Mooi interview met de Nederlandse uitvinder en instrumentenbouwer Yuri Landman, die in het verleden o.a. voor dEUS en Sonic Youth heeft gewerkt. In het toekomstkatern van Trouw (28 december, artikel staat achter een betaalmuur op trouw.nl) stelt Landman onder meer dat retro entertainment is, en besluit hij op verzoek van de krant met een toekomstvoorspelling: "Elektronica is op de terugweg, daar waren we al uit. Al is het wel nieuw dat rockartiesten hun computer erbij aanzetten. Dat zie ik die 'De Wereld Draait Door' bandjes nog niet doen. Maar ik denk dat er vooral in de wereldmuziek nog een hoop te halen valt."
Die opmerking geeft te denken. Elektronische muziek die op zijn retour zou zijn is een wel erg algemene opmerking, die bovendien met bijvoorbeeld het succes van Amsterdam Dance Event (ADE) misschien ook merkwaardig is te noemen - hoewel commercieel succes natuurlijk iets anders is dan artistieke vooruitgang.
Is retro entertainment? Vanuit een avantgarde positie wel, en ik begrijp Landman volkomen als ik naar de eindeloze hoeveelheid Beatles, Stones en Neil Young klonen probeer te luisteren in de actuele popmuziek. Of de even ongelofelijke hoeveelheid Velvet Underground, The Smiths en Talking Heads copycats in de alternatieve muziek.
Tegelijkertijd heeft 'retro' in Afrika (zie vooral de prachtige releases op Analog Africa) voor althans deze luisteraar nog steeds wel zo z'n charme. Bovendien zou je kunnen zeggen dat 'retro' het businessmodel van de klassieke muziek is: met de intentie van de componist als heilige graal werd er zelfs een zeer succesvolle aparte franchise voor opgericht: de authentieke uitvoeringspraktijk, waarin het werk van Nederlanders als Gustav Leonhardt en Ton Koopman nog steeds internationaal spraakmakend is. Een klassieke musicus zal niet snel te horen krijgen dat-ie wel erg retro bezig is.
Dat de artistieke verlossing in de wereldmuziek ligt, zoals Landman suggereert, lijkt me evident. Het is jammer dat de framing van wereldmuziek dit feit danig in de weg staat: in Nederland valt wereldmuziek voor veel mensen nog te vaak in het genre 'derdewereldmuziek voor blanke vijftigers'. Maar dat is vooral een kwestie van perceptie. De vlag 'wereldmuziek' mag dan wel flink mottig zijn, maar de muziek achter deze verouderde banier is springlevend.
In de vooruitstrevende regionen van de popmuziek, de jazz en de klassieke muziek is interesse in niet-westerse klanken al jarenlang een opvallende ontwikkeling. De harmonische rijkdom van Arabische en Perzische muziek, de complexe ritmiek van Afrika, de virtuositeit en versieringskunst van de Karnatische muziek - het zijn ontsnappingsroutes uit de nostalgie, voor iedere musicus die naar meer streeft dan het reeds gekende. Waarom zou je The Beatles willen naspelen? Of de tienduizendste John Coltrane epigoon willen zijn?
De vooruitstrevende musici weten het al. Nu moeten alleen nog de handboeken van de muziekgeschiedenis herschreven worden, vanuit mondiaal perspectief. En het programmeringsbeleid van de westerse concertzalen, waarin nog al te vaak in de dwingende kaders van de goeie oude canon wordt gedacht, worden aangepast.
16 en 18 januari is Yuri Landman in Groningen te zien tijdens Eurosonic/Noorderslag.
NB: luisteradvies bij deze blog: Mauricio Kagel, Die Stücke der Windrose für Salonorchester (1988-1994), opgenomen door het Schönberg Ensemble onder leiding van Reinbert de Leeuw (label: Winter & Winter). De Argentijns-Joodse componist liet zich voor deze compositiecyclus inspireren door een seminar over religiegeschiedenis en de werking van muziek in magisch ritueel. Kagel: "the music does not relate to anything experienced physically in situ, or to ethnomusicological recordings; it thus makes no claim to authenticity, on whatever grounds." In plaats daarvan liet hij zich door een innerlijke migratie inspireren, met volmaakt nieuwe klanken tot resultaat. Geniale, filmische en vaak ook erg grappige 'wereldmuziek' is het resultaat. De kompascyclus van Kagel lijkt wel een ironisch commentaar op de authenticiteitscultus van veel wereldmuziekliefhebbers. Voor wie echt nieuwe geluiden wil ervaren is Kagel een aanrader.
