Mekudeshet is het Hebreeuwse woord voor heilig. Het is ook de naam van een in alle opzichten bijzonder cultureel festival dat jaarlijks plaatsvindt in Jeruzalem. Doel van het festival is om op een andere manier te kijken naar de stad en de conflicten in Israël, maar zeker ook naar jezelf. Ongebruikelijke locaties en voorstellingen en bijzondere artiesten geven glans aan dit evenement, dat veel dieper graaft dan het zoveelste popfestival met bier en burgers. Mekudeshhet daagt uit om je comfort zone te verlaten en grenzen te overschrijden. Mixed-reporters Charlie Crooijmans en Bas Springer waren vijf dagen in de heilige stad en hoorden niet alleen prachtige muziek, maar verdiepten zich ook in haar beladen geschiedenis.

door Charlie Crooijmans en Bas Springer
(foto’s: Charlie Crooijmans)

Om te beginnen in het kort de voorgeschiedenis van het festival. Zo’n elf jaar geleden kampte Jeruzalem met een slecht imago. De stad kende veel armoede, werd voortdurend geteisterd door geweld en conflicten en was alleen populair bij zogeheten relitoeristen. Om de eeuwenoude stad nieuw cultureel leven in te blazen, werden in de zomermaanden diverse evenementen georganiseerd onder de noemer ‘Jeruzalem Seasons of Culture’ (JSOC). Naast het Sacred Music Festival stonden ook beeldende kunst, dans en dialoog op het programma. Sinds 2016 zijn al deze evenementen gebundeld in één festival, Mekudeshet, met als verbindend thema ‘het doen vervagen van grenzen’. Bij het festival zijn zowel lokale activisten als intellectuelen, docenten, religieuze leiders en kunstenaars betrokken.

Complexe verhalen
Mekudeshet duurt drie weken en omvat verschillende onderdelen. Wij kozen beiden voor het onderdeel Sacred Music, dat duurde van 11 tot 15 september. Op de eerste dag werden we onthaald op '5 Ways of Dissolving Boundaries', een maar liefst vijf uur durende busreis dwars door het hectische verkeer van Jeruzalem. Tijdens de rit maakten we vijf keer een stop om kennis te maken met inwoners van de stad, elk met zijn of haar eigen verhaal. We spraken met een ex-psychiatrisch patiënt die een unieke manier had ontwikkeld om lotgenoten te helpen en daarvoor zelf een opvang had opgezet. Ook ontmoetten we mensen die zich inzetten om de dialoog tussen Israëliërs en Palestijnen te bevorderen. De audiotour van deze rondrit was nu eens niet gewijd aan de gebruikelijke toeristische attracties, maar bestond telkens uit een gesproken introductie van de volgende stadsbewoner die we zouden ontmoeten. Wat snel duidelijk werd, is dat het leven in Jeruzalem ongelooflijk complex en gelaagd is en dat de beladen geschiedenis op heel veel verschillende manieren kan worden uitgelegd. Ook de excursie door de prachtige oude binnenstad van Jeruzalem was zeer de moeite waard, mede doordat de gids ook haar eigen mening over het Israëlisch-Palestijns conflict gaf, wat levendige gesprekken opleverde.

Het muziekprogramma
De meeste concerten vinden plaats in de Tower of David, een schitterende citadel in de oude binnenstad, sprookjesachtig uitgelicht met sfeervolle projecties op de eeuwenoude muren. Op de openingsavond stond de Indiase meesterpercussionist Trilok Gurtu op het programma. ’s Middags hadden we deze boeiende en sympathieke muzikant  al geïnterviewd. ’s Avonds werd Gurtu ondersteund door The Castle in Time Orchestra, een Israëlisch orkest met jonge begaafde muzikanten. Aanvankelijk verliep deze eenmalige ontmoeting nog wat stroef, maar gaandeweg het concert werd de wisselwerking steeds boeiender.

