door Dieter van den Bergh

De Algerijnse Berbermuzikant Abdelli (1958) brak internationaal door met twee goed ontvangen platen op het Real World-label van Peter Gabriel: New Moon (1995) en Among Brothers (2003). Tussendoor maakte hij de soundtrack voor de film Au-delà de Gibraltar, over het lot van Marokkaanse immigranten in België. Hij speelde op de grote festivals met de groten der aarde. Maar toen werd het rustig.

De sympathieke Algerijn is nu, acht jaar later, sterk terug met Destiny, uitgebracht op het Nederlandse label Zimbraz van Music & Words. Destiny is een cd over de pijn en zorgen van het leven in ballingschap, opgenomen in Lahore, Montreal en Brussel met muzikanten uit België, Brazilië, Tunesië, Mexico, Marokko Venezuela, Pakistan, Armenië en Chili; vrijwel uitsluitend migranten in België.

Je bent terug ‘na een bewuste afwezigheid’, zo lezen we in je bio. Watskeburt?!
‘Niets. Ik heb gewoon rustig aan gedaan. Beetje gereisd, beetje opgetreden en vooral: de tijd genomen voor de nieuwe cd. Het idee ontstond in 2004 op het World Performing Arts Festival in Lahore in Pakistan. Thuis in Algerije waren Bollywoodfilms immens populair. Ik raakte vooral ontroerd van de muziek. In Lahore heb ik die muziek pas écht ontdekt. De directeur van het festival bood me aan om met een aantal lokale muzikanten de studio in te gaan. Die kans heb ik met beide handen aangegrepen.’

Daarnaast horen we op Destiny een typisch Vlaamse mondharmonica, een Armeense duduk en tal van Marokkaanse en Zuid-Amerikaanse instrumenten. 
'Ja, het is een album, samengesteld op basis van ontmoetingen. Het zijn eigenlijk allemaal vrienden uit België.'

Real World had deze keer geen interesse?
'Real World heeft lang nagedacht of ze deze cd wilde uitbrengen. Het probleem is dat hun Europese distributeur (EMI; red.) is weggevallen, en ze geen nieuwe hebben kunnen vinden. Het contact met hen is altijd goed geweest. Het is stuk gelopen op praktische beslommeringen.'

In je Real World-tijd speelde je met de groten der aarden. Wat is je mooiste herinnering?
'Och… zoveel, ik kan er niet maar een uitkiezen. Ik heb Ravi Shankar ontmoet, met Peter Gabriel, Yehudi Menuhin en Loreena McKennitt opgetreden, en met geweldige muzikanten als Ross Daly en Hossam Ramzy mogen spelen.'

Je bent geboren en opgegroeid in Algerije, maar rond je 27ste vertrokken. Waarom?
'Ik voelde me er niet meer thuis. Als Berber kon je nauwelijks deelnemen aan het politieke en sociale leven. Je mocht zingen over de liefde, maar niet over dingen die met je bewustzijn te maken hadden, dingen die je echt bezighielden. Als je een concert wilde geven, moest je toestemming vragen aan de politie. Die toestemming kon je vergeten als Berber. Net voordat ik wegging, in 1986, heb ik een cassette gemaakt, met teksten over vakbonden en andere sociale zaken. Die muziek werd niet door iedereen gewaardeerd. Voor wat ik wilde vertellen was geen plaats in Algerije. Ik was een storende factor. Maar ik heb nooit politiek asiel hoeven aanvragen.'

Je hebt gewoon het vliegtuig genomen naar Europa?
'Ja, met mijn gitaar. Ik ging eerst naar Kopenhagen, maar werd daar meteen teruggestuurd naar Algerije. Op de terugreis had ik een overstap in Brussel. Met mijn transitvisum ben ik de stad in gegaan en nooit meer weggegaan. Ik ben met mijn gitaar op de Koninginnengalerij gaan staan en tot mijn verbazing kwam er geld in het bakje. Op de galerij werd ik na een tijdje aangesproken door iemand die iets te zeggen had op het ministerie. Die heeft me geholpen aan eten en de juiste papieren.'

