door Elda Dorren

Er zijn maar weinig flamencoartiesten die bij een breed publiek echt bekend zijn. Een van die happy few is de inmiddels 53-jarige Tomatito. De flamencogitarist werd geboren in de visserswijk van het Andalusische Almería, maar maakte furore over de hele wereld, won een Grammy en schreef onder meer de veelgeprezen soundtrack voor de film Vengo van Tony Gatlif. Op zijn nieuwste cd, waarvan de maestro via e-mail laat weten dat hij nog niet af is en nog geen titel heeft – 'ik zweer het bij mijn heilige' –, gaat Tomatito terug naar zijn roots.

Je groeide op in een belangrijke flamencofamilie. Hoe vond je als jonge muzikant je eigen stem, een manier om je te onderscheiden?
'Hoewel ik afstam van een gitaristengeslacht van grote faam, is mijn familie heel eenvoudig. Ik vond mijn eigen geluid bij het begeleiden van Camarón, en ik heb geprobeerd die sound gedurende mijn hele carrière te bewaren.'

Meer dan tien jaar en tien albums heb je als muzikale partner met Camarón de la Isla gedeeld. Wat betekent je tijd met Camarón voor jou?
'Alles. De reden dat ik besta. Hij is vanaf het begin het licht geweest dat me leidt. Camarón was een eenvoudige man, verliefd op flamencozang. Hij prentte me bescheidenheid en gretigheid voor werk en studie in.'

Welke invloed heeft Paco de Lucía op je gehad?
'Paco is altijd een voorbeeld geweest voor flamencogitaristen. Dankzij hem werd de flamencogitaar een universeel fenomeen. Ik structureer mijn groepen min of meer zoals hij, met meer ruimte voor zang, dans en percussie. Hoeveel geweldige jonge gitaristen er ook zijn, nu, hij blijft voor mij het grote genie.'

Klopt het dat je de 'paus van de bulerías' bent, zoals je wel eens genoemd wordt?
'Ja, dat is de stijl waar ik het best in ben! De bulería heeft iets wat je pakt en niet meer loslaat, bovendien zijn er zo veel manieren om hem te interpreteren. Mijn bulerías lijken bijvoorbeeld niet op die uit Jerez. Die worden gespeeld met meer swing, en zijn dansbaarder. Ik experimenteer over het algemeen meer met toonsoorten en probeer de ritmes ingewikkelder te maken.'

Je hebt door de jaren heen zo veel fusion gespeeld, flamenco met jazz en andere muzieksoorten: met Ketama, Luis Salinas, Michel Camilo… Hoe wordt volgens jou goede fusion gerecreëerd?
'Met integriteit, oprechtheid: blijf wie je bent zonder te willen verhuizen naar een andere muzikale wereld. In dit soort projecten moet er eerst feeling ontstaan tussen mensen. Dan volgt de muziek op natuurlijke wijze. Je moet een open oor en een open hart hebben, maar niet imiteren.'

Hoe verhoudt zich die fusion tot de traditionele zigeunerfolklore, en tot het onderwijzen van folklore aan jongeren van nu?
'De zigeuners moeten meestal niet zoveel hebben van fusion. De ham moet altijd pata negra zijn (de beste Spaanse serranoham; red.) – gekookte ham is taboe, zal ik maar zeggen. En dat terwijl het zigeuner-zijn juist betekent dat je product bent van vele fusies gedurende de eeuwen. Ik zeg tegen mijn kinderen dat ze alle muziek moeten luisteren, dat ze zich niet moeten afsluiten van andere invloeden, en dat ze de eerlijkheid moeten leren waarderen in muziek. Als ze dan toch gaan voor de pure folklore, dan kan ik er niets meer aan doen.'

Na zoveel flirten met jazz, rock en Afro-Cubaanse muziek kom je op je meest recente cd Sonanta Suite dichtbij de klassieke muziek. De plaat roept sferen op van Rodrigo's Concierto de Aranjuez. Vertel.
'Sonanta Suite was een concertproject dat in Barcelona in première ging op het Festival de la Guitarra in 2004. Joan Albert Amargos, voor mij een van de weinige componisten die echt de zin van de flamenco weet te vatten, arrangeerde een aantal van mijn stukken. We deden een tournee met een paar nationale orkesten en besloten het op te nemen. Ik ben dankbaar en trots als ik zie hoeveel klassiek talent mijn stukken speelt, en ervan geniet.'

Speel je nog steeds in Almería? Hoe word je daar ontvangen?
'Ik woon daar nog steeds, heb zes kinderen en al ik weet niet hoeveel kleinkinderen. In de straten van mijn dorp ben ik gewoon een inwoner, men groet mij net als men de postbode of de huisarts groet.'

Wat kunnen we verwachten tijdens deze drie concerten in Nederland?
'We zullen een paar stukken doen om Camarón te eren, La Soleá del Baile, Minera por Bulerías, iets leuks wat ik heb gedaan met het thema 'Spain' (vrucht van de samenwerking met Michel Camilo; red.), wat tangos, alegrías, en we eindigen met de rumba La Vacilona. Maar misschien speel ik nog wat onverwachts tussendoor.'

Concerten
vr 9 maart: Theater Carré, Amsterdam
vr 23 maart: Muziekgebouw, Eindhoven

Line-up
Tomatito - gitaar, El Christi - gitaar, Lucky Losada - percussie, Juan de Juan - dans, Simon Roman - zang, Morenito de Illora - zang