1, Amp Fiddler en Zaiko Langa Langa verhogen de feestvreugde. Er komen diverse concerten aan. Het optreden op 26 april in Grounds, Rotterdam wordt georganiseerd in samenwerking met MixedWorldMusic.
door Dieter van den Bergh
Wat heeft de Belgisch-Congolese rapper Baloji (1978) gemeen met de Amerikaanse soulzanger Marvin Gaye (1939-1984)? Allebei arriveerden ze in de winter van 1981 in Oostende. Gaye met zijn zoon per boot vanuit Engeland, Baloji met zijn vader met het vliegtuig vanuit Congo-Kinshasa, toenmalig Zaïre. Gaye en zoon zouden ruim een jaar blijven, Baloji en vader twee jaar. Dat er op Kinshasa Succursale van Baloji een song van Marvin Gaye staat, is dan ook geen toeval. Nazongi Ndako is een versie van I’m Going Home, op geheel Balojiaanse wijze: de Amerikaanse funkzanger Amp Fiddler duelleert met de rapper, en de legendarische Zaïrese band Zaiko Langa Langa fungeert als backingband. In part 2 van Nazongi Ndako is Royce Mbumba te gast. De track I’m Going Home (to see my mother) is niet voor niets gekozen. Op Kinshasa Succursale gaat Baloji terug naar zijn roots: de plaat werd grotendeels in Congo opgenomen.
Tovenaar
Het album was in 2010 al klaar, en Baloji – tovenaar in het Swahili – had een leuke deal met EMI liggen. Maar die werd afgeblazen. 'Ze vonden mijn plaat uiteindelijk te obscuur', zo vertelt de in Brussel woonachtige boomlange rapper in Amsterdam. 'Ze wilden iets à la Youssou N'Dour of Magic System, geen avontuurlijke cross-overplaat in elk geval van een onbekende Congolees.' De cd werd uiteindelijk in 2010 meegeleverd bij het Belgische tijdschrift Knack, in het kader van 50 jaar Congolese onafhankelijkheid. De wereldwijde fysieke release is nu dankzij Crammed Discs een feit. De plaat is deels een bewerking van Baloji's debuut Hotel Impala uit 2008. Zeven songs kregen een nieuwe versie.
Onenightstand
Zijn vader was een van de gelukkige Congolezen die in de jaren zestig in België mocht gaan studeren. Met hem kwam Baloji op vierjarige leeftijd in Oostende terecht. Twee jaar later verhuisde hij naar Luik, waar hij bij zijn Congolese stiefmoeder ging wonen. Lachend: 'Ik ben het product van een affaire, een onenightstand.' Hoeveel broers en zussen hij heeft? 'Uh…, ligt eraan hoe je telt. Vijf broers en twee zussen, schrijf dat maar op. De meesten wonen ook in België.'
In Luik werd Baloji op z'n zestiende als MC Balo lid van het Franstalige hiphopcollectief Starflam, een groep die een paar jaar later populair werd in zowel Wallonië als Vlaanderen. 'Dat is vrij uniek. Er zijn maar een paar groepen die dat ook zijn, zoals dEUS en Zita Swoon.'
Hoewel hij in de Congolese gemeenschap van Luik opgroeide, was hij nauwelijks met Congolese muziek bezig. Nog steeds niet trouwens. Natuurlijk kent hij de muziek wel, en de grote namen als Tabu Ley, Dr. Nico en Franco. 'Je kunt er niet omheen in de cafés, en in de kapsalon waar ik elke week mijn haar laat doen.'
Belgische popscene
In Luik werkte Baloji in een platenzaak, Caroline Music. 'Het enige baantje dat ik ooit gehad heb. Hierdoor was ik veel meer geïnteresseerd in hiphop, pop, rock en elektro. Soulwax, dEUS, Das Pop, dat soort dingen.' Dit verklaart ook zijn vriendschappen in de Belgische popscene: hij stond op het podium met Flip Kowlier (van de West-Vlaamstalige hiphopgroep Hof van Commerce), Gabriel Ríos, die songs meeschreef, is een goede vriend, en met Tom 'dEUS' Barman nam hij een Franse versie op van de Congolese klassieker Indépendance Cha-Cha, in een andere jasje terug te vinden op zijn nieuwe cd.
Toen hij in 2009 weer voor het eerst in Congo (Kinshasa) kwam, was hij teleurgesteld in de muziek. 'Ik had gehoopt op meer alternatieve muziek en distortion- en wahwahgitaren, net als in Nigeria en Ghana. Maar die waren er niet. Het was alleen maar plug & play.' Ook was de muziekscene veel uniformer dan wat hij verwacht had. 'Je hebt soukous en soukous. Een genre. Op de rest – hiphop, reggae, noem maar op – heerst een soort embargo, net als in Cuba. De hele scene lijdt daaronder.'