Dat is nu 25 jaar geleden. Je woont nog steeds in Brussel, in de wijk Ukkel om precies te zijn. Voel je je Brusselaar?
'Zeker, Brussel is een fijne kosmopolitische stad. Brussel: c’est ma vie. Aan de andere kant; hoe ouder je wordt, hoe groter het verlangen naar je roots. De vrijwillige ballingschap weegt zwaarder en zwaarder. Het is bijvoorbeeld ongelooflijk moeilijk om een telefoontje te krijgen uit Algerije met de mededeling dat iemand van je familie is overleden. Toen ik net uit Pakistan terug was, ging om vier uur ’s nachts de telefoon; mijn moeder was overleden. Het heeft jaren geduurd voor ik over die schock heen was. Dat je dat over de telefoon moet horen, is verschrikkelijk. Voortaan neemt mijn vrouw de telefoon op als hij 's nachts gaat.'

En dan ga je terug en blijkt alles veranderd. Net als in het verhaal van Chrif op je cd.
'Ja. Chrif gaat na jaren weer terug naar zijn moederland. In zijn gedachten is er niets veranderd. Maar als hij in zijn land aankomt is alles veranderd. De mentaliteit, de normen en waarden. Alles.'

Het fictieve personage Chrif, dat ben jij.
'Voor het belangrijkste deel wel, ja. Chrif komt erachter dat hij niet van hier, maar zeker ook niet van daar is. Een dubbele vreemdeling. Zo voel ik dat ook. Ik reis nog geregeld terug, voor vakantie en familie. Ik mis mijn roots enorm, maar heb geen enkele reden om terug te gaan.'

De song Tarawla is een aanklacht tegen de braindrain van arme naar rijke landen. Leg uit.
'Een aanzienlijk deel van de Arabische intelligentsia zit in de rijke westerse landen, omdat ze in eigen land geen kans krijgen. Dat is ook de achterliggende oorzaak van de Arabische Lente. In Arabische landen gaat het er vooral om of je tot een bepaalde groep van machthebbers behoort, niet of je de capaciteiten hebt om een land te besturen. Machthebbers moeten nu begrijpen dat ze plaats moeten maken voor mensen-met-brains uit eigen land. Mensen die wél kunnen nadenken. Zonder die mensen is hun land gedoemd tot armoede, corruptie en onderontwikkeling.'

In Dounith / Our Earth schets je een niet al te vrolijk wereldbeeld; klimaatsverandering, corruptie, fundamentalisme, xenofobie. Merk je van dat laatste persoonlijk iets?
'Niet heel veel meer dan vroeger. In Algerije zag ik dat al. Het is iets universeels, al gaat het vaak over niets meer dan huidskleur. Mensen die iets donkerder waren werden ‘zwart’ genoemd en gediscrimineerd. Van de Chinezen in Algiers hebben ze laatst alles platgebrand. Toen ik trouwde (met een vrouw van Algerijnse komaf; red.) heb ik mijn moeder in Algerije gebeld: "Moeder, ik ben getrouwd. Met een zwarte vrouw." Het werd even heel stil aan de andere kant, toen zei ze, "nou Abderrahmane, jongen, dat zullen we dan aanvaarden omdat het jouw vrouw is." Mijn vrouw en ik hebben dubbelgelegen van het lachen. Wat ik wil zeggen; je moet er maar mee blijven lachen, xenofobie zit nu eenmaal in de mens, al is het nergens op gefundeerd. Een Chileense vriend, percussionist op de cd, werd laatst toen hij van Mechelen naar Brussel reisde vijf keer gecontroleerd op zijn papieren. Vijfentwintig kilometer! Vijf keer! Ik ben ooit in Parijs twee uur vastgehouden nadat ik een oud vrouwtje dat gevallen was geholpen had. Ze moesten zogenaamd mijn identiteit controleren, terwijl ik mijn Belgische paspoort gewoon op zak had.'

Ben je eigenlijk benieuwd wat Algerijnen van je muziek vinden?
'Helemaal niet. Mijn muziek is universeel, met een Algerijnse Berber-touch. In de Arabische wereld wordt veel waarde gehecht aan lotsbepaling. Dit is mijn lot. Ik ben in Brussel terechtgekomen, niet in Kopenhagen of Parijs. Als ik in Parijs terecht was gekomen, had ik me vast tussen Algerijnen opgehouden, en was mijn muziek veel Algerijnser geworden.'

Heb je eigenlijk nog contact met Peter Gabriel?
'Een beetje. Peter heeft gevraagd of we de cd op willen sturen. Hij is oprecht geïnteresseerd.'

www.abdelli.com