Erik Rydvell licht in een video toe hoe zijn nyckelharpa werkt en laat speelvoorbeelden in allerlei stijlen zien
Aysenur Kolivar
Stemmerett og stemmeprakt
Kari Malmanger
de fenomenale María Pagés
Tartit op de Parade
Afel Bocoum & Alkibar
Dans uit Borneo op de parade

Magisch-realistische trip naar Noors Førde Festivalen Waar wereldmuziek folk is uit een andere cultuur donderdag 11 juli, 2013

Idyllischer kan je het niet krijgen, vier dagen festival ondergaan op bijzondere locaties, zoals op de top van de berg, bij een fjord, in de bossen en aan de rivier. MixedWorldMusic bezocht het Førde Festivalen in Førde, door het Engelse blad Songlines gekozen tot een van 's werelds beste world music festivals. Dit jaar was het centrale thema Muziek & Natuur. Een reisverslag.


door Charlie Crooijmans

De kleurrijke houten huizen reflecteren in een stil groenblauw water tussen de hoge bergen in de Noorse fjorden. Zeemeeuwen scheren vlak langs de bootpassagiers. Het sneeuw en ijs op de bergtoppen smelt tot watervallen, soms rustig, soms indrukwekkend krachtig.

Magisch-realistische trip
De trip van Bergen, via Flåm en Balestrand tot Førde is magisch-realistisch. Wij, een internationale groep van 25 journalisten, programmeurs en fotografen, krijgen Noorwegen op z’n mooist te zien voordat het festival begint. Onderweg maken we kennis met Ottar Kåsa, een jonge getalenteerde hardangerviolist (op de hardingfele) en hardangervioolmaker. Hij is een van de weinigen die al zijn energie steekt in het behoud van dit karakteristiek versierde instrument, die van de viool afwijkt door de sympathische snaren. Deze snaren die meeklinken zijn waarschijnlijk geïnspireerd op de Indiase klankesthetiek. Het nadeel van deze fiddle is het stemmen, dat veel tijd kost. Kiezen daarom de meeste jongeren voor de gewone viool?

Multicultureel middelpunt van de wereld
De 24ste editie van het Førde Festival valt tussen 4 en 7 juli 2013. Er vinden honderd evenementen plaats in dertig zalen – naast de gebruikelijke concertzalen wordt het publiek uitgenodigd om naar bijzondere locaties te gaan, zoals op de top van de berg, bij een fjord, in de bossen en aan de rivier – en er zijn meer dan driehonderd artiesten aanwezig uit dertig verschillende landen. Je begrijpt dat dit suffe stadje in het traditionele district van Sunnfjord met iets meer dan 12.000 inwoners één keer per jaar wordt getransformeerd in een wervelend, multicultureel middelpunt van de wereld.

Muziek&Natuur
Elk jaar heeft het festival een thema. Dit jaar is dat Muziek&Natuur. 'Nature has been an inspiration for music and musicians throughout history, as it still is today. It is absolutely fascinating to explore the connections between natural phenomena and musical expression', zegt oprichtster en festivaldirectrice Hilde Bjørkum. Ze refereert hier aan hoe natuurlijke stemmingen en verschijnselen symbolisch gebruikt worden in de muziek, of aan de natuur als directe bron voor instrumenten, zoals de kalebas voor de kora, bamboe, riet of hout voor de fluit, en darmsnaren van de vedel. De meesters van de sape (luit met houtuitsnede) uit Borneo staan voor mijn gevoel het dichtst bij de natuur. Deze 'vogelmensen' – ze gebruiken veel veren in hun kostuum – geven met eenvoudige dans en muziek een inkijkje in het verre oerwoud van Borneo.

Evenveel folk als world
Tijdens het openingsconcert in het Førdehuset waar de meeste optredens plaatsvinden, krijgen we een voorproefje van een aantal groepen die de komende dagen te zien zijn. Dat is het mooie van dit festival: er treden heel veel groepen tegelijkertijd op, maar ze treden vaker op, dus je hoeft in principe niets te missen, tenzij je het schema niet goed bijhoudt – en dat lukte mij helaas niet altijd. Ook de hele line-up van het festival is goed in balans. Verhoudingsgewijs is er evenveel folk als world. Hier is wereldmuziek vaak folk uit een andere cultuur, maar er zijn ook cross-overs. Saillant is de aanwezigheid van veel vrouwelijke artiesten.

Stemmerett og stemmeprakt!
Het is precies honderd jaar geleden dat de vrouwen in Noorwegen stemrecht kregen. Om dit te markeren besloot Bjørkum een project op te starten waarbij de twee beste Noorse vocalisten, Berit Opheim en Unni Boksasp, hun krachten bundelen met twee sterke vrouwenstemmen uit de landen van de 'Arabische Lente', Dorsaf Hamdani uit Tunesië en Waed Bouhassoun uit Syrië. Het is een aparte combinatie van zuivere, koele zang uit het noorden met de warme melismatische Arabische zang van Hamdani en Bouhassoun. De laatste twee hebben een compleet verschillende achtergrond: de eerste komt uit de klassieke wereld en de laatste is met haar ud meer singer-songwriter. De vrouwen worden begeleid op percussie, viool en hardingfele.

