Reportage Førde Festival 2017 27ste editie van Noors volks- en wereldmuziekevenement 9 september, 2017

In de kleine provinciestad Førde, iets ten noorden van Bergen, vindt een van de belangrijkste festivals voor volks- en wereldmuziek van Scandinavië plaats. Het festival hanteert niet alleen de verrekijker, maar richt de blik ook nadrukkelijk op het eigen land en de naaste buren. Bijzonder zijn ook de locaties. Naast Førdehuset - het moderne sport-, cultuur- en recreatiecentrum - vinden de concerten plaats in een fraai houten kerkje, een voormalig bankgebouw, een cafetaria, het stadspark en zelfs een bedrijfskantine. Maar ook de omringende natuur wordt ingezet als decor voor bijzondere optredens. Pieter Franssen was dit jaar voor MixedWorldMusic van de partij.

door Pieter Franssen (tekst en foto's)

Na bijna een maand lang onophoudelijke regenval toont Noorwegen begin juli zijn zonnigste gezicht, net als afgevaardigden uit de hele wereld - van zo ver als Japan, Canada en Malawi - zich in Bergen verzamelen om gezamenlijk door te reizen naar Førde. Met een fraai duorecital van de Noorse fiddlediva Sigrid Moldestad en haar gitarist op de Fløyenberg gaat deze zevenentwintigste editie in stijl van start. Anders dan op menig ander zomerfestival hoeft het wisselvallige Noorse weer geen spelbreker te zijn, want de meeste optredens spelen zich binnen af. Maar zoals altijd zijn er ook altijd een paar die gehouden worden op een spectaculaire buitenlocatie, zoals de 700 meter hoge Hafstadfjelletberg.

Hoogwaardige programmering
Festivalfirecteur Hilde Bjørkum en haar overwegend uit vrouwen bestaande team slagen er elk jaar weer in een kwalitiatief hoogstaand programma neer te zetten. Natuurlijk is voor verwende festivaltijgers niet alles even verrassend. De woestijnrockpioniers van Tinariwen, The Klezmatics en de mannelijke fadista Ricardo Ribeiro hebben net als Bitori en Mokoomba allemaal al wel eens in Nederland opgetreden, maar Førde is een kei in het opsporen van bijzondere muzikale traktaties. Zo worden we dit jaar onthaald op de overrompelende Samizangeres Elle Marja Eira, het fenomenale trio van de Franse gitarist 'Titi' Robin, de bewerende muziek van zangeres Fargana Qasimova - dochter van levende legende Alim Qasimov - uit het door corruptie geplaagde Azerbeidzjan en het virtuoze trio Väsen met de Zweedse nyckelharpa (klavierviool) als blikvanger. Laatstgenoemden maken goede sier met muziek van hun met veel gejubel ontvangen nieuwe album Brewed.

Doorleefd en subliem
Samen met violiste Annbjørg Lien verzorgt Roger Talroth, de hipster uit Väsen, met zijn twaalfsnarige gitaar een sfeervol zondagochtendconcert in de theaterzaal van Førdehuset. Even schiet hij daarbij - terecht overigens - uit zijn slof als kreten uit het publiek hun ragfijne snarenspinsel kortstondig verstoren. Ook het trio Molskys Mountain Drifters, bluegrassvernieuwers uit het Amerikaanse Appalachengebergte, weet in een van de huisjes van het Jolstramuseeet (openluchtmuseum) met doorleefd en subliem samenspel van banjoiste, gitarist en violist het publiek te betoveren.

Waterkou en muzikale opwarming
De Kaapverdische accordeonist Bitori heeft de pech te zijn geselecteerd voor het concert op de Hafstadfjelletberg, waar het ondanks het zonnetje nog flink waterkoud is. De goedmaker volgt later, als hij met zijn funana de Afrocaribische dansparty mag opwarmen.

Visionair
Thierry 'Titi' Robin en zijn trio staan met hun broeierige en eigenzinnige mediterrane muziek eerst op het dak van het nieuwe kunstmuseum en later in een verbouwde veeschuur in Dale. De rolverdeling tussen zijn begeleiders op accordeon en percussie en Robin zelf, die wisselt tussen bouzouki, ûd en gitaar, geschiedt steevast op basis van gelijkwaardigheid. De man die door wijlen Charlie Gillett 'one of the world's great musicians and visionaries' werd genoemd, neemt je mee van Istanbul naar Sevilla en vervolgens diep de Maghreb in. 

