Kayhan Kalhor en Ali Bahrami Fard in Muziekgebouw aan 't IJ

Kayhan Kalhor en Ali Bahrami Fard in Muziekgebouw aan 't IJ Ongewoon diepe klanken uit eeuwenoude Perzische bron dinsdag 17 oktober, 2017

Op dinsdag 14 november vindt in Muziekgebouw aan ’t IJ een bijzonder concert plaats. Kayhan Kalhor en Ali Bahrami Fard, beiden afkomstig uit Iran, treden er aan met twee instrumenten die maar zelden te horen zijn: een basvariant van de Perzische santur (cimbaal) en een volkomen nieuw strijkinstrument dat nog maar een jaar of tien bestaat, de shah-kaman. Op het programma staan onder meer stukken van hun bejubelde album “I Will Not Stand Alone” uit 2012. Het concert komt in de plaats van een eerder aangekondigd optreden door Kalhor met Toumani Diabaté, dat door omstandigheden geen doorgang kan vinden.

Tickets voor dit concert? Klik hier

door Ton Maas

Er is een reden dat veel traditionele instrumenten een nogal scherpe en hoge klank hebben. Ze zijn namelijk niet gemaakt voor de concertzaal maar voor gebruik in de openlucht, waar ze dankzij hun klank verder reiken. Dat Kayhan Kalhor genoeg zou hebben van het ijle en soms ronduit schelle geluid van zijn kamancheh (penvedel) lijkt onwaarschijnlijk, maar feit is dat hij enkele jaren geleden in samenspraak met de Australische instrumentbouwer Peter Biffin een variant heeft ontwikkeld die zich tot de kamancheh verhoudt als de cello tot de viool. Over het reusltaat was hij zo enthousiast, dat hij het nieuwe instrument shah-kaman doopte, wat zoveel betekent als koninklijke kaman.

Tikje minder goddelijk
Dat predicaat zou je overigens met hetzelfde gemak kunnen toekennen aan de bespeler zelf, want in de wereld van de klassieke Perzische muziek wordt Kalhor tot de absolute top gerekend. Misschien een tandje minder goddelijk dan Mohammad Reza Shajarian, maar die bedrijft dan ook de hoogste aller kunsten – die van de zang. In samenwerking met diezelfde Shajarian beleefde Kalhor overigens zijn internationale doorbraak via het album Night Silent Desert (2000), met daarop een orkestraal werk van Kalhor voor zowel Perzische als westerse instrumenten.

Eerbetoon aan slachtoffers
Kayhan Kalhor (Teheran, 1963) is van Koerdische komaf. Hoewel opgeleid in de klassieke Perzische muziek, klinkt die afkomst regelmatig door in zijn muziek. Het lot van zijn volk laat hem niet onberoerd. Zo droeg hij zijn compositie Silent City op aan de slachtoffers van de gifgasaanval door Saddam Hoessein op het Koerdische stadje Halabjah in 1988. Hij voerde het stuk uit met de jonge Amerikaanse muzikanten van het strijkkwartet Brooklyn Rider, typerend voor de muzikale wereldburger die Kalhor inmiddels is geworden.

Dialoog met andere tradities
Sinds hij eind jaren negentig samen met de Indiase sitarspeler Shujaat Khan (zoon van de legendarische Ustad Vilayat Khan) de groep Ghazal oprichtte, staat het werk van Kalhor steeds vader in het teken van de dialoog met andere tradities. Sommige daarvan liggen voor de hand, want de klassieke muziek van India vindt zijn oorsprong in de Perzische. Maar andere zijn verrassend en gedurfd, zoals die met de Turkse langhalsluitist Erdal Erzincan en de Malinese koravirtuoos Toumani Diabaté.

Kayhan Kalhor met Ali Bahrami Fard
Het duo waarmee Kalhor binnenkort Amsterdam aandoet, heeft misschien minder van doen met interculturele dialoog, maar verrassend is het wel degelijk. Want naast de al genoemde shah-kaman wordt hier een instrument bespeeld dat weliswaar traditioneel is, maar zeker in deze contreien zelden of nooit wordt gehoord. Ali Bahrami Fard bespeelt namelijk de bas-santur, een speciale variant van de Perzische oervorm van de cimbaal, waarvan het bereik een vol octaaf naar beneden is uitgebreid. De muziek van het duo heeft daardoor iets weg van de combinatie van cello met piano, een bekende uit de westerse klassieke muziek.

Luister hier naar het album dat het duo in 2012 uitbracht.

De noodzaak van vernieuwing
Zo draagt Kayhan Kalhor wederom op subtiele wijze bij aan de verdere ontwikkeling van de eigen Perzische traditie. Want als geen ander beseft deze ervaren muzikant dat traditie zonder vernieuwing geen lang leven beschoren is.