Voor het eerst in haar geschiedenis streek de jaarlijkse wereldmuziekexpo WOMEX neer in een stad die relatief klein is en bovendien nauwelijks toerisme kent. Het zorgt voor verrassingen - zowel aangename als vervelende. En dan is er natuurlijk ook nog de muziek, waar het uiteindelijk allemaal om draait.

 
door Ton Maas (tekst en foto's)

De Poolse provinciestad Katowice heeft zich in ruim twintig jaar tijd ontwikkeld van een grimmige en zwaar vervuilde mijnstad tot een modern regionaal centrum met ambitie. De vele kantoortorens die inmiddels de skyline van Katowice bepalen wekken de suggestie van een metropool, maar in vele opzichten heeft het ondanks zijn ruim driehonderdduizend inwoners nog altijd iets provinciaals. Zo is het uitgaansleven nogal kleinschalig, met als gevolg dat de weinige restaurants op loopafstand van de Womexlocaties elke avond gedurende enkele uren bomvol zitten, iets wat de uitbaters qua logistiek zwaar op de proef stelt. Veel 'Womexians' zijn dan ook niet op tijd terug voor de eerste lichting avondconcerten, omdat er soms extreem lang gewacht moest worden voor het eten eindelijk werd geserveerd.

Voor- en nadelen
Ook hoor je van steeds meer Womexgangers dat ze problemen hebben gehad met hun Airbnb-reservering. Opvallend veel daarvan werden namelijk door de verhuurders zonder duidelijke reden gecanceld, terwijl de appartementen in sommige gevallen voor aanzienlijk hogere prijzen opnieuw werden aangeboden. De Womex lijkt dus in zekere zin een soort overval te zijn geweest op een gemeenschap die niet gewend is aan dit soort evenementen. En dat terwijl de Womexlocaties zelf aan werkelijk alle eisen voldoen. De beurszaal is ruim en zonder het hinderlijke gezoem waar standhouders en bezoekers op eerdere locaties knettergek van werden. De concertzalen zijn ruim in aantal en bovendien van hoge kwaliteit. Ze liggen ook allemaal op zeer bescheiden loopafstand van elkaar, iets wat in de geschiedenis van de Womex nog maar zelden is vertoond.

De eeuwige raadselen
Maar goed, het gaat uiteindelijk om de muziek en daarvan is het aanbod zoals elk jaar weer ruim en gevarieerd. Al blijft het in sommige opzichten een raadsel hoe de keuze door de Samoerai (de wisselend samengestelde vakjury) tot stand is gekomen. Hoewel de Womex bedoeld is als springplank voor nieuw, jong of anderszins aanstormend talent, staan er elk jaar weer artiesten op het programma die hun sporen ruimschoots hebben verdiend. Natuurlijk is Alireza Ghorbani uit Iran een geweldige zanger - misschien wel de beste die het land op dit moment rijk is -, maar wie van de potentieel geïnteresseerde Womexgangers zou hem de afgelopen tien jaar niet al een of meer keer ergens hebben zien optreden? En dan is er nog de indeling in showcases die in de avonduren plaatsvinden en de zogeheten 'daycases', waarvan er elke dag twee worden gehouden in het beursgebouw.

De showcase als mixed blessing
Artiesten zijn vaak niet blij met een Daycase, aangezien de vakbeurs dan in volle gang is en er relatief weinig publiek naar de concertzaal komt. Aan de andere kant vallen de daycases niet zelden in de categorie 'klein maar fijn' en trekken ze navenant publiek. Het is überhaupt een frusterende ervaring voor artiesten om op de Womex op te treden, want na elk nummer stapt er weer een lichting toeschouwers op om te verdwijnen naar een andere showcase of een van de vele barretjes. Veel van de 'beginners' onder de artiesten hebben na afloop van hun showcase dan ook behoefte aan nazorg en troosten zich vervolgens met de gedachte dat in elk geval wel de juiste mensen aanwezig waren en dat hun kwaliteiten uiteindelijk toch wel zullen gaan 'rondzingen'.



De oogst - een tussenstand
Zelf heb ik tot dusver al een aantal showcases gezien waar ik beslist warm van werd. Dat begon al meteen met de allereerste van deze editie: de eerste daycase op donderdag. De Argentijnse zangeres en gitariste Luciana Jury (foto boven) maakte indruk met haar tomeloze energie en de perfecte beheersing daarvan. Ze ging soms tekeer als Janis Joplin, maar dan wel met de techniek van iemand als Tina Turner. Het hoogtepunt van haar optreden was een Argentijnse milonga, waarbij ze alle klankkleuren van de regenboog liet horen, van fluisterzacht koerend tot oerend hard.

