foto door Hans Speekenbrink Arif Sag





Arif Sag: De geest van Turkse muziek in de baglama 'Alles draait om samenwerking' woensdag 4 april, 2012

Arif Sag is een imposante figuur, letterlijk en persoonlijk. Hij vult gemakkelijk de kamer waarin hij zich bevindt, door zijn postuur en zijn uitstraling van rust en gezag. Hij is een meester op de baglama, de Turkse luit met de lange hals die wij kennen als de saz. Het festival Turkey Now presenteert een concert dat hij geschreven heeft voor baglama en orkest, en waarin hij als solist te horen is. MixedWorldMusic zocht hem thuis op.


door René van Peer
portretfoto's door Hans Speekenbrink

Een bezoek aan de residentie van Arif Sag is de meest indrukwekkende ervaring tijdens een groepsreis van muziekjournalisten naar Istanbul afgelopen najaar, om kennis te maken met deelnemers aan het Turkey Now-festival. In een nauwe, oplopende steeg in de heuvelachtige wijk Sisli heeft hij zijn woning, een school waar kinderen baglama (luit; saz) leren spelen en een werkplaats waar de instrumenten gemaakt worden. Het complex bestaat uit talloze vertrekken op minstens drie verdiepingen, die verbonden zijn door een wirwar van gangetjes en trappen.
'Je moet eigenlijk niet vragen naar de betekenis die ik heb gehad voor de baglama', zegt Sag. 'Mensen willen altijd zulke dingen weten. Maar wat ik daar ook op zou zeggen, het klinkt onvermijdelijk alsof ik mezelf schouderklopjes geef. Yehudi Menuhin heeft veel bijgedragen aan de viool, maar de viool heeft hem gemaakt tot wat hij geworden is. Dat geldt ook voor mij. De baglama heeft mij gemaakt. Het enige wat ik doe is in de voetsporen treden van grootheden die voor mij kwamen.'
Hoe bescheiden Sag ook mag zijn over het werk dat hij in tientallen jaren verzet heeft, het is van grote betekenis geweest voor de baglama en voor de Turkse muziek. Hij heeft een school opgericht waar rijke ouders betalen voor het onderricht van hun kinderen, terwijl arme leerlingen de lessen gratis kunnen volgen.

Allereerste baglama-lesmethode
Hij heeft de eerste leesmethode voor het instrument geschreven; is een virtuoos musicus, die verschillen tussen mensen en culturen wil overbruggen. Zo deed hij twaalf jaar geleden een uitgebreide tournee met flamencogitarist Tomatito en schreef hij het Concerto for Baglama, dat hij met zijn trio en het Promenade Orkest zal uitvoeren in Het Concertgebouw in Amsterdam.
'Alles draait om samenwerking', stelt Sag nadrukkelijk. 'Er is al te veel onbegrip. Wat moet je dan in muziek ook nog eens een strijd aangaan, zoals dat in de flamenco gebruikelijk is. Pas als je de persoon tegenover je serieus neemt, en bereid bent naar hem te luisteren, kun je in de muziek met elkaar spreken. Daardoor werden de optredens met Tomatito uiteindelijk een succes.

Concerto for Baglama
Het Concerto heeft zijn wortels in de barok. De uitdaging is om de klassieke traditie te verbinden aan de Anatolische volkstraditie. In het orkest is plaats voor een drumsetdrummer en een kopersectie. Die gaan niet goed samen met de baglama, maar zijn wel heel geschikt voor jazz. Je moet al je slimheid inzetten om die elementen zo te mixen dat het werkt. Wat ons verbindt is het eigen karakter, niet de slogans die je overal omheen kunt wikkelen.'
Het gaat Sag goed, maar hij is niet helemaal gerust op de toekomst. Een positieve ontwikkeling is dat de lesmethode geleid heeft tot een hoger niveau bij baglama-spelers. Wel heeft hij zorgen over de opkomst van de technologie. 'Het is moeilijk geworden om een cd te maken in Turkije. Niemand koopt meer cd's, omdat er geen wettelijke bescherming is tegen het maken van digitale kopieën die zo via het internet te downloaden zijn. Als je niet uitkijkt haalt het gebruik van elektronica de levende geest uit de muziek. Je hoeft maar op een knopje te drukken en je krijgt al een melodie met begeleiding opgedist. Perfect, maar levenloos.'

De geest vanbinnen
Sag onderstreept dit met een improvisatie op zijn baglama, met gesloten ogen gespeeld voor een publiek van drie. De muziek vloeit, versnelt en vertraagt – alles op de ingeving van het moment. Hij lijkt zo het meest op een bard die zijn gedichten voordraagt als een stroom gedachten die bij hem opkomt: hij kent de thema’s, maar door ze ter plekke nieuw vorm te geven, blaast hij ze leven in, geeft hij ze lading en schoonheid. 'De geest zit vanbinnen', zegt hij. Sag wijst op een foto van zijn vader. 'Hij was een kavalspeler die in een Anatolisch dorp woonde, een moeilijk man voor zijn dorpsgenoten. Maar moet je zijn ogen zien. Ik heb nog nooit ogen gezien die zo vanbinnen lachen!'

Concert
Arif Sag Trio met het Promenade Orkest en het Hoofdstadkoor
zo 13 mei: 14.15 uur, Het Concertgebouw, Amsterdam

Programma
Concerto for Baglama (Arif Sag)
Yunus Emre Oratorio (Ahmet Adnan Saygun)

 


meer nieuws
Betoverende samenzang in de Amstelkerk
maandag 11 maart, 2024
Soloconcert van Nani Vazana in de Roode Bioscoop
zondag 10 maart, 2024
Plus de Transglobal World Music Chart Top-40
vrijdag 1 maart, 2024
Uitverkochte Cloud Nine zaal op stelten gezet
maandag 19 februari, 2024
In Amsterdam, Utrecht en Den Haag tussen 8 maart en 22 juni 2024
woensdag 14 februari, 2024
Daverend optreden bij De X
maandag 12 februari, 2024
Tref begeleidt balfolk in De Omval
dinsdag 6 februari, 2024
Plus de Transglobal World Music Chart Top-40
donderdag 1 februari, 2024
Een persoonlijke impressie
maandag 29 januari, 2024
Monica Akihary met Boi Akih op Jazz Podium Hot House in Leiden
zaterdag 27 januari, 2024