Als er één groep is die je gerust synoniem kunt verklaren met een heel land, dan is dat wel het legendarische Super Mama Djombo uit Guinee-Bissau. Medeoprichter en drummer Zé Manel noemt de band een monument, en dat is niet overdreven. Super Mama Djombo speelt op 7 juli op het Afrikafestival in Hertme.

door Bram Posthumus

Er wordt even niet gerepeteerd. Achter het grote huis annex studio in de wijk Ajuda in de hoofdstad Bissau zit bijna de voltallige band te overleggen over de komende tournee: Kaapverdië, Frankrijk, Portugal, Nederland. Het is avond, nog steeds warm, en het gonst er van de muskieten. De gesprekken – en de grappen – gaan over (hoe kan het anders) paspoorten en visa.

Band van het volk
Het begon allemaal in 1972, in een zomerkamp voor kinderen. Manel: ‘We waren met z’n vijven of zessen en we zochten naar een naam. Het moest een Afrikaanse naam zijn, niet zoiets als 'Band uit Guinee'. Een van ons kwam met 'Mama Djombo'. Dat is de naam van een geest, een vrouw. Komt heel vaak voor in West-Afrika. Die naam beviel ons wel. Later, toen de band veel groter was, en we met minstens veertien mensen speelden, hebben we er 'Super' voor gezet.’
Met muziek die voortkwam uit de tradities van Guinee-Bissau werd de band een vehikel voor het gevoel van een volk dat onder het Portugese koloniale regime uit wilde. Niet zo vreemd dus dat de relaties met de bevrijdingsbeweging (en later de regerende partij) PAIGC (Partido Africano para a Independência da Guiné e Cabo Verde) uitstekend waren.
Iedereen kende de nummers van Super Mama Djombo uit z'n hoofd. ‘We zijn altijd een band van het volk geweest’, zegt Manel. ‘Ons geluid is nog steeds gebaseerd op gitaar en stem en percussie, de oorspronkelijke muziek van Guinee-Bissau.’

Geen staatsorkest
In de relatie met de regering kwam al snel de klad, omdat de band nummers begon op te nemen die openlijk de corruptie in de regering (en daarmee dus de partij) aan de kaak stelden. Nummers als Ramedi ki ka ta Kura (Een remedie die niets uithaalt), ofwel, hoe kun je nou van corruptelingen verwachten dat ze hun eigen kwaal genezen? Dat viel slecht in de PAIGC, dat van Guinee-Bissau een eenpartijstaat had gemaakt.
Tijd om te vertrekken, vonden Manel en de zijnen. ‘Ik ben in 1983 naar Lissabon gegaan om muziek te studeren. De band hield er een paar jaar later mee op. Het was lastig om in een land te werken dat toch een soort van dictatuur was. We waren geen staatsorkest, maar we stonden wel dicht bij de regering. Dat wordt ingewikkeld als je dingen begint te kritiseren die niet goed zijn.’

Exotisch IJsland
Jaren later groeide het idee om Super Mama Djombo te laten herleven. Dat gebeurde met vele omwegen die onder meer een rijke mecenas omvatten en een opname van een nieuw album, Ar Puro (Zuivere Lucht), op het exotische IJsland. Nu is de jongste versie van Super Mama Djombo klaar om op tournee te gaan. Zé Manel is blij met de nieuwste incarnatie van zijn band. ‘Drie van de oudgedienden zijn er nog bij. (Adriano) Atchutchi, de leider van de band, Armando (Vaz Pereira), onze percussionist, en ik. De rest zijn allemaal jongeren die groot respect hebben voor de erfenis van de band. Heerlijk om dat allemaal te zien gebeuren.’

Politieke woelingen
En dan is er nog het project van de nieuwe studio. Brian King woont in Bissau en is de manager van de band. ‘Ik kwam in de jaren tachtig als vrijwilliger hierheen en werd meteen gegrepen door het geluid van Super Mama Djombo, zo onbevangen, zo optimistisch. Toen ik terug was in California bleek Zé zo ongeveer mijn buurman te zijn!’ Langzaam groeide het idee om de band en de muziekindustrie in Guinee-Bissau weer nieuw leven in te blazen.
Dat valt niet mee in een land dat sinds de onafhankelijkheid in 1974 bijna alleen maar politieke woelingen heeft gekend, inclusief een burgeroorlog, eind jaren negentig. En nu, kort na de wedergeboorte van de band, zitten we in die nieuwe studio in Bissau de gevolgen van de zoveelste staatsgreep (12 april 2012) door te nemen.

Werklust en humor
‘Het blijft ongelofelijk moeilijk om het te doen, maar voor de band is het precies het goede moment. Na 12 april wisten we niet of we de tickets konden betalen, want alle banken waren dicht. En we wisten ook niet of we visa konden krijgen, want ook alle ambassades waren dicht. Er gold een tijdje een avondklok, dus: geen optredens. Dan is er ook nog studiomateriaal voor ons onderweg, maar we hebben geen idee bij wie we dat moeten declareren om het in handen te krijgen. De douane zit thuis. En buiten dat, er is niet altijd stroom, soms werkt het internet niet…’
De werklust en de humor in de groep houden het project levend. Onder instemmend gelach zegt Manel: ‘Als ik nu niet in Bissau zou zitten, zou ik een paniekaanval krijgen. Maar we zijn hier en we repeteren en vergeten watvoor toestand het hier is…’

Concert
za 7 juli: Super Mama Djombo speelt op 7 juli op het Afrikafestival in Hertme en gaat na de Europese tournee in de splinternieuwe studio in Bissau een nieuw album opnemen.

Afrikafestival Hertme
Lees hier alles over de overige programmering van Afrikafestival Hertme, 7 en 8 juli, inclusief Spotify- en YouTube-playlists.