Glatt und Verkehrt, een van de avontuurlijkste festivals van Europa, ging gisteren daverend (en ook galmend) van start in een bomvolle Winzer Krems, die tot op de laatste van de duizend stoelen was uitverkocht. Maar er hing ook een donkere wolk boven het festivalterrein. Ton Maas is voor de vierde maal namens MixedWorldMusic in Oostenrijk om de twintigste editie van Glatt und Verkehrt (recht en averecht) bij te wonen.

door Ton Maas (tekst en foto's)

Het thema dat elk van de vijf avonden tijdens de slotronde van Glatt und Verkehrt meekrijgt, is meestal in zo'n poëtisch Duits verwoord dat het zich nauwelijks laat vertalen. Maar gelukkig biedt de ondertitel vaak uitkomst en die vatte het voor de gelegenheid treffend samen: 'origineel, cover en satire'. Origineel waren de openingsklanken zeker, want het drietal professionele jodelaars dat de aftrap voor zjn rekening nam, onthaalde het publiek op een ware staalkaart van Oostenrijkse jodeltradities. Van de vele stijlen die het land rijk is - en die van vallei tot vallei verschillen - passeerden er acht de revue.

Duurzaam hergebruik van traditie
Het sextet van Christian Muthspiel dat vervolgens plaatsnam op de bühne, oogt en klinkt weliswaar als een reguliere jazzformatie, met drie blazers, vibrafoon, contrabas en slagwerk, maar luistert toch echt naar de naam Yodel Group. Alle stukken die Muthspiel voor zijn band arrangeerde, zijn gebaseerd op traditionele jodels, al kost het de niet ingewijde luisteraar soms de nodige moeite om iets daarvan te herkennen. Als eerste bracht Christian een eerbetoon aan zijn vader, de componist Kurt Muthspiel, door een jodel te spelen die hij ruim zeventig jaar geleden had opgetekend.

Niks verstaan, toch genoten
Aan andere dan geoefende Beierse en Oostenrijkse oren waren de grappen die cabarettier Gerhard Polt in sneltreinvaart de zaal in vuurde, niet besteed, al viel uit herkenbare woorden als salafisme, Erdogan en Pokemon op de maken dat ze beslist niet routineus of sleets waren. Gelukkig werkt Polt sinds vele jaren samen met Die Well-Brüder aus 'm Biermoos, drie broers uit een gezin van vijftien (volgens de MC nummers twaalf, dertien en vijftien) die al sinds eind jaren vijftig een trio vormen en elk minstens vijf instrumenten beheersen. De fijne kneepjes van de meerstemmige samenzang beheersen de heren al evenzeer en in grappen en grollen doen ze nauwelijks onder voor hun kompaan. Moeiteloos lieten de broers trekharmonica, trompet, tuba, klarinet en viool rondgaan, maar wat op mij toch het meest indruk maakte, was een loepzuiver gespeeld stuk voor drie alpenhoorns. Wel had ik te doen met de mensen in de zaal die de uiteinden van de enorme toeters mochten vasthouden, want zelfs op tien meter afstand was het geproduceerde volume al imposant.

Ukeleles en niets dat ukeleles
Het achtkoppige Ukelele Orchestra of Great Britain bespeelt uitsluitend ukeleles, zo meldde een van de leden bij aantreden. Geen woord van gelogen, al werd je daarmee als argeloze toehoorder niet bepaald adekwaat voorbereid op het anderhalf uur durende optreden dat volgde. De zes heren en twee dames, allemaal in 'evening dress', bespelen weliswaar alle acht een ukelele, van de allerkleinste mini via de soprano en de concertukelele tot aan de bas-ukelele (die volgens mij zijn grommende laag dankte aan een verdekt opgesteld stuk elektronica), maar het zijn alle acht bovendien verdienstelijke zangers. Ooit begonnen als orkestje voor het begeleiden van zwijgende films, heeft de groep zich in ruim dertig jaar tijd ontwikkeld tot iets wat je best een super-covergroep zou mogen noemen. Kiss van Prince mocht er wezen, maar in Le Freak van Chic werd de elektrische gitaar van Nile Rodgers overtuigend geïmiteerd op akoestische ukeleles en in Smells Like Teen Spirit leek het soms alsof Nirvana vanuit de coulissen voor rugdekking zorgde. Onbekommerd amusement van topklasse in de traditie van Monty Python. Ongetwijfeld van A tot Z gescript, maar desalniettemin onweerstaanbaar.

Sombere toekomst voor avontuurlijk programmeren
Tja, en dan die donkere wolk. Daaruit kwam gisteravond niet alleen wat gerommel, gevolgd door een plensbui, maar ook een onheilstijding. Want programmeur Jo Aichinger, die in twintig jaar tijd als smaakmaker met visie en lef dit festival tot een groot succes heeft gemaakt - zowel artistiek als commercieel (met ook dit keer weer vijf uitverkochte avonden op rij) - kreeg onlangs van het nieuwe management te horen dat de 21ste editie zijn laatste zal zijn. Reden? 'Tijd voor iets nieuws' (lees: jonger). Net als de Music Meeting vergrijst ook dit festival, samen met zijn programmeur. Maar hoe problematisch is dat? Het publiek is trouw en laat zich nog steeds verrassen en prikkelen. Het zou leuk zijn om een jonger publiek te interesseren voor iets als 'wereldmuziek' en/of culturele diversiteit, maar moet dat zo? 

Eerst nog wat lichtpuntjes
Voor de komende vier dagen geldt gelukkig dat er veel is om naar uit te kijken. Vanavond bijvoorbeeld Ballaké Sissoko met Vincent Ségal, het duo dat tekende voor het album Musique de Nuit (plaat van het jaar 2015 volgens MixedWorldMusic), gevolgt door een speciaal samengesteld programma door artist-in-residence Carlos Malta en een nieuw project van klavierleeuw John Medeski. Morgen meer daarover...