Experiment, avontuur en muzikale grensverlegging vormen de uitgangspunten van Le Guess Who?, een van de meest veelzijdige muziekfestivals die ons land rijk is. Dit jaar viert het zijn elfde editie. Van 9 tot 13 november zijn er concerten op diverse locaties in de binnenstad van Utrecht, uiteenlopend van poppodia en theaters tot kerken en galeries. Opnieuw stelde een aantal curatoren een boeiend programma samen, variërend van experimentele pop en jazz tot hiphop en folk. Ook zijn diverse wereldmuziekacts geprogrammeerd, zoals de Marokkaanse gnawamuzikant Maâlem Houssam Guinia & Band, het Bulgaarse vrouwenkoor Le Mystère des Voix Bulgares, Bosnische accordeonvirtuoos Mario Batkovic, tarabzanger Abdel Karim Shaar uit Libanon, mbirakoningin Stella Chiwese uit Zimbabwe, zangeres Farida Mohammed Ali uit Irak en koraspeler Sekou Kouyaté uit Guinee Conakry. De Malinese diva Oumou Sangaré was aanvankelijk ook geprogrammeerd, maar moest helaas afzeggen.

door Bas Springer

Het idee voor Le Guess Who? ontstond ruim elf jaar geleden bij programmeurs Johan Gijsen en Bob van Heur, die een fascinatie voor de muziekscene van de Canadese stad Montreal deelden. De eerste editie, die plaatsvond in 2007 in poppodium Tivoli, richtte zich dan ook uitsluitend op Canadese bands. Vanaf de derde editie in 2009 werd deze traditie minder strikt genomen en traden ook bands uit andere landen op. In 2010 werd de focus op Canadese avant-garde geheel losgelaten en gingen de programmeurs zich richten op vernieuwende muziek uit alle delen van de wereld. Sindsdien heeft Le Guess Who? zich ontwikkeld tot een festival dat bewust afstand neemt van hokjes en vastgeroeste genres en dat bijzondere muzikale ontmoetingen programmeert.

Le Mystère des Voix Bulgares
Het Bulgaars vrouwenkoor Le Mystère des Voix Bulgares dat op donderdag 9 november het openingsconcert in de Domkerk zal verzorgen, is een product van het communistische regime uit de jaren vijftig, toen de traditionele muziek in thuisland Bulgarije van staatswege georganiseerd was. Gestoken in traditionele kledij brengt het ensemble exotische samenzang in verfijnde klankkleuren. Het koor werd in 1952 door Georgi Boyadjiev opgericht als Ensemble for Folk Songs of the Bulgarian Radio en werd halverwege de jaren tachtig wereldberoemd onder de naam Le Mystère des Voix Bulgares, een project van de Zwitserse organist, etnomusicoloog en producer Marcel Cellier (1925 – 2013).





Ahmed Fakroun
Zanger, componist en multi-instrumentalist Ahmed Fakroun uit Libië wordt beschouwd als een pionier van de moderne Arabische muziek. De raïzanger is beïnvloed door Europop, Franse art rock en beheerst zowel de traditionele Algerijnse muziek uit de jaren twintig als het moderne repertoire. Zijn instrumentarium omvat bouzouki, mandol, darbouka (vaastrommel), gitaar en keyboards. Fakroun zal in Utrecht worden begeleid door de Nederlands-Turkse band Altin Gün.

Sekoe Kouyaté
Op vrijdag 10 november is de beurt aan Sekou Kouyaté, een inmiddels beroemde koraspeler uit Guinee-Conakry, die wel geafficheerd wordt als de Jimi Hendrix van de kora. Een onzinnige vergelijking natuurlijk, maar dat Sekou Kouyaté gezegend is met een fabelachtige techniek, bewees hij al bij zijn samenwerkingsproject met de Amerikaanse gitarist Joe Driscoll. Kouyaté mengt traditionele West-Afrikaanse muziek met jazz, klassieke muziek en soul.





Abdel Karim Shaar
De Libanese zanger Abdel Karim Shaar is de laatste van zijn generatie die nog steeds het klassieke tarabrepertoire vertolkt. Hij ontwikkelde zijn vocale talenten niet alleen als muezzin bij een moskee, maar ook in een christelijk kerkkoor. Hij is geliefd vanwege zijn uiterst emotionele optredens vol improvisatie, die wel twee of drie uur kunnen duren.





