De parade nadert...
...met de dames van String ConneXions op kop.
Ulla Pirttijärvi joikend in de vrije natuur.
De theaterschuur in Vassenden...
...waar Sarah Jane Summers en Juhani Silvola een swingend optreden gaven.
Fragment uit Årstidene van Villniss
Peyo Peev bij String ConneXions.
Vocal ConneXions in de Førdekyrkje.
Knut Hamre.
Mazurka dansen bij Janusz Prusinowski Kompania.
Village music meets Chopin.
Basco met rechts Ale Carr op sister.
Catrin Finch & Seckou Keita.
Fiddlers' Bid op orkaansterkte.
Jeugdige volksdansers op de brug over de rivier.
Førdefestival 2015 Veel dwarsverbanden, maar liever geen scherpe randjes. zaterdag 8 augustus, 2015

De 26ste editie van het sympathieke festival voor folk en wereldmuziek in het Noorse Førde was zoals gebruikelijk een tot in de puntjes verzorgd vijfdaags evenement waar ruim 300 artiesten optredens verzorgden op niet minder dan 30 podia, zowel in Førde zelf als ver daarbuiten. Ton Maas reisde voor MixedWorldMusic af naar Noorwegen en maakte de volgende impressie.


door Ton Maas (tekst en foto's)

Voor deze kleine en nogal slaperige provinciestad aan het uiteinde van de Førdefjord is het festival voor traditionele en wereldmuziek een van de hoogtepunten van het jaar. Vooral de gratis publiekstrekkers, zoals het festivalontbijt op zaterdag in het park langs de rivier en de aansluitende festivalparade, waarin bijna alle artiesten in een lange optocht al musicerend langs de Hafstadvegen paraderen, vanaf de trottoirs toegewuifd door een grote schare gezinnen met kinderen, trekken dagjesmensen uit de wijde naar Førde. Hetzelfde geldt voor de familiezondag in cultureel centrum Førdehuset met korte optredens speciaal voor de kleintjes. De galavoorstellingen in de grote zaal van Førdehuset, waar tot tweemaal toe een soort revue wordt opgevoerd met fragmenten uit de verschillende optredens, worden eveneens massaal bezocht. Maar er zijn ook kleinschaliger en meer intieme concerten op bijzondere locaties, zoals de kantine van het gemeentehuis, enkele historische houten gebouwen in Førde en een paar musea en oude boerderijen in de omgeving.

Aandachtsregio Noord-Europa
Wat Førde onderscheidt van de meeste andere wereldmuziekfestivals in Europa, is dat meer dan de helft van het totale aantal optredens wordt verzorgd door artiesten uit Noorwegen en de drie buurlanden. Daarbij wordt nadrukkelijk niet gesproken van 'Scandinavian' maar van 'Nordic', want de Finnen mogen dan prima buren zijn, Scandinaviërs zijn het natuurlijk niet. Afgezien van die kleine 'gevoeligheid' is de onderlinge sfeer opperbest. De Finse Sami-joiker Ulla Pirttijärvi en haar begeleidingsgroep Ulda worden even innig omarmd als het vele talent van eigen, Zweedse of Deens bodem. Een ander voorbeeld van verbroedering tussen volken is het Schots-Finse duo van echtelieden Sarah Jane Summers (viool) en Juhani Silvola (gitaar), dat nog wat extra goodwill heeft gekweekt door zich in Noorwegen te vestigen. Een enkele keer leidt de trots op de eigen traditie tot net iets te veel 'ons kent ons', zoals wanneer aan accordeoniste Linda Gytri met veel bombarie een juryprijs wordt uitgereikt, terwijl ze met haar repertoire van vriendelijke meeneuriedeuntjes niet snel buiten de landsgrenzen zal geraken.

Traditie en moderniteit versmelten
Waar de formule van het festival wel goed uitpakt, is met het optreden van de Noorse muziek- en dansgroep Villniss. Uit tradionele volksdansen, zang en muziek voor de hardingfele (traditionele Noorse viool met extra resonantiesnaren) hebben deze jonge honden een eigenzinnig idioom ontwikkeld waarmee traditie en moderniteit worden samengebracht in een unieke vorm van muziektheater. Acrobatische dans, waarbij soms salto's werden gesprongen met de viool in de hand, en geraffineerde interactie tussen wind uit een cirkelvormige opstelling van ventilatoren en lange slierten ragfijn textiel, zorgden tijdens de voorstelling Årstidene voor adembenemende taferelen.

Bijzondere projecten
Elke editie van het Førdefestival gaat gepaard met een of meer speciale projecten waarbij artiesten uit verschillende tradities worden uitgenodigd om gezamenlijk een voorstelling te ontwikkelen. Wat daarbij dit keer opviel, is dat op het ene project blijkbaar veel zwaarder wordt ingezet dan het andere. De deelnemers aan String ConneXions klaagden na afloop over het feit dat ze slechts enkele uren met elkaar hadden kunnen repeteren. Jammer, want het samenspel van Noorse hardingfele, Zweedse nyckelharpa, Indiase sarangi en Bulgaarse gadulka bood beslist interessante perspectieven, al was het maar om gadulkavirtuoos Peyo Peev aan het werk te zien en te horen. Het project Dance ConneXions, waarbij flamencodans werd gekoppeld aan Indiase kathak, kwam ondanks ronkende aanbevelingen niet echt van de grond. Eigenlijk was dat ook te voorzien geweest, want de aan talloze regeltjes gebonden expressie van de Indiase dansvorm biedt nauwelijks ruimte om weerwerk te bieden aan de ongeremde passie van de flamenco. Ook qua ritmiek zijn beide tradities nauwelijks met elkaar te verbinden. Al met al een misser van formaat

