Treuren op muziek is een kunst. Nergens wordt verdriet zo aangrijpend verklankt als in Albanië. Economisch gezien het armste land van Europa, herbergt het verbazingwekkend rijke tradities. Niet voor niets is Ensemble Tirana uit de hoofdstad uitgenodigd om op te treden tijdens het Lamentatieweekend in het Haagse podium De Regentes. Een interview.
door René van Peer
Albanese meerstemmige zang roept het beeld op van een muzikaal weefgetouw. De voorzanger zet een melodie in, maakt dan een spectaculaire duik, terwijl rondom hem heen een breed uitwaaierend akkoord opbloeit. Daar schieten andere stemmen doorheen – een woest vibreren, en een droef antwoord op de voorzanger. Soms komen aanhef en antwoord samen in een strak gechoreografeerd duet. Ze zingen over de pijn van het afscheid, van verlies, maar ook over mannen die gescheiden zijn van hun geliefden doordat de armoede hen gedwongen heeft werk te zoeken in Italië.
Armoede en migratie
'Dat zijn onze treurigste liederen', zegt Luan Sula. 'In alle streken van Albanië vind je liederen die de geschiedenis van het land weerspiegelen. Oorlogen, overheersing, de bloedvetes tussen clans. Wij leven met dat verleden, met het noodlot dat eeuwen lang een schaduw over ons bestaan werpt. Dat is niet verbeterd na het einde van de Ottomaanse overheersing. Toen werden streken waar Albanezen leefden, zoals Kosovo, bij andere landen gevoegd.
'Natuurlijk hebben we ook teksten over minder droevige onderwerpen.' Maar zelfs als ze over geluk en liefde zingen, stromen er tranen door de muziek. Van alle onderwerpen is migratie het pijnlijkst, aldus Sula. Dat gezinnen uit elkaar getrokken worden is reden voor verdriet. Maar dat armoede daarvan de oorzaak is, is moeilijk te verkroppen. Net als de andere leden van Ensemble Tirana is hij trots op de rijkdom van de traditionele muziek uit Albanië, nog steeds een van de best bewaarde geheimen van Europa. Naast de meerstemmige zang zijn er hinkende, zwaaiende dansen waarin de klarinet de hoofdrol speelt. Het instrument haalt uit, trilt, slaat over. Op de achtergrond stapt een ensemble van accordeon, snaren en slagwerk onbewogen voort.
Onvermoede pracht
Sula wil met zijn ensemble de onbekende en onvermoede pracht van de Albanese muziek onder de aandacht van een internationaal publiek brengen. 'De meeste ensembles bij ons zijn in hun repertoire gebonden aan de streek waar ze vandaan komen', zegt hij. 'De leden van Ensemble Tirana komen zelf al uit verschillende regio’s. Een aantal van ons heeft een zangopleiding gevolgd. Daardoor kunnen we in verschillende stijlen en met uiteenlopende technieken zingen en de veelzijdigheid van de muziek laten horen. We hebben zelfs samengewerkt met een Albanese popzanger, Ardit Gjebrea. Dat was voor het eerst, dat traditionele Albanese klanken werden vervlochten met popmuziek.'
Klaagzangen als thema
Het optreden van Ensemble Tirana is onderdeel van een weekend in De Regentes in Den Haag dat in het teken staat van klaagzangen. Daarin zal het Nederlands Blazers Ensemble een nieuw werk van de Grieks-Nederlandse componiste Calliope Tsoupaki uitvoeren. Vier jaar geleden schreef ze een Lukas Passie waarin ze teruggreep op muziek uit de barok en Griekse orthodoxe zang. Dit nieuwe werk is een Stabat Mater, een klaagzang van Maria bij het lijden van haar zoon Jezus aan het kruis. Ook in dit stuk klinkt Tsoupaki’s Griekse achtergrond door.
Lamentatieweekend in De Regentes
za 31 maart: Ensemble Tirana
zo 1 april: Nederlands Blazers Ensemble met Calliope Tsoupaki
Klik hier naar de site van De Regentes.
Bekijk hier een pagina met een persoonlijk verhaal over Albanese muziek, met streaming audio.
