Samba de Verao is zijn grootste hit. Die dateert alweer van 1967. Marcos Valle speelde in juli op North Sea Jazz ter gelegenheid van zijn vijftigjarige muziekcarričre. 'Ik ben geen 50 meer', zegt hij tegen Charlie Crooijmans, die de 70-jarige zanger-toetsenist en componist uit Rio de Janeiro interviewt na zijn optreden.

door Charlie Crooijmans - foto's Tineke van Brederode

Na zijn optreden op het North Sea Jazz Festival krijg ik de gelegenheid om Marcos Valle, die al vijftig jaar in het vak zit, een kort interview af te nemen. Voor de grap zegt hij dat hij geen vijftig meer is. Ik moet natuurlijk zeggen dat hij er nog goed uitziet voor zijn leeftijd, en dat is ook zo. In september wordt hij zeventig. Aan de hoezen van zijn discografie te zien is hij best exhibitionistisch. Neem bijvoorbeeld die bossaplaat uit 1970 waar hij als jonge blonde god met ontbloot bovenlijf in zijn (eenpersoons) bed ligt. Typisch voor die tijd.

Componeren voor Sesamstraat
Het uiterlijk mag dan wel belangrijk zijn, het draait echter toch allemaal om de muziek. Hij heeft voor menig artiest geschreven en gespeeld met mensen als Sérgio Mendes en Milton Nascimento. In de jaren zestig en zeventig heeft Valle voor telenovellas en tv-programma’s als Sesamstraat geschreven. Tijdens de dictatuur is Valle voor een tweede keer naar de VS gegaan (de eerste keer was rond 1960) en heeft hij zich verdiept in soul en r&b. Zijn Britse label heeft hem in het jaar 2000 op de Europese markt gezet. Ondanks zijn indrukwekkende loopbaan (en schijnbare ijdelheid) krijg ik te maken met een zeer bescheiden en aimabele man.

Je muziekcarrière beslaat dit jaar vijftig jaar!
'Ja, in 1962 nam ik voor het allereerst iets op, voor Tamba Trio (Sonho de Maria; red.), destijds een heel populaire groep, maar vanaf 1963, nadat ik mijn debuutalbum had opgenomen, heb ik non-stop gewerkt voor verschillende dingen. Dus vier ik dit jaar mijn muziekcarrière van vijftig jaar. Leuk dat dit precies samenvalt met deze tournee in Europa.'

Was dat toevallig?
'Om eerlijk te zijn, ben ik bijna elk jaar in Europa aan het touren. Maar dit jaar is het live opgenomen album Celebrating 50 years of Marcos Valle, met alleen composities van mij, gelanceerd. Het is een samenwerking met de Amerikaanse zangeres Stacey Kent. Zij is echt geweldig! Dus eigenlijk is het geen toeval maar gewoon een goed moment. Morgen, na deze tour van negen concerten, keer ik terug naar Rio de Janeiro en dan vertrek ik naar Japan. Op verschillende plekken kan ik mijn jubileum vieren. É legal (het is te gek)!'

Tijdens het optreden op North Sea Jazz noemde je de dj’s die jou hebben ontdekt. Vertel eens.
'Nou ja, het begon eigenlijk eind jaren tachtig, begin jaren negentig. Toen heeft een aantal dj’s uit Londen zonder dat ik het wist mijn muziek gedraaid. Het publiek – vooral jonge mensen die van dansen houden op muziek van Ray Charles, Stevie Wonder, Dave Brubeck – ging helemaal uit z'n dak: Who is that, who is that? That’s Marcos Valle, Marcos Valle! Stap voor stap begon dat te groeien. Van het een kwam het ander en toen ben ik in Europa beland.'

Jay-Z en Kayne West
In het optreden van daarnet had ik het over Jay-Z en Kayne West, twee beroemde Amerikaanse rappers die mijn muziek uit de jaren zeventig gesampeld hebben en me daar natuurlijk de credits voor hebben gegeven (voor New God Flow heeft Kayne West Bodas de Sangue gebruikt, en Jay-Z gebruikte Ele e Ela voor Thank You; red.). Dat vind ik erg goed, omdat je zo ook het publiek van andere artiesten kunt bereiken. Ik houd ontzettend van die verbindingen tussen verschillende stijlen.'