Hemelse vrouwenstemmen
Dat het ook anders kan, bewezen de deelnemers aan Vocal ConneXions, en dat terwijl een van de vijf deelnemende dames, de Schotse Julie Fowlis, op het laatste nippertje wegens ziekte moest worden vervangen. In de fraaie akoestiek van de ruim honderd jaar oude Førdekyrkje kringelden de stemmen van initiatiefneemster Unni Løvlid uit Noorwegen, Georgana Dimitrova en Daniela Stoichkova uit Bulgarije (Eva Quartet), Annie Ebrel uit Bretagne en de al genoemde Ulla Pirttjärvi uit Finland op hemelse wijze door elkaar heen, hier en daar aangevuld met zoevende klanken uit een gestreken contrabas.

Het gevaar van oppervlakkigheid
Een van de valkuilen bij het programmeren van wereldmuziek is de hang naar exotisme. Natuurlijk gaat er iets magisch uit van het eeuwenoude Vietnamese poppentheater, waarbij de figuren zich voortbewegen in een bassin vol water. Maar zonder enige achtergrondinformatie over de personages en verhaallijn zit je je als toeschouwer eigenlijk alleen maar te vergapen aan de buitenkant van de traditie. Ook na het optreden van Ndima, een groep Pygmeeën uit noordelijk Congo, bleef de indruk hangen dat het beter was geweest als de zangeressen van de groep in hun normale dagelijkse klof kun opmerkelijke zangkunst hadden gedemonstreerd en niet in een bijna circusachtige setting van zang en dans in rieten rokjes en uitbundig geschud van bilpartijen.

Diepgang en introspectie
De traditionele muziek voor de hardingfele is vooral bekend als begeleiding van Noorse volksdansen, maar wat grootmeester Knut Hamre in gezelschap van zijn voormalige studente Benedicte Maurseth liet horen in de muisstille Haarklousalen, leek daar mijlenver van verwijderd: verstild, introspectief vioospel van ademstokkende schoonheid, vol subtiele versieringen en bijna dissonerende tweesnarige samenklanken. Muziek van grote eenvoud en tegelijk peilloze diepgang.

Werelden die met elkaar samenvloeien
Heel wat opwindender, maar niet minder diepgravend waren de mazurka's waarop Janusz Prusinowski met zijn groep uit Polen het festivalpubliek later die dag onthaalde. De intensiteit en de overgave waarmee de eeuwenoude dorpsmuziek werd gespeeld, gaf er een bijna ritueel karakter aan, waarbij je als luisteraar (en muzikant of danser) zomaar in trance zou kunnen geraken. Speciaal voor het festival in Førde was concertpianist Janusz Olejniczak met de groep meegereisd om te demonstreren hoe verrassend klein de afstand is tussen de mazurka's van Chopin en hun volkse oervorm uit de regio rond Warschau. In eerste instantie werd er afwisselend gespeeld, maar gaandeweg het concert schoven beide werelden met verbazingwekkende vanzelfsprekendheid steeds verder in elkaar.

En de rest...
In vijf dagen kan je heel wat verschillende muziek laten horen, zeker als je zo'n dertig podia tot je beschikking hebt. Naast gevestigde namen als Toto La Momposina, Catrin Finch & Seckou Keita, Rajery, Natacha Atlas en Driss El Maloumi bracht de 26ste editie van 'Førde' interessante nieuwkomers, zoals het Deense Basco, dat zich net als Dreamers' Circus op het grensvlak tussen folk en klassiek beweegt (en bovendien sisterspeler Ale Carr met die groep gemeen heeft). Verrassend was ook het spetterende optreden van Fiddlers' Bid uit Shetland, met maar liefst vier violisten in de frontlinie. Een cd hoef je er echt niet van de te hebben, maar voor aanstekelijke feestvreugde ben je bij deze heren en dame aan het juiste adres.

Een lust voor het oog
Het Førdefestival biedt ook andere geneugten dan muziek. Wie de wandelschoenen bij zich had en niet terugdeinsde voor een stevige klim, kon naast indringende samenzang door Mongoolse en Sardijnse stemmen genieten van een spectaculair uitzicht over stad en omgeving. En door het schilderachtige berglandschap met besneeuwde toppen als decor kreeg de joik van Ulla Pirttijärvi een authentieke extra dimensie. De eeuwenoude zangkunst van de Sami was immers nooit bedoeld voor gebruik binnenshuis.


meer nieuws
Betoverende samenzang in de Amstelkerk
maandag 11 maart, 2024
Soloconcert van Nani Vazana in de Roode Bioscoop
zondag 10 maart, 2024
Plus de Transglobal World Music Chart Top-40
vrijdag 1 maart, 2024
Uitverkochte Cloud Nine zaal op stelten gezet
maandag 19 februari, 2024
In Amsterdam, Utrecht en Den Haag tussen 8 maart en 22 juni 2024
woensdag 14 februari, 2024
Daverend optreden bij De X
maandag 12 februari, 2024
Tref begeleidt balfolk in De Omval
dinsdag 6 februari, 2024
Plus de Transglobal World Music Chart Top-40
donderdag 1 februari, 2024
Een persoonlijke impressie
maandag 29 januari, 2024
Monica Akihary met Boi Akih op Jazz Podium Hot House in Leiden
zaterdag 27 januari, 2024