Vanuit het niets kwamen ze deze maand binnen op 3 in de Europese World Music Charts: Watcha Clan met het fraaie en gevarieerde album Radio Babel. MixedWorldMusic.com zocht de geëngageerde muzieknomaden op, thuis in melting pot Marseille.

door Dieter van den Bergh

‘L’Afrique est une racine’ staat er op een van de toegangspoorten van de stad gekalkt. Iets verder is op de muur te lezen: Christ est mort pour nos péchés (Christus is gestorven voor onze zonden) en Vive le communisme!. Op een verkiezingsbord hangt een levensgroot portret van Marine Le Pen, al was het origineel waarschijnlijk zonder Hitlersnor.

Welkom in melting pot Marseille. De havenmetropool aan de Middellandse Zee is niet alleen de oudste en de op een na grootste, maar ook de meest Afrikaanse stad van Frankrijk. In eigen land is Marseille vooral bekend van de (gekleurde) hiphop, met IAM als trendsetter, en in mindere mate van de reggae (Massilia Sound System), maar buiten Frankrijk is de groep Watcha Clan hard op weg de vaandeldrager van de musique Marseillaise te worden.

Muzikale nomaden
Het is geen toeval dat juist deze muzikale nomaden uit Marseille komen. Hun cross-over van pop, rock, Arabische muziek, electro, drum ’n’ bass, hiphop, (dub)reggae en chanson in een mix van Frans, Arabisch, Hebreeuws, Spaans en Engels staat voor dé soundtrack van de stad. ‘Eigenlijk is het de sound van de hele Méditerranée die hier samenkomt’, zegt zangeres Karine Hallakoun, alias Sista K, in een Frans-Afrikaans barretje op de Boulevard Longchamps. Ook Clément Queysanne, alias Suprem Clem (programming, sampling, laptop, keyboard, accordeon), is aangeschoven. Clément (bijna 30) en Karine (30-something) zijn de artistieke kern van Watcha Clan, de groep die verder bestaat uit bassist en gitarist Matthieu Tomi, alias Matt Labesse, en Nassim Kouti (guembri).

Watcha Clan debuteerde in 2001 met Live au Cabaret Rouge, maakte nog drie platen, en brak in 2008 internationaal door met Diaspora Hi-Fi (de eerste op het Duitse label Piranha) en bracht daarna de remixversie uit: Diaspora Remixed.

Radio Babel verscheen in april en kwam deze maand al vanuit het niets binnen op 3 in de European World Music Charts. Het album is een inspirerende cross-overplaat, met bijdragen van onder anderen klezmermuzikant Merlin Sheperd (klarinet, duduk), de Algerijnse pianist Maurice el Medioni, het Roemeense Fanfare Ciocarlia, en guembri-rocker Medhi Haddab van Speed Caravan.

Hoe doet Radio Babel het?
Clément: ‘We hebben wel het idee dat-ie overal wordt opgepikt, behalve in Frankrijk. Frankrijk is geen goed land voor alternatieve muziek, zeker niet voor alternatieve wereldmuziek, en al helemáál niet voor global dance. Er zit een groot gat tussen programmeurs en publiek. Het publiek is het probleem niet, wel de zalen, de programmeurs, de labels en de interesse van de media. Muziek is te zeer business hier.’

Karine: ‘Begin jaren negentig werd Mano Negra nog net gedraaid op de radio. Daarna werd het stil. Ja, Manu Chao, maar dat is easy listening geworden. En Clément: ‘Mensen kennen ons hier, we hebben een goede livereputatie, maar toch geven we in Amerika of Oost-Europa grotere shows dan in Frankrijk.’

En in Marseille?
Clément: ‘Nóg erger. We spelen er te weinig, echt jammer, want het is belangrijk om aan de nieuwe generatie te laten zien dat wereldmuziek niet in het museum thuishoort, vind ik. Mensen willen ons wel zien, maar er zijn weinig mogelijkheden. We speelden hier een tijdje geleden op het festival Babel Med, de zaal was uitverkocht en buiten stonden er nog veel te wachten.’

Waar liggen jullie roots?
Clément: ‘Ik kwam hier om te studeren, sociologie en antropologie. Ben opgegroeid in de Alpen, een uurtje of drie rijden. Matt komt van Corsica, en kwam ook om te studeren, en Nassim komt uit Oran. We hebben hem in 2003 in Algerije ontmoet. We gaven een concert in Algiers voor een opgewonden jeugdig publiek. Na afloop kwam Nassim naar ons toe en hebben we samen gejamd. Hij speelt geweldig guembri. Op een visum van twee jaar kon hij naar Parijs om musicologie te studeren. Hij mocht blijven en woont er nog. Karine is de enige die in Marseille geboren is.’

Rastacommunity
Karine: ‘Mijn ouders woonden hier al. Mijn moeder is Asjkenazisch en komt oorspronkelijk uit Litouwen, mijn vader is een Sefardisch-joodse Berber uit Algerije. Hij streed voor de onafhankelijk van Algerije. Uiteindelijk heeft hij toch naar Frankrijk moeten uitwijken en is hij Frans geworden. Ik heb wiskunde gestudeerd, en in Montréal mijn PhD gehaald. En realiseerde me snel daarna dat de hele dag op kantoor zitten niks voor mij is. Watcha Clan begon rond 2000 met reggae. Vóór Watcha Clan zong ik in een reggaeband, we hadden hier een flinke rastacommunity rond mensen uit Martinique en Guadaloupe.’