Droom
Op zijn 28ste had hij weer voor het eerst contact met zijn biologische moeder. Ze vroeg: ‘En, wat heb jij de laatste 25 jaar gedaan?’ Het was voor Baloji de directe aanleiding om terug te gaan. Nee, hij had eigenlijk helemaal geen droom om ooit terug te gaan. 'Ik was niet op zoek naar rust, peace, mijn Afrikaanse identiteit of andere onzin. Ik was op zoek naar mijn moeder en naar een nieuwe muzikale ervaring. Ik wilde op muzikaal vlak iets doen wat nog nooit gedaan was. Ik wilde de Congolezen ook eens wat anders voorschotelen. Díe urgentie was er.' Zijn droom: urban music als hiphop en funk, maar dan met gitaren; ‘witte’ gitaren, maar ook soukousgitaren. Een rauwe gitaarsound stond hem voor ogen. 'Kan ook prima met Afrikaanse muziek, zie Tinariwen.'
In zes dagen nam hij in Kinshasa nieuwe songs op, met hulp van acts als Zaiko Langa Langa en Konono No 1. In Lubumbashi, in het zuidoosten, ontmoette hij zijn moeder. 'Ik had me altijd een beeld gevormd van mijn moeder: het was de allermooiste vrouw van de wereld.' Of die verwachting uitkwam? Baloji wil weinig over de ontmoeting kwijt. Mysterieus: 'Ik ben erachter gekomen dat ik een kind van Lubumbashi ben, ik hoef niet in therapie en we hebben weer contact, dat zegt genoeg.'
Ongelooflijke dynamiek
Baloji schrok van wat hij aantrof in Congo. ‘De Congolezen zijn de nikkers van Afrika’, rapt hij op zijn cd in Tout Ceci Ne Vous Rendra Pas le Congo. 'Ze laten zich massaal misbruiken. Congo is een van de rijkste landen van Afrika, er is olie, goud en koper. Congo is een van de grootste producenten van coltan, gebruikt bij de productie van mobiele telefoons. Maar slechts een klein groepje profiteert daarvan. Angola heeft recent twee kilometer van Congo afgesnoept, niemand die er wat tegen doet.'
Baloji trad onder meer op in de al jaren door rampspoed getroffen stad Goma, aan de grens met Rwanda, en kon maar één ding concluderen: 'Ontzettend goed dat de VN daar nog zit.' Maar er is hoop, zo merkte hij afgelopen zomer toen hij er weer was. 'Er heerst een ongelooflijke dynamiek onder jongeren. Veel jonge mensen zien niet langer alleen Europa als het beloofde land, maar kijken ook naar buurlanden als Angola, Zambia en Tanzania.'
L'Orchestre de la Katuba
Baloji hoopt de komende tijd zo veel mogelijk te spelen. 'Van je cd moet je het niet meer hebben, dat is slechts een visitekaartje.' Zijn vijfkoppige Brusselse band – waarmee hij momenteel ook tourt, L’Orchestre de la Katuba, genoemd naar het getto in Lubumbashi waar zijn moeder woont – bestaat uit onder anderen gospelzanger en bassist Didier Likeng, soulzangeres Miss Camille en gitaarveteraan Dizzy Mandjeku, die jarenlang met Franco’s OK Jazz speelde. 'Dizzy is like a daddy. Ik heb gisteren nog voetbal met hem gekeken.' Maar Mandjeku is ook muzikaal een lichtend voorbeeld. 'Talking 'bout guitars: in de tijd dat hij met Franco optrad hadden ze vier sologitaren en twee ritmegitaren. Wow!'
Maar ook tournees zijn duur, zeker zonder support. Bovendien heeft hij het manco dat hij een (voornamelijk) Franstalige artiest is. 'De Franse markt bestaat niet buiten Frankrijk, of je moet Serge Gainsbourg of Manu Chao heten.' Van de andere kant; hij heeft wel een unieke sound. 'In ieder land heb je wel bands die precies klinken zoals Muse of Arcade Fire. Ik denk dat ik wél iets bijzonders te bieden heb.'
Kid uit Lumumbashi
Laatst tourde hij voor het eerst door Amerika, er staan optredens in Brazilië, Japan en – in samenwerking met de Franse ambassade – in West-Afrika op stapel. En vorige week stond hij nog samen met Orchestra Baobab in de Barbican in Londen. 'Ik had amper vier uur geslapen, maar was happy as hell.' Vaak voelt het onwerkelijk, zegt hij. 'Als ik ergens in een trein of vliegtuig zit, ben ik nog steeds bang dat ze me terugroepen. ‘Hé, waar ga jij heen?’ Of zoals vorige zomer toen hij op een festival in Central Park speelde. 'Toch best onwezenlijk voor een kid uit Lubumbashi.'
concerten
do 1 maart: Kultuurcafé, Brussel
do 26 april: Grounds, Rotterdam, in samenwerking met MixedWorldMusic
meer nieuws
Aanstekelijke etnopop door Pools-Oekraïens samenwerkingsverband
donderdag 21 november, 2024
Aartsvader van de trekharmonica bezoekt gelukkig weer eens de lage landen
zaterdag 2 november, 2024
Plus de Transglobal World Music Chart Top-40
vrijdag 1 november, 2024
Jubilerend platenlabel blikt liever vooruit dan terug
dinsdag 29 oktober, 2024
Showcases en conferentie, 23-27 oktober 2024
zaterdag 26 oktober, 2024
Plus de Transglobal World Music Chart Top-40
dinsdag 1 oktober, 2024
Afscheid van een unieke stem
donderdag 19 september, 2024