Reggaelegendes
Het concert van de Jamaïcaanse ‘riddem twins’ Sly & Robbie werd een paar dagen van tevoren afgezegd, een nasleep van de orkaan Irma. In hun plaats traden twee andere reggaelegendes aan: de zangers Michael Prophet en Horace Andy. Prophet kon niet echt overtuigen. Zijn liedjes beklijfden niet en hij straalde weinig spontaniteit uit. Maar Horace Andy maakte alles goed. Deze roots-reggaezanger brak in 1970 door toen hij onder contract kwam bij de belangrijkste Jamaïcaanse studio van die tijd: Studio One van Coxsone Dodd. Skylarking werd een van zijn bekendste platen. In de jaren negentig werkte Andy samen met de Britse triphopband Massive Attack. Hij bleek nog steeds goed bij stem, danste energiek heen en weer over het podium en werd begeleid door uitstekende muzikanten.



Avital ontmoet Avital
Een van de hoogtepunten van het festival was het optreden van het kwartet van de Avitals, Omer (contrabas, ûd) en Avi (mandoline). Het tweetal heeft niet alleen dezelfde achternaam, maar ook een gezamenlijke, deels Marokkaanse achtergrond. De groep, die verder bestaat uit pianist Yonathan Avishai en percussionist Itamar Doari bracht een adembenemende en virtuoze fusie van muziek uit het Midden Oosten met Marokkaanse en Noord-Afrikaanse invloeden, folklore en klassieke muziek. Deze zomer verscheen hun cd Avital meet Avital op het label Deutsche Grammophon. Zondag 8 oktober treedt het kwartet op in het Bimhuis in Amsterdam.



One Woman Show
De grootste verrassing van het Mekudeshet festival was de one-woman-show van Lior Shoov. Haar optreden vond plaats in de intieme setting van The Harp of David. Lior Shoov is een muzikale nomade, een multi-instrumentaliste die volledig in het hier en nu opereert. Ze woont al een aantal jaren in Parijs, nadat ze eerst vanuit Israël naar Barcelona was vertrokken. Het podium is klein, het publiek zit óf op kussens op de grond, óf op piepkleine krukjes daarachter. Terwijl Shoov met strootjes op de schouders van toeschouwers trommelt, manoeuvreert ze langzaam naar voren. Soms blijft ze wat langer bij iemand staan om een massage te geven. Uiteindelijk komt ze aan bij het podium, waar ze knisperende geluiden maakt met de strootjes, haar stem en haar gezicht - alles doet mee. En daar blijft het niet bij. Ze zingt in het Hebreeuws, Frans, Engels en Arabisch en begeleid zichzelf op de ukelele, op de hang en op een elektronisch stuk speelgoed met dierengeluiden. Het is allemaal heel klein en minimalistisch, maar bijzonder grappig.

Spontaan en toch verlegen
Lior Shoov is zich scherp bewust van haar omgeving. Ze reageert op elk geluidje. Als een baby zich roert, dan stijgt haar stem. Slaan de kerkklokken, dan gaat ze daar een duet mee aan. Het meest hilarische moment is als ze een jongen uit het publiek vraagt om mee te doen. Eerst warmen ze zich op door elkaar te masseren en op en neer te springen, om vervolgens innig verstrengeld te dansen terwijl zij zingt. Hoe ongemakkelijk moet dát zijn. Het is precies wat Lior beoogt: hoe oncomfortabeler hoe beter. Aan het eind van de show bedankt ze iedereen en zegt dat ze zich ontzettend schaamt en dat ze zich het liefst onder de dekens zou verstoppen. Maar intussen staat ze er dus wél met haar hele wezen muzikaal creatief te zijn.