María Pagés  sensueel en krachtig
Over vrouwen gesproken, een van de hoogtepunten was het optreden van María Pagés! Deze wereldberoemde en gelauwerde flamencodanseres is geboren in Sevilla in 1963. Ze heeft van de flamenco een persoonlijke en expressieve kunstvorm gemaakt. Samen met vier muzikanten en acht dansen zet ze een spectaculaire show neer, maar: haar solodansen zijn het allersterkst. Heel sensueel en krachtig, soms donker maar ook amusant, zoals de dialoog tussen haar dans met castagnettes, die de twee mannelijke dansers met stokken uiteindelijk toch weet te overtroeven.

Aysenur Kolivar – hoogtepunt
Het optreden van de Turkse zangeres Aysenur Kolivar is wat mij betreft ook een hoogtepunt. Deze fragiele verschijning heeft een zeer bijzondere stem, meisjesachtig en vol emotie. Het repertoire bestaat uit liederen van rondom de Zwarte Zee. De academica richt zich op de cultuur en de folklore van de oostelijke kant van de Zwarte Zee. Ze maakt zich ook sterk voor vrouwen wereldwijd. Aan het einde van haar optreden droeg ze haar dochtertje het podium op, die heel verlegen onder haar rok wilde kruipen. Het is een mooi statement dat vrouwen in de muziekindustrie zich ook kunnen profileren als moeder.

Noorse folk versus qawwali uit Pakistan
De Noorse folklore is natuurlijk alom aanwezig op Førde, en wel in verschillende gedaanten, zoals traditionele folk van meester-hardangerviolist Knut Buen samen met Leif Rygg, de jonge Ottar Kåsa, en accordeonist Linda Gytry, die prachtige, donkere, landschappen kan spelen. Een van mijn favorieten is zangeres Kari Malmanger. Met een ensemble van harmonium, gitaar en viool brengt ze sfeervolle liederen uit het westen van Noorwegen. De hardangerviolist Olav Luksengård vormt een duo met de Zweedse Erik Rydvell.
 
In het videointerview dat we met Erik Rydvell deden, geeft hij een toelichting hoe zijn nyckelharpa werkt. Klik hier om de video te bekijken. met uitgebreide speelvoorbeelden, van Bach tot metal! 
 
Unni Løvlid schuwt geen improvisatie in haar folk. De industriële contrabas, orgel van glazen water en ijle stem die tegen de noten aanhangt, blijkt niet erg toegankelijk. Maar het geeft wel de essentie weer van wat folk is. Vooral bij de vocalisten overheersen ratio, controle en precisie. Een perfect contrast met de levendige, chaotische qawwalizangers - Maher & Sher Ali - uit Pakistan, die direct uit het hart zingen. Je zou bijna zeggen dat de samenleving reflecteert in de muziek.

Muziek uit Mali
In een samenwerking met het Malinese Festival au Désert treden er twee groepen op uit het ontwrichte land, Afel Bocoum & Alkibar, en Tartit. Afel Bocoum is een neef van de legendarische Ali Farka Touré, wiens stijl duidelijk terug te horen is. Een andere bron van inspiratie is de Niger – Alkibar betekent 'Boodschapper van de grote rivier'. Het optreden op zondag is in de warme zonnige buitenlucht vlakbij de Jølstrarivier. Tartit bestaat grotendeels uit vrouwen. De groep is samengekomen in de jaren negentig in een vluchtelingenkamp in Burkino Faso. Op de eerste avond spelen ze in een van de hutjes van het Jølstramuseum en de belangstelling was zeer groot. Mooi dat de Noren op deze intieme manier kennis kunnen maken met de woestijncultuur van Mali.

Stadje wordt één groot festivalterrein
Het festival is waarschijnlijk het belangrijkste evenement dat het stadje Førde te bieden heeft. Het is niet alleen een fijne plek voor jonge folkmuzikanten: zo heeft de topgroep Majorsteun speciaal voor het festival een project met tien jonge violisten opgezet, Kvitre (Twitter) genaamd, om de traditie in ere te houden. Met een choreografie en een videoscherm met grappige animaties is het voor jongeren aantrekkelijk gemaakt. Het is ook mooi om te zien hoe het stadje verandert in één groot festivalterrein. Muzikanten en bewoners laten zich verrassen door het beste van het beste wat de wereld te bieden heeft. Vanwege het thema ligt de focus dit jaar op akoestische acts. Natuurlijk is er ook folkpop, zoals die van Suo uit Finland, Besh-o-Drom uit Hongarije, OrqueStrada uit Portugal, en Le Vent Du Nord uit Canada. Maar de Baskische Kalakan en Northumbrian Voices van Kathryn Tickell maken toch nét iets meer indruk. Het Førde Festivalen is kortom een fantastische ervaring!

www.fordefestival.no

Klik hier om te zien waar Førde ligt op de kaart van Noorwegen.
 

meer nieuws
Betoverende samenzang in de Amstelkerk
maandag 11 maart, 2024
Soloconcert van Nani Vazana in de Roode Bioscoop
zondag 10 maart, 2024
Plus de Transglobal World Music Chart Top-40
vrijdag 1 maart, 2024
Uitverkochte Cloud Nine zaal op stelten gezet
maandag 19 februari, 2024
In Amsterdam, Utrecht en Den Haag tussen 8 maart en 22 juni 2024
woensdag 14 februari, 2024
Daverend optreden bij De X
maandag 12 februari, 2024
Tref begeleidt balfolk in De Omval
dinsdag 6 februari, 2024
Plus de Transglobal World Music Chart Top-40
donderdag 1 februari, 2024
Een persoonlijke impressie
maandag 29 januari, 2024
Monica Akihary met Boi Akih op Jazz Podium Hot House in Leiden
zaterdag 27 januari, 2024