door René van Peer

Hyperactief, zo mag je de muziek van Omar Souleyman wel omschrijven. Stuiterende ritmes, heftig in het rond slingerende instrumentale solo’s. En daartussendoor de korte, opzwepende regels van de zanger, voorzien van een meervoudige echo die zijn stem heen en weer laat kaatsen. Het zijn ingrediënten die doen denken aan techno en dub, precies wat je nodig hebt voor een uitzinnig feest. Het is dabke, muziek waarop feestgangers in lange slingers dansen en die tot ver buiten Souleymans vaderland Syrië populair is.

Keyboards
Met deze muziek treedt Souleyman al jaren op in het Syrische circuit van bruiloften en partijen. Hij wordt daarin bijgestaan door twee vaste begeleiders, Rizan Sa’id op keyboards en Mahmoud Harbi als live-leverancier van dichtregels. Als er genoeg geld is neemt hij ook een sazspeler en een violist mee.

Centraal in de muziek staan Sa’ids keyboards. Het ene gebruikt hij voor de ritmes: samples van allerhande percussie en elektronisch slagwerk dat herinneringen oproept aan disco uit de jaren zeventig. Van tevoren geprogrammeerde patronen dienen als basis, die hij tijdens concerten aanvult met live op de toetsen geratelde accenten. Op het andere keyboard, gestemd in Arabische toonschalen en gevuld met samples van snaren en blazers, speelt hij de melodieën die zwaar vervormd tussen Souleymans zang door wervelen.

Syrische griot
Harbi bedenkt ter plekke teksten, waarin hij verwerkt wat hij te horen heeft gekregen over individuele bezoekers van een feest. In YouTube-clips van optredens is te zien hoe hij deze teksten in Souleymans oor spreekt, waarna de zanger ze onmiddellijk declameert op de muziek. Hij lardeert ze met gescandeerde aanmoedigingen, gericht aan de dansers.

Muziek en teksten vormen een hoogst aanstekelijk mengsel, ook al doordat Sa’id het tempo gaandeweg opschroeft richting extase. Het contrast met Souleymans kalme uitstraling op het podium kan nauwelijks groter zijn. Hij heeft een zeldzaam gevoel voor cool, met zijn glanzende djellaba, hoofddoek, gesoigneerde snor en ruim bemeten zonnebril.

Elektronische dabke
Souleyman en Sa’id, beiden afkomstig uit een dorp in het noorden van Syrië, werken al sinds het midden van de jaren negentig samen. In het begin liet de zanger zich begeleiden op akoestische instrumenten, maar al snel benaderde hij zijn dorpsgenoot, met zijn keyboard lid van diverse bandjes in de omgeving. Ze wilden aanhaken bij een elektronische vorm van dabke, die op dat moment sterk aan populariteit won.

Aanvankelijk vooral actief in hun geboortestreek, brak het duo internationaal door met het nummer Jani. Het werd een hit dankzij de kramen die overal in de Arabische wereld muziekcassettes verkopen. Met concertopnamen die ze op talrijke cassettes uitbrachten hielden de twee hun faam in stand. Al was de geluidskwaliteit vaak abominabel, wat telde was de energie die van de muziek uitgaat. De stroom cassettes zorgde voor optredens in het Midden-Oosten, en lag uiteindelijk ook ten grondslag aan Souleymans groeiende bekendheid in Europa en de VS van de laatste jaren.

Hypnotiserende solo’s
Mark Gergis van het kosmopolitische label Sublime Frequencies uit Seattle ontdekte de muziek tijdens een bezoek aan Syrië. Hij kon er nauwelijks omheen. De kramen boden tegen elkaar op door Souleymans cassettes op hoog volume af te spelen. Een opname die hij van dat muzikale straatgevecht maakte kwam terecht op een van de cd’s van het Amerikaanse label.

Gergis ging op zoek naar de zanger en stelde in 2006 Highway to Hassake samen, een selectie uit de opnamen van Souleyman. Later verschenen Dabke 2020 en Jazeera Nights, weer vol wilde ritmes en hypnotiserende solo’s.

Björk en Omar
Dat is ook wat Björk in de muziek aantrok. Ze draaide twee tracks van Dabke 2020 toen ze in 2009 voor de Amerikaanse publieke zender NPR haar muzikale voorkeuren mocht toelichten. Ze bleek helemaal te vallen voor de energie van de muziek, gekoppeld aan het duizelingwekkend vervormde geluid. En het feit dat Souleyman zich als mc poëzie laat influisteren. ‘De spontaniteit en de gedrevenheid zijn fantastisch’, zei ze.

Begin dit jaar werd Mark Gergis gebeld door Björks management met de vraag of Souleyman een remix wilde maken van haar muziek als aanloop naar haar nieuwe album Biophilia, dat in september zal uitkomen. Het is onderdeel van een serie cd-singles, waar ze verder ook Matthew Herbert voor gevraagd heeft. ‘Björk ging ervan uit dat Omar als een dj met zijn muziek omgaat, door de manier waarop hij traditie en moderne technologie samenbrengt’, vertelt Gergis.

Respect
‘We hebben het toch anders aangepakt. Ze heeft twee nummers opgestuurd. In een studio in Istanbul heeft Omar met zijn groep daaroverheen gespeeld, om tempo en toonhoogte in overeenstemming te brengen.Thuis in Oakland heb ik de muziek van Björk en Omar door elkaar geweven. Op een derde nummer spelen alleen de Syriërs. Het was voor Omar een nieuwe ervaring waar hij duidelijk veel plezier aan beleefd heeft. Björk was erg blij met het resultaat. Ze staat overigens niet alleen in haar respect voor Omar. Ook Henry Rollins en Animal Collective zijn weg van hem. Damon Albarn van Blur is zelfs in 2009 naar Syrië gegaan om opnamen met hem te maken, maar die zijn nog niet uitgebracht.’

concerten 2011
19 augustus: Paradiso, Amsterdam
20 augustus: Lowlands, Biddinghuizen
12 september: Incubate Festival, Tilburg
13 september: Trix, Antwerpen
18 september: AB, Brussel
13 december: Paard van Troje, Den Haag

Video van het remixproces van Björks Crystalline
Beluister op npr.org een interview met Björk over dit project.

Beluister de ep The Crystalline Series van Björk en Omar Souleyman op Spotify.
Link naar de website van Omar Souleyman
De site van label Sublime Frequencies

Vanwege de politieke situatie in Syrië geeft Omar Souleyman momenteel geen interviews.