Op 16 maart overleed in een ziekenhuis in de Amerikaanse stad Buffalo Roger Pierre Lambo Sandjo (1957-2014). Onder zijn artiestennaam Lapiro de Mbanga - Lapiro staat voor La(mbo) Pi(erre) Ro(ger), Mbanga was zijn geboortedorp - schreef hij vinnige commentaren op dingen die niet goed gingen in zijn land. Hij deed dat in een mengeling van Frans, Engels en lokale talen, liefst bij elkaar in hetzelfde nummer.
door Bram Posthumus
Eén zo’n nummer ging over president Paul Biya van Kameroen, een man die zijn land afwisselend bestuurt vanuit zijn hotelsuite in Genève, zijn paleis in de hoofdstad Yaoundé en zijn geboortedorp. Hij geeft er de voorkeur aan de dingen op zijn beloop te laten, wat hem in Kameroen de bijnaam 'de alom-afwezige president' heeft opgeleverd. Maar Lapiro’s Constitution Constipée, een aanklacht tegen Biya’s plannen om tot zijn dood aan de macht te blijven, trapte op een paar overgevoelige presidentiële tenen. Politieagenten arresteerden de zanger in april 2008, zogenaamd naar aanleiding van rellen in zijn geboortestad, die hij aangestoken zou hebben.
‘De ouwe is moe;
Geef 'm nou toch eindelijk zijn rust…’
Dat is een deel van het refrein van Constitution Constipée, gezongen op een heel treiterig melodietje, ondersteund door een straf uptempo spelende band.
Verrot politiek systeem
Lapiro legde de feilen bloot van het politieke systeem dat Biya had laten verrotten. Het leverde hem bewondering op bij zijn landgenoten die nooit zo’n keel konden opzetten, en smeulende woede bij de bestuurders. Nadat Paul Biya de grondwet uit de titel van het lied naar zijn hand had gezet, braken er rellen uit in een aantal steden waarbij minstens veertig doden vielen. Mooie aanleiding om de lastige klant op te pakken. Na een schijnproces werd hij in september 2008 veroordeeld tot drie jaar cel en een zware geldboete.
2009 Freedom to Create Prize
De New Bell gevangenis in de havenstad Douala is berucht. Lapiro deelde een cel met vijftig mannen. Hygiëne was een verre fictie en er waren voortdurend epidemieën van tyfus en cholera. Hij wist het zeker: de bedoeling was om hem te laten creperen in zijn cel. ‘Ik dank mijn leven aan mijn vrouw Louisette en aan Freemuse. Zonder hen was ik allang dood geweest’, vertelde hij vanuit New Bell op een mobieltje dat hij af en toe mocht gebruiken.
Louisette Noukeu reisde bijna dagelijks van huis naar de gevangenis, vier uur heen, vier uur terug. Freemuse, de organisatie die werkt tegen muziekcensuur, maakte de zaak Lapiro de Mbanga wereldkundig. In 2009 kreeg hij de Freedom to Create Prize, een gebeurtenis die hij in zijn cel kon volgen. Maar het bleef ook vaak stil. Dan was hij te ziek om te bellen.
Asiel in de Verenigde Staten
Lapiro zat zijn straf uit, maar het plan om hem in gevangenschap te laten sterven mislukte. Na zijn vrijlating in september 2011 bleef het bedreigingen regenen. Precies een jaar later kregen hij, zijn vrouw en gezin asiel in de VS. Toen was hij al ziek, of nog steeds. En nu lijkt het erop alsof de bobo’s in Kameroen alsnog kunnen gaan genieten van een wereld zonder Lapiro. Ook dat zit er niet in. Zijn songs zitten in de hoofden van zijn landgenoten, zelfs al zijn ze verboden. ‘Ik schrijf mijn leven lang al protestliederen’, zei hij toen hij nog gevangen zat. ‘Daar houd ik natuurlijk niet mee op. Maar het gaat niet om mij persoonlijk. Je moet mijn werk zien door de lens van een volk dat zijn vrijheid wil.’
Constitution Constipée
Luister naar Constitution Constipée.
Video's
Bekijk hier de videoregistratie van zijn speech voor het Oslo Freedom Forum 2013.