Nachtelijke ronde
Een nacht vol muziek betekent niet slapen, tenminste als je op de laatste avond van het Mekudeshet festival hebt gekozen voor de Night Stroll in het archeologische museum Tower of David. Je had ook kunnen kiezen voor Glorious Dreams op een alternatieve locatie die er heel comfortabel uit zag. Alles was zacht, de muziek van de DJ, de vloer met matrassen, de kleuren, het licht. Jonge mensen die zachtjes met elkaar praatten, of lekker uitgestrekt lagen te slapen op een matrasje. De nachtwandeling begon met de buitenaardse klanken van de Yaybahar, een nogal abstracte cello met in plaats van een klankkast lange ijzeren veren en twee lijsttrommels, vervaardigd en bespeeld door Görkem Sen uit Istanboel. Daarna speelden vijf verschillende groepen in twee blokken van twee uur verspreid over de citadel. In de pauze klonk etherische muziek van celliste en zangeres Maayan Linik.

Omstreden bekering
De culturele en historische rijkdom van Jeruzalem werd geïllustreerd door de keuze voor alternatieve lokale bands die verschillende invloeden mengen. Een paar acts sprongen er duidelijk uit. Boven bij de westtoren zong de Samaritaanse zangeres Sofi Tsedaka, begeleid door het ensemble Baladis op kanun, ûd en percussie. Tsedaka is een Israëlische actrice, zangeres, en tv presentatrice. Ze groeide op in de Samaritaanse gemeenschap, die nog maar uit amper zevenhonderd leden bestaat. Op haar achttiende bekeerde ze zich tot het Jodendom, wat haar in eigen kring bepaald niet in dank werd afgenomen. Haar intieme show was een bijzondere mengeling van Arabische, Samaritaanse en Joodse muziek. De prachtige melancholieke liederen zorgden regelmatig voor rillingen over de rug.

Bekijk hier het interview dat Vrije Geluiden met Tsedaka maakte.

Spontane aanzoek
Het trio van trompettist Zefi Zisling - die onlangs nog een soloalbum uitbracht - speelde in de sfeervol uitgelichte kelder hedendaagse jazz met een afro-touch. In de tuin stond The Djerba Groove Project, waarvan de leden allemaal een verschillende achtergrond - klassiek, jazz en reggae - hebben en afkomstig zijn uit zowel West als Oost-Jeruzalem. Djerba is een Tunesisch eiland dat eeuwenlang een Joodse gemeenschap herbergde. Tijdens het energieke en vrolijke optreden deed zanger Efi Douieb een huwelijksaanzoek aan z’n vriendin.



Emigratie met achterlating van taal en cultuur
Precies om vijf uur begon voor het onvermoeibare publiek het zonsopgangsconcert van Dudu Tassa & The Kuwaitis. Dudu Tassa, zeer populair bij de jongeren, is de kleinzoon van Daoud Al-Kuwaiti, die net als zijn broer Saleh in de jaren veertig in Irak sterrenstatus genoot vanwege de liefdesliederen die hij vertolkte. Nadat de broers in 1948 emigreerden naar Israël, moesten ze hun cultuur en taal achter zich laten. Bijna tachtig jaar later zorgt kleinzoon Dudu voor een revival en geeft er bovendien een eigen (rock)draai aan. Het concert was magisch. We zaten ergens tussen waken en slapen. De lichtshow was uiterst geraffineerd: het ene moment waande je je in de beslotenheid van een popzaal, het andere moment besefte je dat je buiten zat tussen de oude stenen van het museum.



Ontspannen sfeer
Mekudeshet laat zich met geen enkel ander festival vergelijken. De magie van de oude binnenstad van Jeruzalem kleurt het festival op een wel heel bijzondere wijze. Wat Mekudeshet mede tot een bijzondere gebeurtenis maakt, is de uitermate ontspannen sfeer. De bezoekers zijn opvallend vriendelijk en rustig, staan open voor dialoog en laten zich bij sommige concerten helemaal gaan. Mede door het prachtige weer waren het vijf mooie en bovendien leerzame dagen in Jeruzalem, de stad met de duizend verhalen.