Glatt und Verkehrt in het Oostenrijkse Krems an der Donau is een buitenbeentje onder de wereldmuziekfestivals. Niet alleen vanwege de unieke ligging tussen de wijngaarden van Niederösterreich, maar ook vanwege de brede blik van programmeur Jo Aichinger. Naast onversneden traditie en mengvormen met jazz, pop en avantgarde schotelt hij zijn publiek ook zware kost voor, zoals een compositieopdracht met als vertrekpunt een stuk van Maurico Kagel. Ton Maas is voor MixedWorldMusic in Krems en peilt de stemming.

door Ton Maas (tekst en foto's)

Het bloedbad van Rechnitz in maart 1945, waarbij vlak voor de komst van de geallieerden nog ruim zeshonderd gevangenen - merendeels Hongaarse joden - werden afgeslacht, geldt als een gitzwarte bladzijde in de Oostenrijkse geschiedenis, net als de vele pogingen om de zaak sindsdien te verdoezelen of vergoeilijken. Toch vond Jo Aichinger, programmeur van Glatt und Verkehrt, het een goed idee om in het kader van de thema-avond 'Desondanks zingen - muziek in tijden van oorlog, protest en verzet' zijn publiek te onthalen op een pittig concert waarbij variaties op een thema van componist Mauricio Kagel het verontrustende klankdecor vormden voor een hardop gelezen ooggetuigenverslag vol gruwelijke details. Het daarop volgende optreden door een ensemble uit Cambodia was overigens op een andere manier minstens zo dramatisch, want de groep telt drie van de zeer weinige oudere muzikanten die het schrikbewind van de Rode Khmer hebben overleefd. De avond werd op iets opbeurender toon afgesloten door de Britse protestzanger Billy Bragg, die zijn welverdiende toegift inleidde met zijn eigen politieke credo: 'De echte vijand is niet het kapitalisme of het neoliberalisme; de echte vijand is ons eigen cynisme, want daardoor geloven we niet langer dat een betere wereld mogelijk is.'


Afrikaans maar dan anders
De vijfdaagse finale van de achttiende editie van Glatt und Verkehrt ging op woensdagavond van start met als thema 'Actuele muziek uit Dakar, Kinshasa en Harare'. De groep Kunzwana #1, die als eerste aantrad, maakte meteen korte metten met de gangbare opvatting van Afrikaanse muziek door uit Zimbabwaanse stijlvormen, funk, ambient en jazzelementen een rauw en eigenzinnig mengsel te brouwen. Volgens de Oostenrijkse trompettist en impro-pionier Franz Hautzinger kwam een en ander tot stand middels een 'intensieve oefenpraktijk van "samenhoren" en als groep de muziek volgen'. Het leverde in elk geval enerverende muziek op, waarin zang in de taal van de Shona en melodieën uit traditionele Zimbabwaanse instrumenten als de mbira (duimpiano) worden gelardeerd met liefdevol ontregelend blaaswerk op koper en conch-shell. Spectaculair was het onwaarschijnlijk diepe gegrom en huiveringwekkende gekrijs waarmee de Franse stemkunstenares Isabelle Duthoit haar eigen (overigens meestal melodieuze) klarinetspel telkens weer onderbrak.

Van Kinshasa naar Dakar
Ondanks al hun enthousiasme hadden Jupiter en zijn band Okwess International daarna moeite om echt te overtuigen. Aan hun inzet lag het niet, maar de meeste nummers waren te eentonig en voorspelbaar. Wat wel bleef nagonzen, was de frase die de voormalige Oost-Berlijner uit Congo te pas en te onpas uitkraaide: 'Mein Deutsch ist kaput, aber ich kann kommunikee!' Heel wat sterker was het door producent Mark Ernestus samengestelde gezelschap van zangeres Mbene Diatta Seck en de groep Jeri-Jeri. Deze meestertrommelaars uit Senegal bezigen een genre dat luistert naar de naam ndagga en verbonden is met de cultuur van de griots. Behalve virtuoos slagwerk en acrobatische dans door een uiterst lenige vrouw met het postuur van een vogelverschrikker werd het publiek in Krems onthaald op de indrukwekkende zangstem van Seck, die even moeiteloos de laagte in dook als hemelhoog juichend boven het gewoel uitsteeg. In een religieus getint gezang wist ze bovendien het duizendkoppige publiek te hypnotiseren met haar intensiteit en concentratie.

Brug naar een nieuw hoogtepunt
De tweede festivaldag leverde de voorlopig grootste verrassing op, en nog wel een uit Nederland. Want The Bridge, het samenwerkingsproject van pianist Martin Fondse en zijn orkest met de Braziliaanse zanger Leninie, kwam tot stand door toedoen van de MusicMeeting. Wie er vorig jaar in Nijmegen bij was, zal waarschijnlijk hebben gedacht dat het niet beter kon, de speelse en uitdagende interactie tussen de Braziliaan en de Nederlandse groep, op scherp gezet door de inventieve arrangementen van Fondse. Maar na een jaar vol optredens - vele ervan in Brazilië - is het onderlinge vertrouwen alleen maar gegroeid en het ensemblespel nog hechter en tegelijk vrijer. Na de ontlading die de ovatie met orkaankracht teweeg bracht, kreeg je zowat te doen met de artiesten die hierná moesten optreden.

Harde dobber
Dat genoegen (maar niet heus) viel te beurt aan zangeres Fatoumata Diawara en haar tijdelijke Cubaanse kompaan Roberto Fonseca. Met het air van een diva betrad Diawara het podium, blijkbaar vastbesloten om de zaak naar haar hand te zetten. Zonder veel extra inspanning slaagde ze er in om het publiek voor zich te winnen, ondanks het toch wat routineuze karakter van haar optreden. Blijkbaar begint de lengte van de tournee zich inmiddels te wreken. Ook Fonseca klonk vaak weinig geïnspireerd en leek vooral te willen scoren met de hoeveelheid noten die hij uit zijn klavier wist te kloppen. Het meest enerverende moment was eigenlijk de fraaie solodie Sidibé Drissa speelde op de kamalen'goni, de Malinese jagersluit.

Na het weekend meer over de twee laatste festivaldagen, waarin optredens van onder anderen Colin Stetson & Shazad Ismaily, de Mexicaanse zangeres Dora Juárez Kiezkovsky, de Frans-Algerijnse groep Fanfaraï en het project Qasida met flamencozangeres Rosario 'La Tremendita' en Mohammad Motamedi.

Klik hier voor meer informatie over Glatt und Verkehrt.