Meteen daarna trad het duo van Vasilis Kostas en Layth Sidiq aan. Kostas, afkomstig uit de Griekse regio Epiros, is een gevierd bespeler van de lauto en de Irakees Sidiq bespeelt de Arabisch gestemde viool. Het repertoire van dit opmerkelijke tweetal, dat inmiddels in de VS gevestigd is, bestaat vooral uit eigen composities van grote schoonheid, die bovendien met onwaarschijnlijke precisie worden uitgevoerd. Dat klinkt misschien steriel, maar de ontroerende zangstem van Sidiq zorgde af en toe voor een brok in de keel.
In de avond volgde nog een tweede duo, bestaande uit de Poolse zangeres Maniucha Bikont en haar landgenoot Ksawery Wójcinski op contrabas. Diens sonore diepgang en speelse omzwervingen gaven de traditionele gezangen en onvermoede nieuwe dimensie. En omdat hij doorspeelde terwijl Bikont alvast het volgende lied inleidde, pakten haar praatjes niet uit als hinderlijke onderbreking.



Drama stuit op uitvoering
Op vrijdagmiddag werd de eerste daycase verzorgd door de Griekse gitarist Dimitris Mystakidis (foto boven) met zijn project Amerika. Met tokkelwerk Amerikaanse stijl, liederen en lichtbeelden beschreef hij de grote migratiegolf vanuit Griekenland naar de VS aan het begin van de twintigste eeuw aan de hand van getuigenissen. Het drama dat zich ontvouwde, van pijnlijk afscheid, eenzaamheid, uitbuiting en discriminatie stond helaas in schril contrast met de monotone, bijna staccato zang van Mystakidis. Daardoor was vijftig minuten optreden wel een beetje te veel van het goede.

Wonderen en weemoed
Dat laatste kan niet worden gezegd van het Erlend Viken Trio (foto boven) uit Noorwegen, dat na Mystakidis aantrad in de concertzaal naast de beursruimte. De drie Noren hadden wat mij betreft nog wel een half uur door mogen spelen, zo fraai was hun interpretatie van traditionele melodieën en eigen composities. Met een relatief simpel en vertrouwd instrumentarium van viool, cello en afwisselend banjo, akoestische en elektrische gitaar voltrok zich een klein wondertje. En dat alles met de typisch Noorse weemoed, die maakt dat zelfs danswijsjes iets meditatiefs over zich hebben.

Toch geen schande
Later in de avond maakte het Poolse Hanba! de Chamber Hall van het concertgebouw onveilig met hun quasi rebelse straatschoffiesmuziek. Aangevuurd door woest gebeuk op de traditionele barabantrom en gereutel uit de tuba van Igancy Woland schreeuwde Andrzej Zamenhof zogenaamd de longen uit zijn lijf. Het oogde en klonk als wilde punkfolk, maar dan gespeeld met feilloos beheerste energie en groot muzikaal vakmanschap. Hun naam mag dan 'schande' betekenen, voor hun muziek geldt dat beslist niet, hoeveel moeite ze ook deden om het tegendeel te suggereren.

Zielebalsem uit Wales
Mijn voornemen om op te blijven tot lang na middernacht om de grote Alireza Ghorbani weer eens aan het werk te zien en horen, verdampte tijdens wat voor mij tot dusver de grootste en volstrekt onverwachte verrassing van deze Womex was: het optreden van het Welshe trio Alaw (foto boven), op het Off-Womex-podium nog wel! Eigenlijk ging ik er alleen heen om eindelijk gitaarmaestro Dylan Fowler live te aanschouwen, maar die bleek juist een nogal bescheiden rol te spelen naast stiefzoon Oli Wilson-Dickson (viool en zang) en accordeonist Jamie Smith. Na een eerste, statige en bevlogen interpretatie van een traditional vroeg Oli aan Jamie hoe die de Welshe volksmuziek zou omschrijven, waarop de balgenman olijk antwoordde: 'Sad and miserable'. Als verdriet en misère zoveel schoonheid teweeg kunnen brengen, zult u mij niet horen klagen! Balsem voor de ziel, de muziek van dit driemanschap uit het zuiden van Wales. Onmiskenbaar Keltisch ook, maar zonder de neurotische hang naar smoothness, waar de Ieren altijd weer last van lijken te hebben. Moe maar volstrekt voldaan en met opgebeurd gemoed begaf ik mij door de miezerende regen richting hotel en bed. Morgen meer...

www.womex.com