Met The Creole Choir of Cuba
Tijdens een tournee door Panama en Guyana met Makandal, de groep van Mirabals moeder, Martha Jean-Claude. Mirabal links in beeld met klarinet
Tijdens diezelfde tournee. Mirabals zoon Liber Torriente was ook al van de partij.
Mirabal in traditioneel kostuum in de band van haar moeder.
In Nederland tijdens een workshop voor geadopteerde kinderen uit Haïti
Mirabal verzorgt veel (dans)workshops voor kinderen.
Sandra Mirabal: tussen yanvalou en Brahms 'Bij ons thuis werd Creools gesproken, buitenshuis Spaans' donderdag 10 november, 2011

Haar moeder was een beroemde Haïtiaanse zangeres, haar zoon is een bekende Cubaanse drummer, en zelf is ze inmiddels geen onbekende Nederlandse: Sandra Mirabal Jean-Claude. De zangeres-klarinettiste werd in 2005 genomineerd voor een Edison en speelt op 1 december op De Dag van de Wereldmuziek. Haar doel: het verspreiden van de voor het Westen zo weinig gehoorde muziek van haar moederland.


door Elda Dorren

Cadans. Dat is hoe Sandra Mirabal de muziek uit haar geboorteland, Haïti, in essentie beschrijft. Het is ook de titel van haar cd (Cadencia) uit 2008. 'De Cubaanse en Haïtiaanse muziek lijken op elkaar, maar de laatste kent meer cadans en melodie. Ze klinkt meer als de oorspronkelijke muziek van Dahomey (het huidige Benin; red.), de Afrikaanse cultuur die ze in Cuba 'Arará' noemen. In de Cubaanse muziek heb je meer van die hoge uitroepen; dat heb je in de Haïtiaanse niet. Luister maar naar mijn nummer Fey / Egué Masi Boroyú. Dan begrijp je wat ik bedoel.'

Haïtiaans opgevoed
De in Port-au-Prince, Haïti, geboren dochter van Martha Jean-Claude, een icoon van de Haïtiaanse muziek in Cuba, studeerde klassiek klarinet aan het conservatorium in Havana. Hoe wordt een Cubaanse klarinettiste vertolker van Haïtiaanse liedjes? 'Eigenlijk heb ik altijd gezongen, thuis. Zingen was mijn moeders beroep: het zit in mijn bloed en in mijn gewoonten. De moederfiguur is toch degene die je opvoedt. En die opvoeding was Haïtiaans. Bij ons thuis werd er Creools gesproken, buitenshuis Spaans. Als er bezoek kwam zei mijn moeder altijd: "laat het meisje de yanvalou dansen". Dat meisje was ik, en die dans was Haïtiaans. Maar laatst hoorde ik weer een klarinetsonate van Brahms en dat raakte me zo. Die kant van mij kan ik ook niet loslaten. Ik heb het allebei in me.'

Naar Havana, Cuba
Mirabals vader, Victor Mirabal, was een Cubaanse journalist die in Haïti verliefd werd op de zangeres Martha Jean-Claude. Na turbulente, zelfs gewelddadige tijden in Port-au-Prince – de zwangere Martha kwam begin jaren vijftig vast te zitten omdat ze met een Cubaanse man was getrouwd – vertrok het gezin noodgedwongen naar Cuba. Mirabal: 'Mijn ouders waren er kien op om de Haïtiaanse cultuur, het eten en de gewoontes te bewaren. En omdat er in die tijd geen Haïtiaans consulaat was in Cuba, werd ons huis een soort Haïtiaans cultureel centrum in Havana. Het was een komen en gaan van landgenoten. Mijn moeder was heel erg begaan met de Haïtiaanse zaak.'

Celia Cruz
Zowel Sandra Mirabal als haar broer en zussen gingen overal met hun moeder mee naartoe. 'Ze nam alle vier de kinderen altijd mee naar opnamen en optredens. Ik weet niet hoe vaak we moesten spelen in Cubaanse tv-programma's. We speelden percussie en zongen de achtergrondkoren. Ik vond het leuk. We zongen Cubaanse liedjes, maar ook Haïtiaanse muziek. Mijn moeder kon eigenlijk alles.' Zo zong Martha Jean-Claude bijvoorbeeld een duet met de Cubaanse diva Celia Cruz; een Haïtiaans lied dat Cruz later ook nog solo zou vertolken.
Daarna, toen Mirabal naar het conservatorium ging, begon ze muziek te noteren voor haar moeder. 'Klassieke Haïtiaanse composities, maar ook haar eigen werk. In Haïti waren weinig muziekopleidingen; musici die wel waren opgeleid kwamen naar het platteland, verzamelden de volksliedjes en schreven hun eigen naam eronder.' De kinderen bleven ook als volwassenen meespelen met hun moeder. 'Ook op de opnamen zijn wij te horen.'

