Bullit Records te Eindhoven was zo tussen 1988 en 1993 een van mijn voorkeursleveranciers van goede muziek. De ander was de vermaarde platenuitleen van Stichting Kereweerom in het oude Effenaar Café, waarover later meer. Iedere week meldde ik mij aan de drukbezochte luisterbalie van Bullit met een stapel uit de winkel bij elkaar gezochte lp- en cd-hoesjes. Ik kocht vooral rare grooves, acid jazz en punk- en waveklassiekers in die tijd. De freaky sfeer in dat Bullit milieu van weleer is perfect getroffen in Nick Hornby’s roman High Fidelity. Die Britse roman deed me beseffen dat de biotoop van de platenspeciaalzaak universele dimensies heeft.

Op een dag had René, de ietwat excentrieke Bullit-werknemer uit Gent, een nieuwe cd opgezet: Franco et le TPOK Jazz, Vingtième Anniversaire volume 1, verschenen op het Franse label Sonodisc. Weelderige gitaarklanken van kristal zetten de winkel in een intense gloed, nog eens extra versterkt door warme kopererupties gelijk een oneindige lavastroom, en zoetgevooisde teksten, gezongen in het even onbegrijpelijke als onweerstaanbaar zwoele Lingala. Het desbetreffende nummer bleek Matata Ya Muasi Na Ekosi Kosilate te heten – wat een onvoorstelbaar mooie muziek!

Sommige platen zijn levensveranderend, ze groeien uit tot een onderdeel van je leven. Hoogtepunten van Franco’s werk kwamen al snel op verzamelcassettes voor intimi terecht, met daarbij de benadrukte, bijna evangelische oproep om toch vooral die Franco (‘nee, niet de Spaanse dictator’) uit te checken. Het elan en vernuft dat deze muziek uitstraalt werd voor mij het beginpunt van een sindsdien niet meer opgehouden zoektocht naar meer muziek van dat kaliber.

Hoe mooi om te zien dat er tegenwoordig zoveel kleine onafhankelijke labels zijn die al die Afrikaanse muzikale schatten ontsluiten. En hoe terecht dat David van Reybrouck in zijn magistrale Congoboek de betekenis van Franco weet te duiden.

Tegenwoordig heeft Franco’s naam helaas niet meer de bekendheid van een Fela Kuti of Ladysmith Black Mambazo, maar onder Congolezen, ook in de Brusselse diaspora, nog zeker en vast. Afgelopen zondag woonde ik een fijne souljazz jamsessie in Café Bonnefooi bij (een aanrader, om de hoek van Ancienne Belgique), toen ik na afloop ineens op de Boulevard Anspach uit een openzwaaiende deur de uit duizenden herkenbare melodie van Franco’s Mario hoorde.

De groep bleek Dju BeBe te heten en bestaat uit Pito (toetsen en vocoderzang), Fely (bas), Francis (drums), Desiré (gitaar) en Djubebe Kalume (zang en gitaar). Meerdere keren per maand zijn ze live in dit café te beluisteren. Ze spelen opvallend verfijnd voor hedendaagse soukousbegrippen, en niet alleen de klassiekers van Franco en Tabu Ley staan op het repertoire, maar ook een fijne keus uit de internationale zwarte pop en soul van de laatste jaren. Beide gitaristen beschikken duidelijk over een achtergrond in de jazz, zo helder en precies worden de noten opgediend.

Toch zijn het vooral de opzwepende sebene’s die hier het publiek laten ontploffen. De 'sebene', dat kippevelmoment in een soukous-nummer waarop die fonkelende gitaarmotiefjes innig omstrengeld hemelwaarts gaan, zou je goed een Congolese muzikale variant op die oneindige vogelstructuren in de tekeningen van Escher kunnen noemen.

Gevraagd naar de betekenis van de muziek van Franco zegt bandleider Djubebe na afloop van het concert beslist: ‘het zijn de wortels van de Congolese muziek. Franco’s muziek spreekt nog steeds tot iedere Congolees, als een vader naar zijn kinderen’.

TIP
De laatste jaren zijn er erg veel goede verzamelcd's van Franco uitgebracht. Een mooi beginpunt met veel achtergrondinformatie: Franco et le TPOK Jazz, Francophonic, volume 1 (1953-1980) en volume 2 (1980-1989), twee dubbelcd's verschenen bij Stern's Africa. Smartphonevideo: Judith van der Kooij.