Holland Festival 2016 - een terugblik Avontuurlijke muziek van overal ter wereld donderdag 30 juni, 2016

Voor liefhebbers van avontuurlijke muziek had de 69ste editie van het Holland Festival veel te bieden. Naast concerten van de Canadese inuitzangeres Tanya Tagaq en het Oekraïense ‘etno-chaos’-kwartet DakhaBrakha, dat een prachtige soundtrack bij de legendarische, zwijgende film 'Zemlja' van Aleksandr Dovzjenko presenteerde, was er onder meer een memorabel optreden van The Orchestra of Syrian Musicians met gastmuzikanten Paul Weller, Noura Mint Seymali, Bassekou Kouyaté, Rachid Taha en Damon Albarn. In de voorstelling Safar Nord-Sud smolten arabo-andalusische muziek en gnawa samen terwijl op de Holland Festival Proms zes topartiesten een breed muzikaal scala boden, van gnawa en het Kronos Quartet tot een bijzondere uitvoering van Terry Riley’s in C. Een terugblik.

door Bas Springer

Zelden had het Holland Festival zo veel mooie muziek uit alle delen van de wereld te bieden als dit jaar. Logisch, hoor ik veel mensen al denken, met zo’n budget. Zeker waar, maar lang niet altijd biedt veel geld een garantie voor kwaliteit. Goed en avontuurlijk programmeren blijft toch vooral een kwestie van je goed informeren, over een groot netwerk beschikken en alleen met kwaliteit genoegen nemen.

Avontuur en kwaliteit
Wat dat betreft voldeed het Holland Festival ruimschoots aan de verwachtingen van liefhebbers van avontuurlijke muziek. De term wereldmuziek vermijd ik bewust omdat het Holland Festival dwars door allerlei genres heen programmeert om een zo breed mogelijk publiek te bereiken.
Het concert van de Canadese inuitzangeres Tanya Taqag moest ik helaas aan me voorbij laten gaan, maar gelukkig zag ik haar als gastvocaliste bij het Kronos Quartet.

Betoverd door beeld en geluid
Nog lang brandend op mijn netvlies en doorsuizend in mijn oren was de zwijgende film Zemlja (Aarde) uit 1930 met live gespeelde soundtrack, uitgevoerd door het Oekraïense kwartet DakhaBrakha. Deze klassieker uit de beginjaren van de sovjetcinema handelt over de strijd tussen landeigenaren en arme boeren. De beelden van dit meesterwerk in combinatie met de adembenemende neo-folk van DakhaBrakha katapulteerden mij tijdelijk naar een andere, rauw-lyrische werkelijkheid. Een onvergetelijke voorstelling.

Weerzien in Amsterdam
De avond met The Orchestra of Syrian Musicians beloofde bij voorbaat een bijzonder concert te worden en werd dat ook. Dit gelegenheidsorkest bestaat grotendeels bestaat uit leden van het Syrian National Orchestra for Arabic Music, dat in 2008 speelde in de Opera van Damascus samen met de Engelse songwriter en producer Damon Albarn (Blur, Gorillaz), de drijvende kracht achter dit project. Vanwege het voortdurende conflict in Syrië vluchtten veel van de orkestleden het land uit. Het optreden in Carré betekende voor veel muzikanten dan ook een hernieuwde samenkomst.

Verwaarloosbare foutjes
Een memorabele avond dus, niet alleen vanwege de aangrijpende Syrische muziek maar ook door de indrukwekkende lijst met gastmuzikanten, onder wie Paul Weller, Noura Mint Seymali, Bassekou Kouyaté, Rachid Taha en Damon Albarn. Omdat het een gelegenheidsformatie betrof die niet uitvoerig heeft kunnen repeteren, waren er af en toe kleine schoonheidsfoutjes en slordigheden te constateren, maar dat deed nauwelijks afbreuk aan de pracht en kracht van dit Syrische orkest.

Een spiritueel treffen
De voorstelling Safar Nord-Sud in De Meervaart in Amsterdam bood een bijzondere ontmoeting van twee spirituele genres uit Marokko: verfijnde arabo-andalusische muziek door het voortreffelijke Amsterdams Andalusisch Orkest en rauwe, opzwepende gnawa door het Gnawa Oulad Sidi Ensemble uit de regio Souss. Het hoogtepunt kwam tegen het einde van de voorstelling, toen beide ensembles samenspeelden.

Marathonritueel
Het Gnawa Oulad Sidi Ensemble was een dag later ook in volle extase te zien en te horen op de Holland Festival Proms in het Concertgebouw in Amsterdam, waar deze muzikanten een negen uur durend Lilaritueel opvoerden in de prachtig verlichte Kleine Zaal. Opmerkelijk: twee bezoeksters woonden dit bijzondere ritueel van de eerste tot de laatste minuut bij!

Nieuw format: Proms
De door de nieuwe artistiek directeur Ruth Mackenzie geïntroduceerde Holland Festival Proms waren even boeiend als afwisselend. De formule: zes concerten van topartiesten op één dag in het Concertgebouw, van drie uur ’s middags tot half één ’s nachts. Het idee: staanplaatsen voor een tientje per concert en duurdere zitplaatsen op balkon en podium. De sfeer: omdat de stoelen uit het middendeel van de Grote Zaal waren weggehaald, heerste bij de concerten een ongedwongen, ontspannen sfeer, die nog werd versterkt door de aanwezigheid van tientallen zitzakken.

Vermelding in 'Guinnes' voor de fagot
De Proms werden geopend met een concert van 275 fagottisten die zich vol overgave stortten op de compositie Grand Subphonia Voor Immens Veel Fagotten van Merlijn Twaalfhoven. Nooit geweten dat dit statige instrument zowel prachtige en wonderlijke klanken kan voortbrengen. Niet eerder speelden zoveel fagottisten samen, vandaar dat het boeiende concert behalve met een daverend applaus ook met een vermelding in het Guinnes Book of World Records gehonoreerd werd.

Kronos in het Hoge Noorden
Het wereldberoemde Kronos Quartet uit San Francisco presenteerde een aantal van hun bekendste nummers, afgewisseld met nieuw werk waaronder een compositie van Terry Riley. Bijzonder was het gastoptreden van de Canadese Inuitkeelzangeres Tanya Tagaq, wier nieuwe compositie voor het Kronos Quartet hier zijn Europese première beleefde.

In C vanuit Afrikaans perspectief
Afsluitende, zeer swingende klanken kwamen van het project Africa Express Presents: Terry Riley's In C Mali. Deze klassieke compositie van de onlangs 81 jaar geworden Amerikaanse componist Terry Riley dateert uit 1964 en wordt algemeen beschouwd als de geboorte van de minimal music. De uitvoering door Africa Express - een collectief van Afrikaanse en westerse muzikanten - kende een weinig spannende start maar vanaf het moment dat de Malinese musici zich nadrukkelijk aandienden, barstte het vuurwerk los. Kora, ngoni en balafon stuwden Riley’s compositie naar grote hoogte en deden zelfs de loungende bezoekers uit hun zitzakken opveren. Een speciale vermelding verdient de geweldige zangeres Hawa Kasse Mady Diabaté, dochter van de legendarische Kasse Mady Diabaté, die de sterren van de Promshemel zong.

En terwijl de muzikanten van Africa Express onder een staande ovatie afscheid namen van het publiek, waren de muzikanten van het Gnawa Oulad Sidi Ensemble nog altijd bezig met hun ritueel in de Kleine Zaal.