Yanvalou, priyè, vodou...
Wanneer gevraagd naar welke stijlen ze nu allemaal speelt, pakt Mirabal haar iPhone. 'Het zijn er zo veel, ik heb ze voor je opgeschreven: petró, yanvalou, priyè, kongo, merengue, ibo, vodou, dahomey, makaya, kompas en zouk.' De tweede plaat die zij maakte in Nederland bestreek een waaier van oude Cubaanse en Haïtiaanse liedjes, maar de laatste tijd richt de zangeres zich op haar geboorte-eiland. 'Ik ga steeds meer naar de wortels. Sommige liedjes die ik speel komen uit Cubaanse regio's als Camagüey en Guantánamo, waar nog steeds Haïtiaans Creools wordt gesproken. De bezetting is ook simpeler, met gitaar, bas en percussie.' Voor dat laatste schakelt Mirabal op haar beurt zoon Liber Torriente in: de familiebanden zijn aangehaald en zo is de cirkel weer rond.
Wat ze vindt van het vorig jaar door het Britse label Real World zo gepopulariseerde Creole Choir of Cuba, dat ook liederen vertolkt van haar moeder? Mirabal: 'Hun artistiek directeur is een vriendin van mij, en ik steun hun werk. Ik vind het belangrijk wat ze doen, want het zijn allemaal afstammelingen van Haïtiaanse migranten in Cuba en ze openen een weg voor onze muziek. Daar ben ik helemaal voor. Esthetisch gezien, tja', lacht ze schalks, 'vind ik dat ze nog wel wat kunnen verbeteren hier en daar.'

Dag van de Wereldmuziek
Op dit moment is Mirabals belangrijkste doel dus het verspreiden van de Haïtiaanse muziek, en dat is wat ze ook op de Dag van de Wereldmuziek zal doen. 'Mijn moeder heeft ons geleerd om de folklore te bestuderen. Het doel was om beide culturen (de Cubaanse en de Haïtiaanse; red.) te respecteren, hun verschillen en overeenkomsten te gaan herkennen. Nu ligt de focus op Haïti. Mijn familie is daar ook nog steeds mee bezig, mijn broer is bijvoorbeeld president van de Stichting Martha Jean-Claude in zowel Cuba als Haïti.'
Mirabal zal traditionele liederen zingen, maar ook composities van haar moeder. 'Van de priyè (bede) Bike van de weggelopen slaaf die tot de zon en de maan zingt om zijn weg terug naar huis te vinden, tot het prachtige lied van mijn moeder over het boek Compère General Soleil van Jacques Estephan Alexi, waarin hij waarschuwt, vanaf het kerkhof ('het land waar je geen hoed draagt'), voor de kerk, de staat, en hij de toekomst in handen van de kinderen legt. Dat lied ga ik hernemen. Want het is actueler dan ooit.'

Concert
do 1 december: Dag van de Wereldmuziek, Grounds (WMDC), Rotterdam (showcase)
 
Luisteren
Luister op Spotify naar het album dat Sandra Mirabal met Jacob Klaasse maakte.
 


meer nieuws
Betoverende samenzang in de Amstelkerk
maandag 11 maart, 2024
Soloconcert van Nani Vazana in de Roode Bioscoop
zondag 10 maart, 2024
Plus de Transglobal World Music Chart Top-40
vrijdag 1 maart, 2024
Uitverkochte Cloud Nine zaal op stelten gezet
maandag 19 februari, 2024
In Amsterdam, Utrecht en Den Haag tussen 8 maart en 22 juni 2024
woensdag 14 februari, 2024
Daverend optreden bij De X
maandag 12 februari, 2024
Tref begeleidt balfolk in De Omval
dinsdag 6 februari, 2024
Plus de Transglobal World Music Chart Top-40
donderdag 1 februari, 2024
Een persoonlijke impressie
maandag 29 januari, 2024
Monica Akihary met Boi Akih op Jazz Podium Hot House in Leiden
zaterdag 27 januari, 2024