Clément: ‘Ik speelde in een punkrockbandje, maar was ook bezig met reggae. Daarna ontdekte ik de Engelse global beats, zoals van Transglobal Underground, Nitin Sawhney, Fun-da-Mental en Asian Dub Foundation. In 2000 speelden we in Frankrijk samen met ADF op een festival rond de Snow Boarding Cup. Wat zij deden met elektronica, dat wilden wij ook. Zanger Deeder Zaman adviseerde ons een Korg-sampler te kopen, en zo geschiedde. De echte Watcha Clan-sound is toen ontstaan, met een juiste balans van echte muziek en elektronica. We wilde per se een echte liveband blijven, à la Balkan Beat Box of Ojos de Brujo.’

Maar dan met een flinke vleug activisme...
Clément: ‘We zijn niet echt activistisch, en ook niet politiek, zeker niet zoals iemand als Aki Nawaz van Fun-da-Mental. We zijn wél geëngageerd, zetten ons graag in voor vrede en saamhorigheid.’

Muren en grenzen
In de videoclip van het nummer We Are One zien we een minidocumentaire over illegalen rond de Mexicaans-Amerikaanse grens. En With or Without the Wall, de opener van Radio Babel, is een aanklacht tegen de muur die Israël bouwde om de Palestijnen tegen te houden.

Karine: ‘Ja, maar ook tegen de symbolische muur die er bestaat tussen de Israëliërs en Palestijnen. Het is bizar dat Joden en Arabieren zo tegenover elkaar staan; ze hebben dezelfde roots en deels dezelfde cultuur. Eigenlijk is With or Without the Wall een aanklacht tegen alle muren die barrières opwerpen tussen mensen. Zo is er ook een huizenhoge muur tussen Europa en Noord-Afrika, al bestaat die niet fysiek.’

Clément: ‘Muren en grenzen vormen het concept van Radio Babel. Of beter: het opheffen daarvan. Er wordt steeds vaker discussie gevoerd over bijvoorbeeld Noord-Afrikanen en zigeuners, maar immigranten zijn volgens ons niet het probleem.’

Marseille staat bekend als Frankrijks cultureel meest geïntegreerde stad. Alles is hier mixed, en dat lijkt verbazingwekkend goed te gaan. Klopt dat beeld?
Clément: ‘Mwah… deels. We hebben minder raciale problemen dan in Parijs of Lyon. Maar daartegenover staat de armoede hier, waarvoor de immigranten de ideale zondebok zijn. Hoe armer Marseille, hoe groter extreem-rechts en de vreemdelingenhaat. Het Front National van Marine Le Pen wint snel terrein.’

Karine: ‘Ze ziet er leuk uit, is een vrouw, en lijkt moderner dan haar vader, maar ze is zeker niet milder, misschien wel gevaarlijker.’ Clément: ‘Ze is niet de enige die immigranten de schuld geeft van de economische problemen. Ook meer gematigde politici, uit de regering van Sarkozy. Maar de immigranten worden ingezet om echte problemen te verduisteren, ook privézaken van politici.’ Karine: ‘Je kunt alle immigranten eruit gooien, maar de economische problemen zullen blijven. Hier in Frankrijk zorgen de immigranten juist voor een economische impuls door het werk te doen dat wij Fransen niet willen doen.’

Mixed
Terug naar Radio Babel. ‘Het lijkt wel of je naar een various artists album luistert’,  schreef een Engelse journalist.

Karine: ‘We creëren niet bewust iets, het gaat gewoon vanzelf, we zijn mixed. Ik ben opgegroeid met chanson, gospel, Arabische, en Sefardische en Asjkenazische muziek. En met jungle, drum ’n’ bass, soul, afrobeat en reggae.’

Hoe zijn jullie aan al de gasten gekomen voor Radio Babel?
Clément: ‘Maurice el Médioni komt uit Oran maar woont in Marseille, dus die ligt voor de hand. Ciocarlia komt via ons label Piranha. Gypsy Dust is gemixt met Ciocarlia’s Dusty Road. Medhi van Speed Caravan kennen we al lang, en Merlin Shepherd vinden we een goede klezmermuzikant.’

Vertel eens wat over de andere songs.
Karine: ‘Osfour is een lied van de Libanese zanger en udspeler Marcel Khalife. Prachtige tekst over vrijheid. La Camel is een eerbetoon aan Algerije en zangeres Cheikha Rimitti. Im Nin’Alu is een bekend Hebreeuws gedicht en Il Était une Fois dans L’Est is geïnspireerd op een bekend Jiddisch liedje, Sheyn Vi di Levonel. Het is opgedragen aan mijn moeder.’

Clément: ‘Ik ben erg trots op die song, prachtig gezongen, slow en simpel, de emotie klopt helemaal. Heel spontaan, we hebben daarvoor de eerste take gebruikt.’

Pesach-song in junglesetting
Karine: (lachend) ‘Zelfs mijn ouders vinden dit mooi. We hebben eerder Eli opgenomen, een zeer spirituele joodse Pesach-song, maar dan in junglesetting. Mijn ouders waren not amused.’

Zijn er mooie toekomstplannen?
Clément: ‘In juli spelen we op de SummerStage in Central Park in New York. Daar hebben we veel zin in.’

Wat is de beste plek om te spelen voor jullie?
Clément: ‘Noord-Afrika. Het publiek is altijd uitzinnig.’ Karine: ‘De laatste keer dat we in Marokko speelden, stond er een groepje gesluierde meisjes te roepen: ‘Nous voulons drum ’n’ bass!’. Geweldig! Daar doe je het voor.’

Klik hier naar de site van Watch Clan.

Foto’s: Dieter van den Bergh, tenzij anders vermeld