De Griekse zanger en gitarist Aris San is een cultheld in Israël. Hij scoorde in de jaren zestig grote hits, maar raakte - via drugs en maffia en de bak - aan lager wal. In 1992 zou hij in Hongarije doodgeknuppeld zijn door de maffia. Maar er bestaan ook geluiden dat Aris San nog gewoon leeft. Zijn gitaarmuziek in elk geval wel.
Traditionele Israëlische muziek kan leuk zijn, maar 'Griekse' muziek uit Israël is stiekem nóg leuker. Zonder de charismatische zanger en elektrisch gitarist Aris San was die muziek er waarschijnlijk nooit geweest. Volstrekt onbekend hier, een (cult)held in het Heilige Land. En trouwens ook in Griekenland. Een hele batterij aan Israëlische en Griekse gitaristen werd door hem beïnvloed. De Griekse muziek was bovendien van grote invloed op de mizrahi.
Aristides Saisanas, in zijn thuisland beter bekend als Αριστείδης ΣεÏŠσανάς, werd zowat op de kop af 76 jaar geleden geboren in in Kalamata, Griekenland. Op zijn zeventiende kreeg hij de kolder in de kop, pakte zijn bouzouki in en zeilde van Athene, hup, naar havenstad Haifa in Israël, pakweg tweeduizend kilometer verderop. Onderweg had hij tijd genoeg om zijn naam in te korten tot 'Aris San'.
Surfhits uit Jaffa
Hij begint vanaf 1957 op te treden in de Griekse nachtclub Arianna in Jaffa, aanvankelijk nog met Griekse liederen. Zijn eerste opnames met deze muziek dateren uit 1957.
Hij formeert een band en stapt over op de elektrische gitaar en introduceert begin jaren zestig een nieuwe, psychedelische (surf)stijl op oosterse en Griekse toonladders, gezongen in Grieks, Hebreeuws, Spaans, Italiaans en Engels.
Zijn grootste hit wordt in 1967 Boom Pam (of Boumpam), tot op de dag van vandaag een classic in Israël. Samen met het briljante Dam Dam behoort het tot zijn betere werk.
Maffia, drugs en de bak
Hoe ging het verder met San: hij krijgt de Israëlische nationaliteit - een zeldzaamheid voor een niet-jood, maar fan en staatsman Moshe Dayan zou hem persoonlijk een handje geholpen hebben – en wordt uitbater van verschillende nachtclubs. Toch vertrekt hij in 1972 naar New York, waar hij - in Manhattan - weer een nachtclub opent: de Sirocco, waar beroemdheden zouden komen als Telly Savalas, Louis Armstrong, Elizabeth Taylor and Anthony Quinn.
Maar de lokale maffia ontdekt de club en gaat er in drugs handelen. Daar komt de FBI natuurlijk achter, arresteert de arme Aris en stopt hem voor twee jaar achter de tralies.
Dood. Of toch niet?
Na zijn vrijlating vlucht de compleet berooide zanger met zijn manager naar Budapest. Maar ook hier blijkt hij niet veilig: de maffia spoort hem in de zomer van 1992 op, slaan hem finaal in elkaar, waarna San in een ziekenhuis zou zijn overleden aan een hartaanval.
Dit is het officiële verhaal. Volgens anderen is Aris San nog steeds springlevend, maar houdt hij zich gewoon even ergens verborgen.
Want wie heeft de dode Aris San gezien, nou? Inderdaad, alleen zijn gewiekste manager, voordat hij het lijk liet verbranden.
Oudste platenwinkel van Jaffa
Waar Aris San aanvankelijk woonde en werkte - Jaffa - gingen we vorige week op zoek naar plaatwerk van de man. Vanaf Tel Aviv via het strand uiteraard. Dat oude (te) pittoreske Jaffa geloven we wel, dus snel naar beneden, naar de grotendeels Arabische wijk.
Onderweg van Tel Aviv naar Jaffa, met Jaffa op de achtergrond
Toeval of niet: bij het 'Clock Square' komen de eerste oosterse surfklanken ons al tegemoet uit een platenwinkeltje: At Azoulay, de oudste platenzaak van Jaffa, zo blijkt later, geleid door de hier niet onbekende oorspronkelijk Marokkaanse Azoulay-broers (zie hier het verhaal erachter), die ooit als een van de eersten Aris San verkochten. Wie iets van Aris San en aanverwanten wil scoren, moet dus hier - Razielstraat 29 - zijn. “You like Israeli surf guitar?’”, vraagt een van de vier Azoulay-broers. “Yes, en of we do!”
Overdonderd door het aanbod aan (oud) Israëlisch vinyl en cd's kopen we maar de nieuwste uitgave met Aris San-muziek uit 2015: Boumpam-Hit Parade, met alle klassiekers, uitgebracht op het sinds de jaren vijftig pionierende Koliphone-label van de Azoulay-broers, zo blijkt ook later. Prijs: 30 sjekel, een dikke zes euro, heel wat goedkoper dan cd's in het mondaine Tel Aviv. Ook op nieuw vinyl is de plaat voorradig: 120 sjekel.
Graf naast Louis Armstrong. Of toch niet?
Aris San werd begraven in Queens, New York. Naast Louis Armstrong, althans volgens een Grieks blog. Of mythe. Of het zijn as is in het graf, wordt nog steeds betwijfeld. De mysterieuze zanger/gitarist leeft hoe dan ook voort, niet in de laatste plaats door het trio Boom Pam uit Tel Aviv, dat al verschillende keren op Festival Mundial in Tilburg stond, laatst nog de Turkse legende Selda begeleidde op Le Guess Who? in Utrecht en speelde op het laatste Babelmed in Marseille.
Boom Pam adopteerde de muziekstijl van Aris San, noemde zich naar zijn classic, en stak het hitnummer ook in een fris nieuw jasje.
De Griekse grootmeester zou zich zeker niet in zijn graf omdraaien, mocht hij daar überhaupt al in liggen.
