De fado volgens Carminho Zingen alsof je leven ervan afhangt vrijdag 5 december, 2014

Nee, ze is niet gewoon de zoveelste in het inmiddels aanzienlijke rijtje van jonge vrouwelijke fadistas dat alweer een jaar of vijftien tot de meest succesvolle exportproducten van Portugal behoort. Eindelijk is er weer iemand opgestaan die de fado zingt alsof haar leven ervan afhangt, en die de emotie uit haar lijf perst tot de stembanden rafelen. De getormenteerde passie die bij anderen soms geforceerd en theatraal overkomt is bij haar volstrekt geloofwaardig. De komende twee weken treedt ze enkele malen op in ons land. Ton Maas zocht Carminho op toen ze onlangs in Amsterdam was voor de opnamen van het programma Vrije Geluiden.


door Ton Maas (tekst en foto)


Wat maakt de fado eigenlijk aantrekkelijk om er je carrière van te maken? Veel mogelijkheid om je te onderscheiden zit er niet in, want de regels lijken strak bepaald.
'
Grappig dat je dat vraagt. Voor mij biedt fado juist onbegrensde mogelijkheden. Ik zing een fado misschien al negen jaar, maar toch is hij altijd weer anders. Aan een carrière denkt volgens mij niemand, want er zijn in Portugal nog veel meer fadistas dan je denkt, dus de concurrentie is enorm. Bovendien is het nog altijd een arm land, dus heel veel geld valt er niet te verdienen. Je wordt fadista omdat je geroepen wordt, Voor mij is het meer nog dan een bewuste keuze; het is een roeping.'

Maar dan nog een keer: hoe onderscheid je je van andere fadistas? Aan vernieuwing wordt nauwelijks iets gedaan.
'
Om te beginnen heb ik niet de pretentie de fado te veranderen. De fado is groter dan ik, groter zelfs dan alle fadistas samen. De fado heeft wortels, een geschiedenis en een eigen taal, een taal die je moet respecteren. Het creëren van iets nieuws bínnen die kooi, dat is de uitdaging.'

Wordt dat dan niet alleen ‘verstaan’ binnen de wereld van de fado?
'
Nee, iedereen in de wereld kan het horen. Als je de waarheid zingt en elk woord echt meent, want elk woord vraagt om zijn eigen energie… Als je dat serieus doet, is de emotie voor iedereen herkenbaar. En alles draait hier om de emotie. De fado gaat over niks anders, maar je hoeft de teksten niet te kunnen verstaan om dat aan te voelen.

Uitstijgen boven
De fado doet je nadenken over jezelf, al je weet niet eens waaróm, als je de teksten niet verstaat. En dat is iets magisch, dat ver uitstijgt boven wat we kunnen begrijpen. Ik snap je vraag over hoe je je kunt onderscheiden, maar voor mij gaat het erom loyaal te zijn aan mijn wortels, aan waar ik in geloof en waarvan ik weet dat het mensen zal raken. Dat is voor mij wezenlijker dan het introduceren van nieuwe instrumenten of harmonieën.'

Ik moet denken aan een eerder interview met Mariza, vlak voor haar grote doorbraak. Zij vertelde toen dat alleen al de afwijkende vorm van haar sjaal als revolutie werd beschouwd.
'
De fado kent allerlei visuele iconen, waaronder de zwarte sjaal. Maar ik gebruik hem niet. Ook vroeger niet, in het fadohuis van mijn moeder. Mijn moeder droeg hem wel, maar ik voelde me er niet mee op m’n gemak. Voor veel oudere zangeressen is de sjaal heilig. Soms vragen ze me: wil je een keer zingen met mijn sjaal om? Een enkele keer heb ik dat ook gedaan, uit respect, maar het past niet bij me.

Iconen als muur
Voor mij vormen die iconen een muur tussen de muziek en het publiek. Als kind dacht ik dat fado iets van vroeger was, maar nu besef ik dat hij nog altijd actueel is. Wat Jezus heeft gezegd, is ook tweeduizend jaar oud en nog steeds actueel.'

Maar van de bijbel verschijnen met regelmaat nieuwe vertalingen, omdat de oude niet meer worden verstaan.
'
Precies. En ik doe hezelfde door kleine dingen aan mezelf te veranderen, zoals een eigentijdse outfit; niet door de fado te veranderen. De fado is als een kustlijn. Die blijft van de ene dag op de andere vrijwel gelijk, maar jaren later kan hij dramatisch veranderd zijn. Ook zonder dat ik of iemand anders het wil, verandert de fado. De puristen willen natuurlijk dat er helemaal niks verandert, maar dat kunnen ze niet voorkomen. Ik trek me weliswaar niet veel aan van hun mening, maar ik vind het wel belangrijk dat ze er zijn.

Fadohuizen
Zonder overlevering van ouders op kinderen, zonder fadohuizen, zouden we geen tweehonderd jaar oude traditie hebben die nog altijd springlevend is. Natuurlijk bieden sommige fadohuizen vooral toeristische kitsch, maar er zijn er nog steeds waar je pure fado kunt horen, gezongen door volstrekt onbekende fadistas. In het begin was de fado ook geen kunstvorm, maar onderdeel van het dagelijks leven. Het was een manier om te overleven en voor sommigen is het dat nog steeds. Voor mij is dat in elk geval zo: in de eerste plaats een manier om te overleven en daarna pas een kunstvorm.'

 

 

Concerten 2014
do 4 dec: Rasa, Utrecht
vr 5 dec: De Doelen, Rotterdam
za 6 dec: MuziekPublique, Brussel
zo 7 dec: Korzo, Den Haag
di 9 dec: De Oosterpoort, Groningen
wo 10 dec: Muziekgebouw, Eindhoven

 


meer nieuws
Betoverende samenzang in de Amstelkerk
maandag 11 maart, 2024
Soloconcert van Nani Vazana in de Roode Bioscoop
zondag 10 maart, 2024
Plus de Transglobal World Music Chart Top-40
vrijdag 1 maart, 2024
Uitverkochte Cloud Nine zaal op stelten gezet
maandag 19 februari, 2024
In Amsterdam, Utrecht en Den Haag tussen 8 maart en 22 juni 2024
woensdag 14 februari, 2024
Daverend optreden bij De X
maandag 12 februari, 2024
Tref begeleidt balfolk in De Omval
dinsdag 6 februari, 2024
Plus de Transglobal World Music Chart Top-40
donderdag 1 februari, 2024
Een persoonlijke impressie
maandag 29 januari, 2024
Monica Akihary met Boi Akih op Jazz Podium Hot House in Leiden
zaterdag 27 januari, 2024