Volgens mij ben je een muzikale veelvraat.
'Zeker weten, mijn muziek bevat vele invloeden. Als jochie van een jaar of 3, 4 begon ik me al te interesseren voor muziek. Mijn oma (van mijn moeders kant) speelde klassiek piano en mijn vader, die advocaat was, kocht heel veel populaire muziek en draaide die thuis. Dus klassieke en populaire muziek werkten alle twee op me in. Op m'n zesde ben ik klassieke muziek gaan studeren, zeven jaar lang. Ik luisterde intussen naar van alles.'

Van jazz tot baião
Mijn muziek heeft vele invloeden: jazz, samba, baião, rock, soul en bossanova, dat later kwam. Dit alles heeft bijgedragen aan mijn eigen stijl. En ik hou van samenwerkingen, dat is leuk voor beide kanten. Sinds het bossanovatijdperk (jaren zestig; red.) heb ik bijvoorbeeld samengewerkt met Lulu Santos, en Marcel Camelo, met personen uit verschillende hoeken, want met mijn muziek kun je alle kanten op.'

Op North Sea Jazz, Roskilde en nog wat andere podia heb je samen met Lucas Santtana gespeeld. Hoe zijn jullie met elkaar in contact gekomen?
'Dat was toeval, want we zitten bij dezelfde boeker in Europa, de Duitse firma Bacana. Zij vroegen of ik Lucas Santtana niet als special guest in mijn shows wilde hebben, want Lucas is relatief gezien een nieuwe artiest en zijn werk heeft veel raakvlakken met mijn muziek. Ik kende zijn naam wel, maar ik had zijn muziek nog nooit gehoord. Hij heeft me zijn werk gestuurd en ik vond het geweldig. Natuurlijk stemde ik toe.
Lucas maakt een mix van samba, baião en rock. We lijken wat dat betreft best erg op elkaar. Eerst stelde ik hem voor dat hij met mijn band zou spelen, maar dat wilde hij liever niet. ‘Gun mij het plezier om met jou, met jouw stijl, met jouw piano te spelen, por favor.’ Toen ben ik overstag gegaan en eigenlijk was deze muzikale uitwisseling een goed idee. Het werkte goed zo samen op het podium. Deu certo!'

Kunnen we het nog even hebben over de situatie in het huidige Brazilië?Volgens mij heb je wel eens gezegd dat artiesten verplicht zijn zich iets van de sociale onrust aan te trekken.
'Zonder meer! Toen ik in 1962-63 begon met muziek maken, was Kubitschek nog aan de macht. We hadden een democratie en er heerste een zeker optimisme. Toen de militairen aan de macht kwamen, veranderde alles. De persvrijheid werd aan banden gelegd. Verscheidene artiesten, waaronder ikzelf, probeerden sociaal geëngageerd te schrijven, maar we werden gecensureerd. In 1975 besloot ik daarom een tijdlang uit Brazilië weg te blijven. Daarvóór ging ik ook altijd weg – zoals die eerste keer met Sérgio Mendes – maar altijd kwam ik weer heel snel terug. Uiteindelijk ben ik vijf jaar in Amerika gebleven en heb ik samengewerkt met Sarah Vaughan, Chicago en Leon Ware.'

Lula
'Ik weet nog goed dat ik meeliep met de Passeata dos Cem Mil (demonstratie in1968; red.) en ik zie wel overeenkomsten met nu. Maar toch is de situatie compleet anders. Nu zijn de protesten niet tegen een dictatuur of regering gericht. Integendeel! Zoals je weet begon het allemaal met de verhoging van de prijs voor buskaartjes, en van het een kwam het ander. De middenklasse was eigenlijk wel tevreden met Lula. Er is veel verbeterd, maar toch is er veel blijven liggen. Nu wordt er geprotesteerd tegen corruptie en bonussen, en met behulp van sociale media is het mogelijk om veel mensen op straat te krijgen, dus de bestuurders zullen waakzamer moeten zijn. Het volk pikt het niet langer. Ik vind het echt geweldig wat er gebeurt in Brazilië.'

Bekijk een videoimpressie van een nummer dat Valle en Santtana tijdens North Sea Jazz speelden.

Liveregistratie uit 2008 van Jet Samba.