Het in Amsterdam gevestigde Marmoucha Orchestra is een multicultureel ensemble dat zich vooral richt op Noord-Afrika en het westen en zuiden van Azië. De personele samenstelling is ook uitgesproken internationaal, met muzikanten uit onder meer Marokko, Turkije, Armenië, Syrië, Iran, Oekraïne, Nederland en Spanje. Bassist Arin Keshishi uit Iran is sinds dit jaar artistiek leider van de groep en als zodanig verantwoordelijk voor het nieuwste project van Marmoucha, de 'narratieve totaalervaring' Old Signs New Sounds, dat op 25 mei in première gaat in De Duif in Amsterdam als onderdeel van de concertserie Old Roots New Routes. Ton Maas sprak met Keshishi en vroeg hem hoe het project tot stand kwam.

door Ton Maas

'Het idee voor ons nieuwe project Old Signs New Sounds kwam voort uit de wens om iets te doen met vrouwelijke figuren uit de culturen in "onze" regio, die ondanks hun enorme belang – zeker voor de muziek – toch vaak relatief weinig aandacht krijgen. Daarvoor moest een verhaallijn worden ontwikkeld die de verschillende tradities met elkaar verbindt en zijn we op zoek gegaan naar eigentijdse zangeressen met wortels in hun respectievelijke tradities die bovendien open stonden voor vernieuwing.'

Drieduizend jaar oud alfabet
'Voor de verhaallijn kwamen we op het idee om iets te doen met het drieduizend jaar oude alfabet van de Feniciërs – de "Old Signs" uit de naam van de voorstelling – en de invloed die dat heeft gehad in het hele Mediterrane gebied. Lang voordat de Grieken hun eigen gebied verlieten, bereisde dit volk van zeevarende handelslieden als eerste de hele Middellandse zee en bereikte zelfs Engeland. Hun reis langs verschillende volken en hun culturen is de verhaallijn van de voorstelling geworden.'

De drie godinnen
'De culturen van de volken rond de Middellandze zee zijn eigenlijk allemaal beïnvloed door de Feniciërs, iets wat nog altijd doorklinkt in hun taal en in hun muziek. De belangrijkste talen in de regio passeren dan ook  de revue in dit project: Berbers, Arabisch, Turks, Perzisch en zelfs twee varianten van het Koerdisch. Iets wat al deze culturen bovendien met elkaar gemeen hebben, is de verering van een godin. Daarmee hadden we een tweede verhaallijn, die van drie legendarische godinnen: de Mesopotamische godin Ishtar, de Perzische godin Anahita en de Fenicische godin Tanit.'



Traditie en moderniteit
Voor het project werden drie zangeressen benaderd. Keshishi introduceert ze in het kort:  'Yalda Abbasi is afkomstig uit de regio Khorasan in het noordoosten van Iran. Zij is ook de enige van de drie die in de voorstelling een instrument bespeelt, de dotar (langhalsluit). Yalda studeerde vervolgens in Italië en verenigt in zich daardoor zowel de oeroude Perzische traditie als het vermogen om vernieuwing te omarmen. Met de Marokaans-Nederlandse Karima El Filali werkte ik al eerder samen voor haar recente album. Zij is niet alleen een geweldige zangeres, maar acteert daarnaast en brengt dus ook die kwaliteit met zich mee. Duygu Alkan is al net zo'n bijzondere vocaliste. Ze komt uit Turkije maar woont tegenwoordig in Rotterdam. Naast Turks zingt ze ook in het Koerdisch.'

Schoonheid en diversiteit
'De meeste melodieën in de voorstelling zijn traditioneel, maar ze zijn wel opnieuw gearrangeerd en speciaal georkestreerd voor de bezetting van het orkest. Als het over Marokko gaat, zingt Karima bijvoorbeeld naast een traditioneel Berbers lied ook een Andalusische melodie en een eigen nummer. We proberen van elke regio zowel de schoonheid als de diversiteit te laten horen. Dat doen we ook met Iran. Zo zingt Yalda een lied in het Farsi, een in het Koerdisch en ook een eigen compositie. En hetzelfde geldt voor Turkije met Duygu. Tijdens de voorstelling zingen de drie vocalisten steeds afzonderlijk, maar helemaal aan het einde is er een toegift waarin ze samen een lied vertolken in drie verschillende talen.'

Moderne sound met diep respect voor traditie
'Zo gaan we bij Marmoucha eigenlijk steeds te werk: we gaan uit van de traditie en respecteren de essentie daarvan, maar voegen er vervolgens iets van onszelf aan toe, zoals bijvoorbeeld improvisatie, want veel van onze muzikanten hebben een achtergrond in de jazz. Het klankbeeld is daardoor vaak verrassend modern, terwijl de essentie van de traditie intact blijft. Voor mij als artistiek leider was het best nog een uitdaging om het repertoire voor de voorstelling zodanig tot een samenhangend geheel te smeden dat het de verhaallijn op een voor de toeschouwers begrijpelijke manier volgt en tegelijk de schoonheid van elke regio uitlicht. Maar bij Marmoucha houden we wel van uitdagingen.'

Narratieve totaalervaring
Old Signs New Sounds is volgens het persbericht niet alleen een lust voor het oor, maar ook een visuele belevenis. Keshishi legt uit hoe dat zit: 'Om de reis voor de toeschouwers tot een echte belevenis te maken, hebben we ons best gedaan om een narratieve totaalervaring te creëren met muziek, verhalen en visuele beelden. Zo is er bijvoorbeeld een verhalenverteller die bepaalde onderdelen van de voorstelling met elkaar verbindt. Visuals bij een voorstelling zijn vaak abstract, maar wij wilden de toeschouwers via beelden juist extra informatie verschaffen in plaats van ze af te leiden. De beelden, die tijdens de voorstelling boven het orkest worden geprojecteerd, zijn interactief en volgen de muziek en de verhaallijn met de verschillende regio’s, het Fenicische alfabet en de drie godinnen. Als toeschouwer heb je daardoor het gevoel dat je samen met ons een heel bijzondere reis maakt, niet alleen langs al die verschillende culturen, maar ook vanaf de godinnen uit de oudheid tot de wereld van nu.'

Marmoucha Orchestra feat. Duygu Alkan, Yalda Abbasi & Karima El Filali
25 mei - Amsterdam, De Duif (Première). Tickets
22 juni - Utrecht, TivoliVredenburg. Tickets