De tweede avond van de vijfdaagse slotronde van Glatt und Verkehrt 2016 stond in het teken van instrumentaal meesterschap. De eerste van de drie geprogrammeerde groepen loste die belofte meteen in, terwijl de laatste koos voor geleidelijk opvoeren van de spanning. Het middendeel was weliswaar minder enerverend, maar fungeerde daardoor als moment om even te ontspannen. Ton Maas doet wederom verslag vanuit Krems a/d Donau in Oostenrijk.

door Ton Maas (tekst en foto's)

Voor de ietwat verlegen Ballaké Sissoko uit Mali is het duo met de Franse meestercellist Vincent Ségal een godsgeschenk. Ondanks zijn onbetwistbare virtuositeit wist hij als solist op de kora nooit te ontsnappen aan de schaduw van zijn veel beroemdere vriend en collega Toumani Diabaté. Met Ségal als 'communicator' aan zijn zijde overkomt Ballaké zijn gebrek aan charisma en schiet zowaar wel eens in de lag als de cellist hem met een onverwacht pluk of streek op het verkeerde been zet. De plaatopnamen van het tweetal zijn van een grote schoonheid, maar de manier waarop de mannen tijdens hun optreden speels en vrij op elkaar reageren, maakt het optreden ook tot een genot om naar te kijken. De muzikale reis die ze met elkaar aangaan, lijkt geen doel te hebben. Maar het plezier van samen onderweg te zijn straalt er van af. Voor de anderhalf uur die elk optreden in Krems mag duren, was dit wel een beetje teveel van het goede. Na ruim een uur ging het gezamenlijk improviseren toch vaker over in afwisselend soleren en begeleiden, wat de aandacht helaas deed verslappen. Spijtig, want het eerste uur was ronduit magisch.

Bevorderd tot finale
Verstandig van de festivalorganisatie om vervolgens de volgorde van het programma om te gooien, want het speciaal voor de gelegenheid bedachte en ontwikkelde project Samba meets Bandari van de Braziliaanse blazer Carlos Malta (dit jaar arist-in-residence) met de groep rond percussionist Alireza Mollahosseini uit het zuiden van Iran pakte ondanks de voorbereidingstijd van slechts drie kennismakings- en repetitiedagen uit als perfecte afsluiter van deze festivaldag. Eerst besteeg Malta het podium met de twee pandeirospelers die hij uit Brazilië had meegebracht: Bernardo Freire de Aguiar en Marcos Suzano Martins da Costa. Na een minuut of vijftien maakte het drietal plaats voor het zeskoppige gezelschap uit Bandar Abbas, een havenstad aan de Perzische Golf, op amper honderd kilometer afstand van Dubai aan de overzijde.

De Afrikaanse connectie
Zowel het uiterlijk van zanger en percussionist Reza Abbaspour als de manier waarop hij al dansend zijn trommel bespeelt, suggereert een link met Afrika. En dat blijkt te kloppen. Het nabijgelegen eiland Qeshm was lang in Portugese handen en de afstammelingen van Afrikaanse slaven die er in de koloniale tijd heen waren gebracht, mengden zich uiteindelijk met de Perzische bevolking. Verrassend hoogtepunt van het Iraanse aandeel in dit muzikale drieluik was een verbluffende staaltje vocale percussie door de voltallige groep.

Meedoen of uitdagen?
Maar het draaide uiteindelijk natuurlijk om de ontmoeting. Dus na een minuut of twintig keerde Carlos Malta met zijn percussionisten terug op het podium om een bijdrage te leveren aan de muzikale dialoog. In eerste instantie bestond die uit niet veel meer dan het toevoegen van accenten en klankleuren, maar net toen je je als toehoorder enigszins teleurgesteld begon af te vragen of het daarbij zou blijven, zetten Malta en de zijnen een swingend sambaritme in en daagden de Iraniërs uit om daarin mee te gaan. Dat bleek het keerpunt in de opbouw van de voorstelling. Juist in de ritmische verwantschap tussen de partners in dit onverwachte samenwerkingsverband lag de sleutel tot het verder uitbouwen van de muzikale dialoog. Onvergetelijk was het moment waarop Malta op de hoogbejaarde blazer Ghanbar Rastgooi af stapte om hem met bezwerend wiegende sopraansax uit zijn tent te lokken. In eerste instantie bleef de oude Iraniër wezenloos voor zich uit staren, maar toen hij vervolgens staccato op zijn metalen jofti (een soort hobo) een ritme begon te blazen, kreeg hij vanuit de zaal meteen een open doekje. Toen hij zich vervolgens ook nog melodisch in het vreindschappelijke strijdgewoel mengde, leek de imposante Winzer Krems nog te klein voor het uitzinnige gejuich van het duizendkoppige publiek.

Lekker hapje zonder veel inhoud
Vooraf leek de 'degradatie' van de Amerikaanse zwaargewicht John Medeski en zijn nieuwe groep Mad Skillet een merkwaardige beslissing, die zich evenwel door de feiten liet bevestigen. Woest om zich heen klauwend in de klavieren van de speciaal ingehuurde Bösendorfer concervleugel en een 'klassiek' hammondorgel, plus nog een met slang uitgeruste melodica, grossierde Medeski in het soort grooves dat we al kennen van Medeski, Martin & Wood, de jamband die hem wereldfaam bezorgde. Het enige echt vernieuwende aan dit format was in feite het onvermoed lenige en stuwende spel van Kirk Joseph op de enorme sousafoon. Dat deze muziek lekker is om te spelen, leed ook gisteravond geen twijfel, maar dat Medeski er ook echt in gelooft (in artistieke zin), ging er bij mij toch niet echt in. Ondanks het misbaar waarmee wordt gespeeld, hapt deze muziek net zo lekker weg als de covers van het Britse ukelele-orkest van de vorige avond, maar dát optreden werd met luchtige zelfspot van elke pretentie ontdaan. En voor dergelijke humor ben je bij Medeski toch echt aan het verkeerde adres.

Persoonlijke noot
Navraag naar het waarom het gedwongen afscheid van programmeur Jo Aichinger na de 21ste editie van Glatt und Verkehrt in juni 2017 leverde vooral op dat het niet om een politiek gemotiveerde beslissing zou gaan (dus om verschillen van inzicht of humeur), maar om een oekaze van de hoogste baas van de umbrella-organisatie waarin inmiddels ruim dertig culturele instellingen in Nieder-Österreich zijn ondergebracht. Voor de ondergeschikte managers die meer rechtstreeks bij het festival betrokken zijn, zat er blijkbaar niets anders op dat het bevel van hogerhand uit te voeren. Ik zal de huidige 'administrator' vanavond proberen aan de tand te voelen over het waarom, want ik kan me er steeds minder bij voorstellen.