Met maar liefst 21 voorstellingen vormde muziek een belangrijk onderdeel van de zeventigste editie van het Holland Festival, die van 3 tot en met 26 juni gehouden werd op diverse locaties in Amsterdam. Met name de focus op muziek uit Indonesië deed liefhebbers van avontuurlijke muziek de oren spitsen. Maar ook 'Temple of Time' van de Indonesisch-Nederlandse componiste Sinta Wullur en het alom bejubelde 'Nile Project' waren muziekvoorstellingen om naar uit te kijken. Het muziekaanbod tijdens deze jubileumeditie was gevarieerd, soms verrassend maar niet altijd even spannend. Zeker is wel dat het Holland Festival, zoals elk jaar weer, lef toonde met een programmering zoals je die elders ter wereld niet gauw zult tegenkomen. Een terugblik.

door Bas Springer

Na eerder te hebben gefocust op Turkije en omringende landen (2015) en de rafelranden van Europa (2016), richtte het Holland Festival dit jaar de schijnwerper op Indonesië. Dat land kent naast gamelan en dangdut nog veel meer stijlen en genres die naast elkaar bestaan, van noise uit de straten van Jogjakarta en opzwepende folk uit het streng islamitische Atjeh tot hedendaagse Indonesische componisten die schrijven voor een westers instrumentarium.



Controlling the Swing
Een van de hoogtepunten van de jubileumeditie was de wereldpremière van Controlling The Swing door formatie Boi Akih, als onderdeel van 'A Night in Indonesia' op 16 juni in Paradiso. Deze nieuwe compositie van gitarist Niels Brouwer werd uitgevoerd door het duo Boi Akih met Ryoko Imai (marimba, percussie), Tobias Klein (basklarinet, contrabasklarinet) en gastmuzikanten uit Indonesië, onder wie de Ambonese dichter en vredesactivist Rudi Fofid



Volledige overgave
De verhouding tussen liefde en haat staat centraal in Controlling The Swing. Op indrukwekkende wijze smolten traditionele en hedendaagse muziek, akoestische en elektronische, samen in de volgepakte bovenzaal van Paradiso, waar het zweet op de ruggen van de bezoekers parelde, zo warm was het. Zelden hoorde ik Monica Akihary zo goed zingen – spatzuiver en met volledige overgave. Haar partner Niels Brouwer en de andere begeleiders haalden het beste in elkaar naar boven. Het daverende applaus na afloop was dan ook volkomen terecht.

Merg en been
Van geheel andere orde was de band Kande uit Banda Atjeh, die op boeiende wijze  inheemse percussie mengde met westerse gitaren en zang in het Atjehs. Een tweede hoogtepunt van 'A Night in Indonesia' was het optreden van het Javaanse duo Senyawa, dat bestaat uit zanger Rully Shabara en instrumentalist Wukir Suryadi. Senyawa bracht op overrompelende wijze traditionele zang van het eiland Sulawesi, waar zanger Rully Shabara opgroeide, gemengd met akoestische metal. Met zijn door merg en been gaande gegrom en gebrul deed Shabara nog het meeste denken aan de grunge van een heavy metal zanger, maar dan opererend vanuit een obscure kelder in zijn huidige woonplaats Jokjakarta.



Javaanse duivel
Twee dagen later volgde opnieuw een hoogtepunt, ditmaal in Muziekgebouw aan ‘t IJ, waar de zwijgende zwart-film Setan Jawa (Javaanse duivel) van regisseur Garin Nugroho werd vertoond. De film toont het verhaal van een arme man die verliefd wordt op een meisje uit een aristocratische familie. Hij sluit een pact met de duivel, die hem rijk maakt, zodat hij met haar kan trouwen. Maar de prijs voor dit geluk is hoog. Regisseur Garin Nugroho liet zich voor zijn zwijgende dansfilm inspireren door de duistere sfeer en stijl van klassiekers als Nosferatu en Metropolis. De soundtrack, gecomponeerd door Rahayu Supanggah, werd live uitgevoerd door het Rahayu Supanggah Gamelan Orchestra en het Nederlands Kamerorkest. Alles klopte aan deze avond. Het samenspel tussen het gamelanorkest met vier zangeressen en het Nederlands kamerorkest pakte perfect uit. In combinatie met de zwart-witbeelden leverde het een bijzonder mooie, magisch-realistische voorstelling op. Het gebeurt maar zelden dat het ovationele, meer dan tien minuten durende applaus na afloop zo welgemeend was.



Temple of Time
Holland Proms, een nieuw vast onderdeel van het Holland Festival, werd verleden jaar geïntroduceerd door artistiek directeur Ruth Mackenzie. Formule: vijf concerten en een installatie tijdens een minifestival in het Concertgebouw, van drie uur ’s middags tot half één ’s nachts. Idee: staanplaatsen voor een tientje per concert en duurdere zitplaatsen op balkon en podium. Sfeer: omdat de stoelen uit het middensegment van de Grote Zaal zijn verwijderd, heerst bij de concerten een ongedwongen, ontspannen sfeer, die nog wordt versterkt door de aanwezigheid van tientallen zitzakken. Bovendien mag je glaasje wijn mee de zaal in. Indrukwekkend was de uitvoering van Temple of Time van de Indonesisch-Nederlandse componiste Sinta Wullur, die de Grote Zaal transformeerde tot een ’tempel’ met veertien hangende en zeventig liggende westers gestemde gongs, die Wullur speciaal had laten maken voor dit werk. De zaal werd in kwadranten verdeeld door vier groepen gongs, die stonden voor de religies die Wullur tijdens haar jeugd in Indonesië leerde kennen: christendom, islam, hindoeïsme en boeddhisme. Vier solisten zongen en reciteerden uit de gewijde geschriften van die tradities met teksten over tijd en de beleving daarvan. Op het eerste gezicht en gehoor misschien een tikkeltje pretentieus, maar de voorstelling was er een vol verstilde, meditatieve en religieuze momenten. Even leek het er zelfs op dat alle religieuze conflicten op aarde in het Concertgebouw beslecht zouden worden.

The Nile Project
Rest nog The Nile Project, dat zorgde voor de afsluiting van Holland Proms. In dit collectief werken achttien artiesten uit zes landen langs de Nijl (Egypte, Ethiopië, Eritrea, Zuid-Soedan, Soedan en Oeganda) samen. Zij mengen de modale muziektradities van Egypte en Soedan met polyritmische stijlen uit de regio rond het Victoriameer en melodieën uit het Ethiopische hoogland. De gelijknamige cd is zonder meer boeiend, maar live pakte het helaas minder uit. De muzikanten - en met name de heerlijk roffelende drummer uit Kenia - deden weliswaar hun uiterste best om er een feestje van te maken, maar de stukken hadden te weinig om het lijf om te beklijven.