Stella Chiwese
De inmiddels zeventigjarige Stella Rambisai Chiwese uit Zimbabwe wordt door haar fans aanbeden als koningin van de mbira (duimpiano) uit Zimbabwe. Ze is de achterkleindochter van Munaka, een vrijheidsstrijder die tijdens de Britse overheersing van Zimbabwe werd opgehangen. Ze leerde de mbira op jonge leeftijd spelen, in een tijd waarin dat voor vrouwen nog hoogst ongebruikelijk was. In 1987 was Stella Chiwese de eerste artiest op het toen net opgerichte label Piranha. Met name eind jaren tachrig en in de jaren negentig trad zij veelvuldig en met veel succes in Nederland op.





Houssam Guinia
Op zaterdag 11 november volgt een optreden door Maâlem (‘meestermuzikant’) Houssam Guinia, zoon en opvolger van de legendarische Mahmoud Guinia, die in 2015 overleed. Net als zijn beroemde vader is Houssam Guinea vertolker van de gnawa, de muziek van een religieuze broederschap die bestaat uit afstammelingen van West-Afrikaanse slaven. Gnawa is een kruisbestuiving van Arabische met Sub-Saharaanse muziek, diep hypnotisch en spiritueel. Gnawarituelen met hun muziek en acrobatische dansen kunnen de hele nacht duren en hebben vaak ten doel zieken te genezen.  





Les Amazones d’Afrique
Les Amazones d'Afrique is een Afrikaanse supergroep die maar liefst dertien West- Afrikaanse zangeressen samenbrengt. Naast de Malinese diva Kandia Kouyaté, superster Angélique Kidjo en Mariam Doumbia (Amadou & Mariam) maken ook de jonge Nigeriaanse hiphopartiest Nneka en aanstormend talent Pamela Badjogo deel uit van dit collectief, dat vrouwen aanspoort op te staan voor hun rechten en slachtoffers van seksueel geweld hulp biedt. Of ook echt alle bovengenoemde zangeressen zullen optreden, is nog niet duidelijk.

Yat-Kha
De groep Yat-Kha is afkomstig uit Tuva,  een autonome republiek binnen de Russische Federatie. Het dunbevolkte gebied ligt in het zuiden van Siberië en grenst aan Mongolië. De band combineert traditionele Tuvaanse keelzang met rockinvloeden. Frontman Albert Kuzevin - ooit mede-oprichter van de bekende Tuvaanse band Huun-Huur-Tu -  wordt beschouwd als een van de grondleggers van de etnorock.

Jambinai
De Zuid-Koreaanse band Jambinai staat erom bekend de traditionele muziek van hun land te mengen met post-rock. Ze maken gebruik van zowel westerse instrumenten (drums, basgitaar en elektrische gitaar) als traditionele van eigen bodem, zoals de haegeum (vedel), geomungo (citer) en de blaasinstrumenten piri en taepyeongso. Jamibani werd in 2009 opgericht in Seoul, won in 2013 de prijs voor Beste Crossover Album bij de Korean Music Awards en maakte in datzelfde jaar veel indruk tijdens de WOMEX in Cardiff.

Farida Mohammed Ali
Deze in de hele Arabische wereld beroemde zangeres uit Irak woont al geruime tijd in Nederland. Zij excelleert in de ‘Maqam al Iraqi’, een genre dat stamt uit het gouden tijdperk van het kalifaat van de Abbasiden (750-1258), toen Bagdad nog het culturele centrum van de Arabische wereld was. Het zingen van de maqam al Iraqi vereist een enorm ontwikkelde stemtechniek en vrouwen die zich bekwamen in deze traditie zijn  niet bepaald dik gezaaid. Farida Mohammed Ali geldt zelfs als één van de belangrijkste vertolkers van het genre. Ze wordt zoals gebruikelijk bijgestaan door haar vaste Iraqi Maqam Ensemble, dat bestaat uit zeer bekwame bespelers van onder meer de djose (penvedel), santur (hakkebord), tabla (vaastrommel) en riqq (lijsttrommel). Het Iraqi Maqam Ensemble blinkt uit in de zogeheten Chalgi Baghadi, een muziekstijl waarin verschillende maqams of modi aaneen worden geregen tot een suite. Dramatische vocale solo’s (gekruid met veel 'Aman Aman' improvisaties) en opzwepende ritmische (populaire) liederen ('pesteh') wisselen elkaar af. Het genre werd in 2003 door de Unesco opgenomen in de lijst van het Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid.