In Georgië brouwen monniken geen trappistenbier. Ze fokken honden. Sommigen dan toch. Wat dat met muziek te maken heeft? Euh… Niets! Behalve dan dat een van deze 'Caucasian Sheep Dog Breedings', onder de rook van het afgelegen dorpje Tabakini, vlakbij het plaatsje ligt waar we vorige week een soortement van muzikale ervaring hadden.
De Kaukasus lijkt de Balkan van het Iets Verdere Oosten te gaan worden: steeds meer reizigers vinden hun weg naar landen als Georgië en Armenië.
Maar waar je op de Balkan struikelt over de muziek, moet je die op de Kaukasus met een vergrootglas zoeken. Mugham, de gewijde Arabische muziek van mild-islamitisch Azerbeidzjan, en tien jaar geleden door de Unesco op De Lijst van Meesterwerken van het Orale en Immateriële Erfgoed van de Mensheid gezet, is verstopt in achterafcafeetjes of in een modernistische complex dat in 2005 op de brandschone boulevard van de rijke oliestad Baku verrees onder auspiciën van de omstreden president Ilham Aliyev.
Zoals in Armenië het indringende geluid van de duduk (van onder meer Jivan Gasparijan) staat voor de pijn van de Armeense genocide, wordt de mugham-blues aangegrepen als verdrietige soundtrack van ‘Nagorno-Karabach’, het uitzichtloze conflict, dat de afgelopen dagen door Mijnheer De President zelf weer flink werd aangewakkerd.
Maar zelfs in het foeilelijke Mugham-centrum, dat precies past in het architecturaal nogal megalomane Baku, kom je eerder een vergeten Italiaanse zanger tegen (‘golden voice’ Robertino Loretti), dan een nieuwe, door ons onlangs in Marseille nog gespotte mughamster als Fargana Qasimova, dochter van de grote Ali Qasimov.
Het Mugham-complex in Baku, Azerbeidzjan
Terug naar Georgië, de heuvels rond Zestaponi. Na een bezoek aan de hondenmonniken van Tabakini worden we vriendelijk doch dwingend naar een dorpje verderop gedirigeerd: Tskhratskaro.
Hier woonde componist Varenka (of Varinka) Tsereteli (1874-1948), auteur van het achter het IJzeren Gordijn wereldberoemde liedje Suliko. Ieder jaar is er een Suliko-festival in een speciaal daarvoor opgericht openluchttheatertje.
Haar familie woont nog steeds in het huis waar Varenka opgroeide en ontvangt er geïnteresseerden, die ‘van over de hele wereld komen, van Polen tot Rusland tot Litouwen’.
Een kamer is ingericht als museum. Er hangen fotoportretten en er staat een piano waar Suliko (‘Kleine Ziel’) in 1898 op gecomponeerd werd.
Haar 15-jarige achterkleindochter showt het originele (geschreven) notenschrift van het onschuldige liedjesliedje. De tekst werd oorspronkelijk in 1895 geschreven door de grote poëet Akaki Tsereteli.
De populariteit van Suliko nam een hoge vlucht, niet in de laatste plaats omdat de Georgiër Ioseb Besarionis Dze Jughashvili, beter bekend als Stalin, besloot dat het zijn lievelingslied zou worden, en dna liefst de versie van Het Rode Leger Koor.
In 1926 logeerde 'De Man van Staal' zelfs twee weken in het huis van Varenka. Of het huis en het liedje dan niet een beetje besmet zijn? Mwah, in Georgië knijpt men graag een (opportunistisch) oogje dicht. De dictator mag (volgens sommigen) dan een dictator zijn geweest, hij is wel hún dictator. En als hij toeristen trekt….
Achterkleindochter met portret Varenka Tsereteli
(foto Joyce van Belkom)
Ook in en rond het Suliko-huis is niet één muzikale klank te horen. Wel krekels en knorrende varkens. Muziek horen we ’s avonds pas weer, op een bruiloft. Die pal naast onze hotelkamer wordt gehouden. Tenminste, zo lijkt het. Snoeiharde, vervormde zang, overstuurde synthesizers en opzwepende elektronische schapenhuiddoedelzakken. Eindelijk échte muziek, lekker, al lig je er de hele nacht van wakker.
NB: Suliko wordt nog steeds gecoverd: hier een aantal actuele versies, waaronder die van Katie Melua en Nana Mouskouri.
Varenka Tsereteli ligt begraven in Zestaponi.
https://www.youtube.com/watch?v=scTpYrvHU5Q
https://www.youtube.com/watch?v=gc93fRtJIU4
https://www.youtube.com/watch?v=FVtCLEFH43o
https://www.youtube.com/watch?v=oAzOZLHTFNE
https://www.youtube.com/watch?v=dFBap0Gl8kc
https://www.youtube.com/watch?v=mc_39ezdf0M
https://www.youtube.com/watch?v=rcyaoMRVaxE
https://www.youtube.com/watch?v=WwmOVp4tHYI
https://www.youtube.com/watch?v=xMmjV4gan9g
https://www.youtube.com/watch?v=p45o-LmxMnI
https://www.youtube.com/watch?v=1dbEfA1iIg8
https://www.youtube.com/watch?v=pl1Jf6aNvoc
https://www.youtube.com/watch?v=9lb2vvx7IOE
Kaukasus-kruispunt in Zestaponi