Dissonanten en humor
Net als in Hertme gaan bij de junglegroove van Mamadou Diabaté & Percussion Mania alle ledematen spontaan in spreidstand op de tranceklanken van twee immense ballafoons. Mooi dat in de sfeervolle houten Førdekyrke altijd weer ruimte is ingeruimd voor een bijzonder concert dat recht doet aan deze lokatie. Deze keer zijn het de 21 dames van Angelite, een koor uit Bulgarije, die in het tot de nok toe afgeladen kerkje hun met schrille dissonanten gelardeerde a capella samenzang afwisselen met humoristische capriolen. 

Wasbordliedjes van weleer
De Galicische bard Xabier Diaz ('The tambourine man') bestiert het podium met draailier, viool en accordeon. Samen met zeven deinende en zingende adufeiras de salitre-dames wekt hij oeroude Galicische dorpsliedjes van vrouwen aan het wasbord opnieuw tot leven.

Blik op de viool
De Nordic fiddle scene is in dit themajaar bijzonder goed vertegenwoordigd onder de noemer 'Klangen Av Norden'. Een centrale rol is daarbij weggelegd voor de hardingfele (viool met extra resonantiesnaren) uit de Noorse Telemarkregio. En er klinkt onweerstaanbare partyfolk van de vijf Baltic Crossing Fddlers uit Denemarken, Finland en Engeland.

Spervuur in goudlamé
Het onbetwist hoogtepunt in alle opzichten is evenwel de Zweedse folkjazzfunk van de twaalfkoppige Folk All In Band. Zij brengen een dodelijke combi van puur vertier en ensemblespel op hogeschoolniveau. De drie in goudlamé gehulde violistes in de frontlinie jutten met een waar spervuur van razensnelle jigs & reels niet alleen de rest van de band op, maar ook de uitzinnige dansmeute in de zaal.

Joikende ambassadrices
Met twee vertolksters van de traditionele joik - Ulla Pirttijärvi en Elle Marja Eira - beschikt het volk van de Sami, de gemarginaliseerde inheemse bevolking van Lapland, over bevlogen ambassadrices, hoewel de optredens van de dames qua beleving sterk van elkaar verschillen. Pirttijärvi verzorgt samen met zangeres Berit Opheim en de in kopstemuithalen grossierende Lena Willemark uit Zweden een a-capella uitvoering, terwijl de atletische Eira - een soort Björk in spé - een indringende dramatische vocale performance neerzet, voorzien van geprojecteerde visuals. Haar twee begeleiders rollen met behulp van gitaar, synthsizer, drumcomputer en loopstation een verontrustende dansvlakte uit, waaroverheen Elle Marja met door merg en been gaande uithalen een vurig pleidooi houdt voor de bescherming van haar bedreigde Samivolk.

Lokale traditie ontrafeld
In de imposante omgeving van Førde, met immense meren en de grootste gletsjers van Europa, waar het 's nachts niet donker wordt, ligt Bremanger, de geboorteplaats van wereldvermaarde Noorse artiest Nicolas Astrup. In het Kunstmuseet vindt het zeer interessante en vernieuwende muzikale archiefproject Arvesølvet plaats, waarbij gebruik wordt gemaakt van het eeuwoude archief van muziek uit Førde en de omringende Sognefjord. Onder leiding van de rappende trompettiste Hilde Marie Olsen, die middels keyboards ook aan de elektronicatouwtjes trekt, wordt het verzamelde materiaal door zingende-zaagmagier en vermaard (hardanger)violist Erlend Apnseth, trekharmonicaspeelster Linda Gytri en een feilloos invullende drummer op onnavolgbare wijze  gedeconstrueerd.

Jiddisch tot besluit
De onweerstaanbare afsluiter in de grote Festsalen komt in de gedaante van jiddische New York klezmerswing, vol pizzazz gebracht door multi-instrumentalist Frank London en zijn Klezmatics. Suggesties voor volgend jaar? De spraakmakende breakbeat-cum-mbalax dj Ibakou uit Senegal of anders het duo van Maarja Nuut met elektronicavirtuoos Hendrik Kaljujärv uit Estland, die nu in de studio staan te ploeteren met producer Howie B.